33
-Martenzyt ma n iejed n o k ro tn ie k s z t a łt zbliżony do soczewki (ry s. 18), co stanowi charakterystyczny szczegół m orfologii m artenzytu płytkowego [48]. Zachowuje on z austenitem za le żn o ści k ry sta lo g ra fic z n e podane przez Kurdiumowa-Sachsa.
Rm
Rys. 23« Wykres zmian tw ardości HV, oporności właściwej 9 oraz w łasności mechanicznych w zależn o ści od tem peratury wyżarzania przy nagrzewaniu kon
wencjonalnym. Gniot 10% na zimno
P ły tk i m artenzytu zachowują 3woją postać w z a k re sie wyższych tem peratur wyżarzania izoterm icznego, aż do momentu rozpoczęcia s ię przemiany op’— y..
Po wygrzewaniu w pobliżu tem peratury , jak i w z a k resie k g°? V 4 Af zaobserwowano w obrębie p ły tek m artenzytu procesy frag m en tacji
(ry s. 19), z niewykluczoną r e a l iz a c ją jednocześnie zachodzących procesów dyfuzyjnych w obszarach tychże p ły tek (r y s . 20). Po przem ianie Of'—- “j ob
serwuje s ię jedynie obecność a u s te n itu (r y s . 2 1). Dziedziczy on płytkową postać s tru k tu ry m artenzytu; w sąsied ztw ie p ły tek a u s te n itu występuje pod
wyższona g ęsto ść d y s lo k a c ji. W tem peraturze wyższej od k ^ ~ ~ ^ - 650°C, wy
stę p u ją również procesy zdrow ienia a u s te n itu (ry s. 2 2 ). Procesy te
zacho 34 zacho
-dzą w sposób typowy d l a s t a l i odpornych na k o ro a ję o s t r u k t u r z e a u s t e n i t y c z n e j , c h a r a k te ry z u ją c y c h s i ę małą w a r t o ś c i ą EBU [101].
Z wynikami badań s t r u k t u r y k o r e l u j ą wyniki pomiarów op o rn o ści elektrycz
nej w łaściw ej o ra z w ła sn o śc i mechanicznych s t a l i ( r y s . 2 3 -2 5 ). Jak widać na r y s . 23 oporność s t a l i c ią g n io n e j z 10£ stopniem g n io tu m aleje po wy
ż a r z a n iu w miarę w zro stu te m p e ra tu ry , co wiąże s i ę z r e a l i z a c j ą procesów zd ro w ie n ia . Występujący n a to m ia s t l o k a l n i e nieznaczny p r z y r o s t w a r t o ś c i o p o rn o śc i podczas przemiany 6 - —fl1- w z a k r e s i e te m p e r a tu r 125-r180oC ( r y s . 2 3 ), może wskazywać, i ż w przem ianie odwrotnej niewykluczone j e s t u c z e s t nictw o innych f a z - przede wszystkim f a z y £ ' , k t ó r e j obecność w s t a l a c h a u s t e n ity c z n y c h j e s t sugerowana przy przem ianie p r o s t e j [40, 4 1 ]. Obec
n o ś c i f a z y n i e ujawniono jednak w badanej s t a l i a n i przy przem ianie p r o s t e j , a n i t e ż przy przem ianie o d w ro tn ej.
Podobnie m aleją w a r to ś c i op o rn o ści e l e k t r y c z n e j s t a l i c ią g n io n e j z wyższy
mi sto p n iam i g n i o t u , po w yżarzaniu próbek w z a k r e s i e te m p e ra tu r do 650°C ( r y s . 24 i 2 5 ). Zaobserwowane z a ś z m n ie js z a n ie s i ę spadku o porności w za
k r e s i e te m p e ra tu r poprzedzających Ag^ ( r y s . 24, 2 5 ), noże wskazywać na możliwość r e a l i z a c j i przed przemianą <%'— f procesów dyfuzyjnych, o czym
Rys. 24. Wykres zmian tw a rd o ś c i HV, o o o m o ś c i w łaściw ej ę o ra z w ła sn o śc i mechanicznych w z a l e ż n o ś c i od te m p e ra tu ry wyżarzania przy nagrzewaniu kon
wencjonalnym. Gniot 305i na zimno
35
-Rys. 25» W y k r e s zmian t wa rdości HV, oporności właściwej p oraz własności mechanicznych w zależności od temperatury wyżarzania przy nagrzewaniu kon
w encjonalnym. Gniot 50?3 na zimno
wspominają autorzy prac [84, 85]. Występujące natomiast po wyżarzaniu sta
li w temperaturze 650°C minimum na krzywych oporności (rys. 24, 25),
wskazuje na zakończenie procesów zdrowienia w austenicie. Analiza i inter
pretacja tego zjawiska.w oparciu o zmiany oporności badanoj stali przed
stawiona jest w pracy [5 9 j.
