N
ie ma i nigdy nie było akt, których treść nie doty-czyłaby człowieka, jego losów, rodziny, dokonań, zebranego dorobku. Wynika z tego, że w zasobach ar-chiwów nie ma praktycznie źródeł, które nie intereso-wałyby biografów i genealogów. Natężenie tego typu informacji w następujących po sobie epokach było coraz większe. Najstarsze dokumenty przekazują nie-mal wyłącznie imiona osób i nazwy pełnionych przez nie urzędów bądź sprawowanych funkcji. Wraz z na-rastaniem dokumentacji pisanej narasta również ilość informacji przydatnych do badań biograficznych. Do końca okresu staropolskiego jest ona jednak nadal bar-dzo niezadowalająca. Satysfakcjonujące dane z punktu widzenia obecnie obowiązujących kryteriów spotkać można dopiero od początku XVII wieku, tj. od czasu pojawienia się pierwszych parafialnych ksiągmetry-kalnych. Interesujące biografa bądź genealoga mate-riały źródłowe na skalę masową pojawiły się dopiero w XIX wieku.
Na chwilę obecną przeważa przekonanie, że najważ-niejszym rodzajem dokumentacji źródłowej do badań biograficznych i genealogicznych są księgi metrykalne.
Tymczasem codzienna praktyka osób prowadzących kwerendy archiwalne wskazuje, że materiałem aspiru-jącym do tego miana powinny być przede wszystkim księgi ewidencji ludności. Rolę tę, rzecz jasna, spełniać mogą one tylko w przypadku prowadzenia badań obej-mujących okres chronologiczny, w którym były wytwa-rzane i zachowały się, przynajmniej w znacznej części.
W różnych okresach i na różnym terenie księgi ewi-dencji ludności różniły się od siebie.
Na terenie zaboru pruskiego najstarsze zachowane księgi ewidencji ludności noszą tytuł Volksbuch i pocho-dzą z pierwszej połowy XIX wieku. Od drugiej połowy wieku XIX występowały Seelenliste, funkcjonujące do końca istnienia administracji pruskiej. Władze polskie po odzyskaniu niepodległości wprowadziły księgi ewi-dencyjne ludności, których tytuł był kalką językową ksiąg pruskich. Owe listy dusz funkcjonowały do roku 1932. W tym czasie wprowadzono nowe księgi zatytu-łowane „Rejestr mieszkańców” oraz powiązane z nimi, niesamoistne skorowidze do rejestrów mieszkańców.
Księgi te prowadzone były do końca okresu między-wojennego, a w wielu przypadkach kontynuowały je niemieckie władze okupacyjne, aż do momentu wpro-wadzenia nowych środków ewidencyjnych w postaci ksiąg zatytułowanych Einwohnerbuch. Po zakończeniu
II wojny światowej władze polskie wprowadziły gro-madzkie (domowe) książki meldunkowe, w których zapisy kontynuowano do czasu pojawienia się w latach sześćdziesiątych XX wieku kartotek mieszkańców.
Najważniejsze dane biograficzne podaje każde z przytoczonych wyżej źródeł. Poza kolejnym nume-rem zapisów księgi wymieniają nazwiska i imiona wszystkich mieszkańców lokalu, a u kobiet również nazwisko panieńskie lub nazwisko z poprzedniego mał-żeństwa. Podobnie jest z informacjami dotyczącymi dat i miejsc urodzenia każdej z osób. Wymieniano dzień, miesiąc i rok oraz miejscowość i powiat. Volksbuchy podają dodatkowo wiek każdej z nich, grupując je na starsze i młodsze niż szesnastoletnie. Einwohnerbuchy podają liczbę dzieci i ich miejsce występowania na spi-sie, w przypadkach gdy wpisano je w innym miejscu niż rodziców. Rubryki zawierające imiona rodziców osób wymienionych w spisach pojawiły się w rejestrach mieszkańców, w których podawano także dodatkowo nazwisko panieńskie matki. Same imiona rodziców za-wierały gromadzkie książki meldunkowe.
Osobny zbiór danych zawierają rubryki dotyczą-ce stanu cywilnego osób wymienionych w spisie. Stan cywilny/rodzinny wymieniają wszystkie rodzaje ksiąg ewidencji ludności z wyjątkiem gromadzkich książek meldunkowych. We wprowadzonych w 1932 roku re-jestrach mieszkańców oraz księgach wprowadzonych przez hitlerowskich okupantów przewidziano tak-że wpisanie imienia drugiego z małżonków oraz datę i miejsce zawarcia małżeństwa. Niemcy wpisywali po-nadto, skąd pochodził współmałżonek. Rubryka z datą
śmierci umieszczona była tylko w trzech najstarszych rodzajach ksiąg. Później datę tę wpisywano niekiedy w rubryce „Uwagi”. Każda księga wymienia stan, za-wód lub klasę społeczną, a gromadzkie książki mel-dunkowe dodatkowo także miejsce pracy. W każdym z rodzajów ksiąg ewidencyjnych wpisywano wszystkie osoby zamieszkujące dany lokal/domostwo. Oprócz głównego lokatora i członków jego rodziny wymieniano mieszkających wspólnie z nimi sublokatorów i pracow-ników. Podstawę, na jakiej zamieszkiwała dana osoba, określano w rubryce „Stan, klasa społeczna lub zawód”.
