p rzykłady doBryCh praktyk W praCy z oSoBami poChodząCymi

z osobami pochodzącymi z innych krajów i kręgów kulturowych

na szczeblu ogólnopaństwowym nie jest prowadzona żadna polityka integracyj-na wobec imigrantów, nieobecne jest myślenie systemowe i holistyczne o sposo-bach wchodzenia imigrantów w polskie społeczeństwo. W niektórych miastach realizowane są za to praktyki i działania lokalne mające na celu wsparcie imi-grantów w ich integracji ze społeczeństwem polskim, ale istnieją w tej dziedzinie ogromne różnice zarówno między regionami, jak i miastami.

5.7.1. Lokalne i firmowe polityki integracyjne

kilka miast przygotowało własne strategie dotyczące integracji imigrantów. Mo-del taki opracował gdańsk²⁸, strategię rozwiązywania problemów społecznych ma również Wrocław²⁹. dokumenty zawierające lokalne podejście do kwestii mi-gracyjnych są tworzone także w lublinie, Warszawie i Białymstoku. W szkołach powstają regulaminy dotyczące równości uczniów bez względu na pochodze-nie. polityki równościowe realizują też niektóre firmy (np. ikea). należy zachęcać

28. https://www.gdansk.pl/migracje/model-integracji-imigrantow,a,61064, 29. https://www.wroclaw.pl › files › strategia Vro 2016 - ver last 8.1.pdf

osoby z własnego środowiska pracowniczego do refleksji nad tym, jak właściwie przyjąć migrantów i migrantki, i w jaki sposób ułożyć relacje z nimi.

5.7.2. Pakiety powitalne

dobrą praktyką, sprawdzoną na świecie, jest przygotowywanie kluczowych infor-macji ważnych dla nowo przybyłych osób, w postaci tzw. pakietów powitalnych.

W polsce takie pakiety tworzone są w szkołach i dla szkół, o czym mowa będzie bardziej szczegółowo w rozdziale piątym. przykładem może być materiał Biura edukacji Miasta st. Warszawy przeznaczony dla uczniów cudzoziemskich³⁰. Warto pomysł upowszechnić i pakiety powitalne przygotowywać również dla dorosłych imigrantów.

5.7.3. Wyspecjalizowane punkty informacyjne

cudzoziemcy potrzebują orientacji w nowej rzeczywistości, a więc niezbędne im są informacje o tym, jak załatwić potrzebne sprawy, gdzie szukać wsparcia w róż-nych dziedzinach życia, jak np. uzyskać pesel, nip, jak zapisać dziecko do szkoły.

Warto organizować dla cudzoziemców punkty informacyjne, w których mogliby oni uzyskać wiedzę. jednak, by punkty takie pełniły swoją funkcję, muszą być zorganizowane w dogodnych dla cudzoziemców lokalizacjach, nie na obrze-żach miasta, gdzie czynsz za wynajem lokalu jest wprawdzie tańszy niż w centrum i warunki pracy mogą być też lepsze, ale dojazd jest trudny, wymaga przesiadek, a sam punkt trudno znaleźć. kluczowe dla skutecznego działania punktu informa-cyjnego są również godziny jego otwarcia. jeśli będzie on czynny w godzinach pracy imigrantów i na dodatek znajdzie się na peryferiach miasta, będzie rzad-ko odwiedzany i nie będzie spełniał swojej funkcji. planując punkt informacyjny trzeba brać pod uwagę te uwarunkowania. kolejna sprawa to ciągłość

funk-30. https://edukacja.warszawa.pl/dla-ucznia-i-rodzica/edukacja-cudzoziemcow

cjonowania takiego punktu, a to jest możliwe tylko wtedy, gdy jest ciągłość jego finansowania. czasami punkty informacyjne prowadzone są przez władze miast, najczęściej jednak prowadzą je organizacje pozarządowe, np. polskie Forum Migracyjne, caritas, Fundacja ocalenie w Warszawie, Migrant info point w po-znaniu. to ostatnie rozwiązanie nie jest korzystne, ponieważ zależy od wygranych przez organizacje pozarządowe projektów. punkty informacyjne powinny być roz-wiązaniem systemowym i stałym punktem na imigranckim planie miasta.

5.7.4. Asystenci rodziny

Bardzo efektywnym systemem wsparcia dla migrantów jest kompleksowe wspar-cie rodzin imigranckich przez dwujęzyczną osobę, która zna polskie realia i jed-nocześnie uwarunkowania społeczno-polityczne kraju, skąd przybywa imigrant i jego rodzina, więc ma możliwość przekazania informacji cudzoziemcom w ich języku. niektóre kraje praktykują wsparcie rodziny imigranckiej przez rodzinę lokal-ną lub przez grupę lokalnych mieszkańców (tak jest np. na islandii, w kanadzie, Włoszech). pomaga to przybyszom tworzyć pierwsze znajomości i stanowi realne wsparcie w codziennym życiu. W polsce takie wsparcie rodzinom oferuje np. no-mada we Wrocławiu, stowarzyszenie interwencji prawnej i Fundacja dla somalii.

5.7.5. Wsparcie na rynku pracy

jednym z filarów integracji cudzoziemców w polsce jest uzyskanie ekonomicznej samowystarczalności, czyli znalezienie pracy, założenie firmy, zrozumienie rea-liów lokalnego rynku pracy. Wartościowe i warte wdrożenia na większą skalę jest poradnictwo w tej dziedzinie, ale też organizowanie szkoleń, staży i konkretnych usług: np. warsztatów dotyczących poszukiwania pracy, pisania cV albo rozlicza-nia się z fiskusem. W Warszawie prowadzą je np. Fundacja dla somalii i centrum Wsparcia zawodowego.