36
-Twardość HV oraz w łasności wytrzymałościowe RQ g2, Rq 2 i również u le g a ją obniżeniu po wyżarzaniu w badanym z a k resie tem peratur ( r y s .23-25)»
I tak , w przypadku s t a l i ciąg n io n ej z 10% stopniem gniotu twardość po wy
ża rza n iu u leg a zasadniczo obniżeniu w miarę w zrostu tem peratury, przy czym jednak w z a k re sie tem peratur 75t125°C obserwuje s ię nieznaczny przy
r o s t j e j w a rto ści (гу з. 23). Spadek w łasności wytrzymałościowych jest n ie znaczny, uwidacznia s i ę najw yraźniej w tem peraturach wyższych od 180°G.
Zmianom tym towarzyszą odpowiednie zmiany w a rto ści A i Z (r y s . 23).
W przypadku s t a l i o wyższych stopniach g n io tu , obniżanie s ię w łasności wy
trzymałościowych ma c h a ra k te r s ta d ia ln y , a czynnikiem różnicującym je j e s t sto p ie ń g n io tu i wynikające zeń ró żn ice w zaw artości poszczególnych
faz. I ta k , po wyżarzaniu s t a l i o dkształconej z 30% stopniem gn io tu spa
dek tw ardości n astęp u je w dwóch zasadniczych sta d ia c h ! pierwsze nieznacz
ne powyżej tem peratury 180°C, wynikające^ z przemiany fi— <y oraz drugie - charak tery zu jące s ię zdecydowanym obniżaniem w a rto ści HV, w z a k re sie tem
p e ra tu r wyższych od 600°C (ry s. 24), świadczące o zakończeniu przemiany eę’— ft. Podobnie k s z ta ł tu je s ię przebieg zmiany w łasności wytrzymałościo
wych badanej s t a l i (ry s. 24). Własności te u le g a ją nieznacznemu obniże
niu po wyżarzaniu w z a k re sie tem peratur do 600°C, z przegięaiem 180°C.
Po przem ianie <*'— у , t j . w tem peraturach wyższych od 600°C n astęp u je już zdecydowane obniżenie s ię w łasności wytrzymałościowych badanej s t a l i (ry s. 24). Natomiast w przypadku s t a l i ciąg n io n ej z 50% stopniem gniotu w łasności wytrzymałościowe wykazują zasadniczy spadek w a rto ści po wyża
rz an iu powyżej tem peratury , a wyraźny spadek tw ardości obserwuje
się już po przekroczeniu tem peratury Aj*"“ У (ry s . 25).
Z wynikami badań w łaaności wytrzymałościowych k o re lu ją te ż wyniki ob
serw acji przełomów. W badanych zakresach tem peratur dominuje bowiem prze
łom tra n s k ry s ta lic z n y ciąg liw y . Jednak w przypadku próbek wyżarzanych w niektórych tem peraturach badania stwierdzono na powierzchni przełomów obecność charakterystycznych obszarów "g ładkich ". Obszary ta k ie w ystąpi
ły w z a k resie tem peratur do (ry s. 26), zan ik ając w p ob liżu t e j tem
p eratu ry (ry s. 27) ( s t a l o 10% gnio tu na zimno). W s t a l i o wyższych sto p niach gniotu na zimno obecność przełomu tra n sk ry s ta lic z n e g o mieszanego z przewagą obszarów ciągliw ych zaobserwowano po wyżarzaniu próbek w zakre
s ie tem peratur niższych od (754600°C). Po przem ianie of'— ^f obserwo
wano typowy przełom tra n s k ry s ta lic z n y ciągliw y , ukształtow any w system charakterystycznych "w zniesień" i "wgłębień", wykazujących ślady znaczne
go o d k ształc en ia plastycznego, w środku których występowały niek iedy en- dogeniczne w trącenia niem etaliczne (ry s. 28).
Obecność obszarów "gładkich" na obserwowanych przełomach stwierdzono po
nownie po wyżarzaniu w z a k re sie tem peratur wyższych od Af '5f '~ ^ (700*750°C) (ry s. 29). W obrębie tych obszarów występowały ponadto m ikropęknięcia (ry s. 29).