Wpisywano na przykład: syn, córka, matka, ojciec, pa-robek, służąca itp. Dopiero w rejestrach mieszkańców pojawiła się odrębna rubryka dotycząca charakteru za-mieszkania poszczególnych osób. Księgi z okresu oku-pacji wymieniały mieszkających z głównym lokatorem pracowników i pomoce domowe.
Niemalże wszystkie księgi podają numer domu w obrębie miejscowości lub ulicy (poza Einwohner-buchami) oraz dane dotyczące wyznania (oprócz ksiąg gromadzkich). W okresie pruskim wiedza o liczbie wiernych wyznania katolickiego, ewangelickiego i sta-rozakonnych na danym terenie dawała władzom moż-liwość planowania chociażby liczby szkół dla uczniów różnych wyznań oraz zapotrzebowania na kadrę na-uczycielską. Utrzymanie rubryki „Wyznanie” w okresie międzywojennym po zniesieniu szkół wyznaniowych dawało władzom, do pewnego stopnia, możliwość określenia na danym terenie liczby ludności polskiej (katolickiej) i niepolskiej (ewangelickiej, religii staroza-konnej). Po II wojnie światowej, w okresie ustawowego
Archiwum jako miejsce pracy współczesnego badacza 107 rozdziału państwa i Kościoła, władze komunistyczne
zrezygnowały z rubryki „Wyznanie” w gromadzkich książkach meldunkowych. Społeczeństwo w tym czasie było już jednolite narodowościowo. Rubryka „Narodo-wość” wprowadzona została w niektórych odmianach ksiąg Seelenliste. W późniejszych, polskich listach dusz, rejestrach mieszkańców i gromadzkich książkach mel-dunkowych oraz okupacyjnych Einwohnerbuchach pojawiła się zamiast niej rubryka „Przynależność pań-stwowa”1. W tych ostatnich pojawiła się także nowa rubryka – „Pochodzenie krwi niemieckiej, Żyd, mie-szaniec I i II stopnia”.
Jednym z powodów wprowadzenia ewidencji lud-ności było przygotowanie danych służących poborowi wojskowemu. Informacje na temat stosunku spisywa-nych mężczyzn do służby wojskowej zajmowały pocze-sne miejsce we wszystkich księgach ewidencyjnych od momentu ich wprowadzenia. W jednych były one bar-dziej rozbudowane, w innych lakoniczne. W pruskich Seelenliste wpisywano rodzaj broni, w jakiej mężczyzna odbywał służbę, rodzaj broni, do jakiego był przy-dzielony w rezerwie (oddział obrony kraju lub obrony morskiej), adnotacje, czy zgłosił zmianę zamieszkania władzom wojskowym oraz jakimi dokumentami woj-skowymi się posługuje. Polskie rejestry mieszkańców wymieniały stopień wojskowy, numer głównej księgi
1 Osobom narodowości polskiej nieposiadającym obywa-telstwa niemieckiego (VD) wpisywano przynależność państwo-wą polską, mimo że III Rzesza nie uznawała istnienia państwa polskiego.
ewidencyjnej lub aneksu, względnie księgi ewidencyj-nej oficerów, numer listy poborowej, a także siedzibę właściwej powiatowej komendy uzupełnień. W pozo-stałych rodzajach ksiąg rubryki dotyczące spraw woj-skowych miały lakoniczny tytuł „Stosunek wojskowy”.
W gromadzkich książkach meldunkowych wpisywano w tym miejscu numer książeczki wojskowej. Mimo że w założeniach twórców systemu informacje dotyczące służby wojskowej były bardzo istotne, to w praktyce wypełniane były bardzo niekonsekwentnie. Należą one do najczęściej pomijanych przez urzędników prowa-dzących ewidencję ludności.
Większość rodzajów ksiąg meldunkowych podaje informacje o czasie zamieszkania i opuszczenia danej miejscowości przez spisane osoby. Brak tego typu ad-notacji jedynie w okupacyjnych Einwohnerbuchach.
Pozostałe księgi odróżniają na ogół datę zamieszka-nia w gminie od daty zameldowazamieszka-nia. Jedynie pruskie Seelenliste podają wyłącznie tę drugą. Natomiast gro-madzkie książki meldunkowe prócz dat zamieszkania i zameldowania w miejscowości podają dodatkowo datę pokwitowania biura przyjmującego zgłoszenie.