5.7.6. Nauka języka

kolejny kluczowy aspekt włączania migrantów w życie lokalnej społeczności to język. Możliwość porozumienia się jest niezbędna, żeby uczestniczyć w życiu spo-łecznym w nowym miejscu. dobrą praktyką jest organizowanie bezpłatnych lub niskopłatnych kursów języka polskiego (niekiedy również kultury polskiej). Warto pamiętać o godzinach, w których takie kursy powinny być organizowane (cho-dzi o to, by były one dostępne dla osób pracujących) oraz o miejscu zajęć, by było one dostępne dla migrantów. W niektórych przypadkach możliwość uczest-niczenia w kursie zależy od zapewnienia opieki dzieciom na czas trwania zajęć kursowych. kluczowym elementem jest też jakość zajęć – aby przynosiły one po-żądane skutki, muszą odbywać się regularnie i być prowadzone przez profesjo-nalistów – osoby uczące języka polskiego dorosłych cudzoziemców. takie kursy prowadzone są w Warszawie przez Fundację linguae Mundi, Fundację dla so-malii, a w olsztynie przez punkt informacyjno-doradczy prowadzony przez caritas polska.

5.7.7. języki obce w komunikacji

nauczenie się języka polskiego jest ważne dla imigrantów, natomiast nie jest to tylko kwestia decyzji cudzoziemca, a wynik jego wieloletniej pracy. nieracjonalne jest więc oczekiwanie, że wszyscy imigranci szybko nauczą się języka polskiego.

zanim nauczą się języka polskiego, muszą jakoś funkcjonować w polsce, dlate-go wartościowe jest przydlate-gotowanie obcojęzycznych informacji tam, gdzie jest to potrzebne, szczególnie w sprawach, które często dotyczą cudzoziemców. takie wielojęzyczne napisy i komunikaty powinny być w urzędach, ale też we wszystkich instytucjach, do których mogą trafić imigranci: bankach, przychodniach, szpita-lach i szkołach.

5.7.8. Wsparcie psychologiczne

Migracja wiąże się z emocjonalnym obciążeniem i stresem, który wpływa na funkcjonowanie człowieka. Wsparcie psychologiczne często jest niezbędne dla rozwiązania trudności związanych z pobytem i pracą w nowym środowisku. dla-tego, myśląc o wsparciu dla imigrantów, trzeba myśleć również o wsparciu psy-chologicznym. planując tego typu działania trzeba uwzględniać różnice kulturo-we i odmienne podejście do psychologa w innych kulturach, np. zdarza się, że psycholog utożsamiany jest z psychiatrą i kojarzony z choroba psychiczną. Bardzo często pomocy psychologicznej potrzebują dzieci imigrantów. taką pomoc ofe-ruje, np. polskie Forum Migracje, Fundacja ocalenie w Warszawie, a w olsztynie punkt informacyjno-doradczy prowadzony przez caritas polska. ale miejsc takich potrzeba zdecydowanie więcej.

5.7.9. Wolontariat

Wiele spraw (ale nie wszystkie) można załatwić przy pomoc wolontariuszy. czę-stym błędem jest założenie, że praca wolontariuszy „dzieje się sama” i opiera tyl-ko na dobrej woli ludzi. tymczasem efektywny wolontariat wymaga zarządzania, monitorowania i wsparcia. Wolontariusze potrzebują przygotowania kulturowego do pracy z imigrantami, a także planu działania. Ważny jest odpowiedni dobór wolontariuszy, by były to osoby empatyczne, zaznajomione z problemami imi-grantów i świadome różnic kulturowych. konieczne jest określenie zasad współ-pracy z wolontariuszami i przemyślenie, które zadania mogą oni realizować. przy-kładem działań wolontariatu są działania wolontariuszy w Fundacji „chlebem i solą”, polskim Forum Migracyjnym i Migrant info point w poznaniu.

5.7.10. Szkoły rodzenia – grupy wsparcia (PFM)

przykładem dobrej praktyki skierowanej dla konkretnej grupy kobiet, które warto propagować, są szkoły rodzenia dla imigrantek w ciąży w ich języku.

zorganizo-wanie takich zajęć pozwala kobietom zorientować się w swojej sytuacji w nowym kraju, np. uzyskać informację o szpitalu, koniecznych badaniach, organizacji po-rodu i opiece poporodowej w polsce. kobiety – imigrantki chętnie też korzystają z grup wsparcia dla młodych mam. są to grupy złożone z imigrantek, które nie tylko spotykają się we własnym gronie, ale mają też spotkania z położną, diete-tykiem, logopedą czy innymi specjalistami wspierającymi rozwój małych dzieci.

podobne wyspecjalizowane wsparcie potrzebne jest imigrantom z nie-pełnosprawnościami lub problemami onkologicznymi. takie sytuacje także wy-magają specjalistycznego wsparcia. polskie Forum Migracyjne od niedawna pró-buje zając się tymi tematami.

5.7.11. Przyjazna przestrzeń

Bardzo dobrą praktyką jest organizowanie specjalnej przestrzeni w mieście, gdzie imigranci mogą się poczuć swobodnie, są mile widziani, mogą się spotkać ze sobą i bez skrępowania mówić w swoim języku. taka przestrzeń potrzebna jest zarówno dzieciom, jak i dorosłym. imigranci szukają kontaktu ze swoimi, z którymi mogliby porozmawiać we własnym języku. dlatego warto w przestrzeni miejskiej, np. opłacanej przez miasto lub organizację pozarządową, wygospodarować ta-kie miejsce. W Warszawie istnieje tego typu lokal przy ul. zamenhoffa Fundacji nasz Wybór, podobnym dysponuje również warszawska Fundacja dla somalii, homo Faber z lublina i Migrant info point w poznaniu.