Datę wymeldowania z poprzedniego miejsca zamiesz-kania wymieniają obydwa rodzaje ksiąg pruskich, listy dusz oraz gromadzkie książki meldunkowe. Różnice między datą wyprowadzenia się a datą wymeldowania uwzględniają tylko listy dusz. Zarówno księgi z okresu pruskiego, jak i listy dusz podają miejscowość i powiat, dokąd wyprowadziła się osoba figurująca w spisie.
Najstarsze księgi meldunkowe (Volksbuchy) po-dają niewystępującą nigdzie indziej datę szczepień
lekarskich, których efekt zgodny był z oczekiwania-mi. Równie rzadko pojawiającymi się rubrykami są te przeznaczone do wpisywania adnotacji o otrzyma-nych karach sądowych lub administracyjotrzyma-nych (rejestry mieszkańców), informacji, czy dana osoba jest polskim uchodźcą spoza granic państwa pruskiego (Seelenliste), zapisów o nazwie i numerze dowodu osobistego oraz dacie i nazwie urzędu, który ów dowód wystawił (reje-stry mieszkańców, gromadzkie książki meldunkowe).
Ostatnia kolumna najczęściej nosi tytuł „Uwagi”.
W Volksbuchach umieszczano w niej dodatkowe infor-macje dotyczące wpisów naniesionych w innych rubry-kach. W nieco późniejszych Seelenlistach najczęściej w tym miejscu pojawiały się informacje o karalności sądowej. Niekiedy znaleźć można zapisy o czynie, ja-kiego dopuściła się dana osoba, przepis, z jaja-kiego zosta-ła skazana i wysokość kary. W kolumnie tej pojawiały się także zapisy o dacie i miejscu śmierci poniesionej na froncie podczas I wojny światowej. Szeroki wachlarz spraw wprowadzano do rubryki „Uwagi” w listach dusz. Znaleźć tu można adnotacje o braku wymeldo-wania, adres następnego miejsca zamieszkania, zapisy o przeniesieniu do rezerwy, a także daty śmierci i treść orzeczeń sądowych. W późniejszych rejestrach miesz-kańców nanoszono w tym miejscu adnotacje o prze-niesieniu zapisów na inną stronę bądź o podstawie prawnej, na jakiej dokonano ewentualnych zmian we wcześniej wprowadzonych zapisach. W ewidencji oku-pacyjnej rubryka „Uwagi” nie występuje, natomiast w książkach gromadzkich rubryka, choć istniała, rzad-ko kiedy była wypełniana.
Jak z powyższego zestawienia wynika, zakres infor-macji zawartych w księgach meldunkowych jest bardzo szeroki. Nie mogą się z nim równać ani księgi metrykal-ne, ani żaden inny rodzaj materiałów źródłowych przy-datnych do badań biograficznych i genealogicznych.
Jedną z ważniejszych zalet omówionych ksiąg jest zesta-wienie w jednym miejscu danych dotyczących wszyst-kich osób tworzących jedno pokolenie danej rodziny.
Kwerenda, której celem byłoby ustalenie dat urodzeń i śmierci całego rodzeństwa, prowadzona w księgach metrykalnych proweniencji zarówno kościelnej, jak i państwowej byłaby znacznie bardziej czasochłonna.
Na dodatek nie ma całkowitej pewności odnalezienia wszystkich członków rodziny, zwłaszcza w przypadku częstej zmiany miejsc zamieszkania. Księgi meldun-kowe, dzięki wskazaniu poprzedniego i następnego miejsca zamieszkania, narzucają w takich przypadkach kierunek dalszych poszukiwań. Dla genealoga istotna będzie możliwość zebrania danych na temat wstępnych i zstępnych osób figurujących w spisach. Jeżeli rodzina zamieszkiwała w danej miejscowości przez kilka po-koleń, efekty poszukiwań genealogicznych mogą być znacznie bogatsze. Dla biografa natomiast istotna bę-dzie możliwość ustalenia imion i nazwisk zarówno ro-dziców, jak i dzieci podmiotu badań.
Księgi ewidencji ludności (meldunkowe), tak jak każde źródło, posiadają również swoje braki. Większość z nich spowodowana jest często dość niskimi kompe-tencjami osób prowadzących zapisy. Wśród spotyka-nych niekiedy błędów znaleźć można źle podane daty urodzenia, pomyłki w pisowni nazwisk lub
przekręco-Archiwum jako miejsce pracy współczesnego badacza 109 ne nazwy nieznanych wpisującemu miejscowości.
Na-leży wobec tego pamiętać, że wszelkie wątpliwości co do danych występujących w księgach meldunkowych warto jest konfrontować z danymi z ksiąg metrykal-nych, o ile takowe się zachowały.
Innym rodzajem dokumentacji ewidencji ludno-ści jest zachowana kartoteka mieszkańców Poznania prowadzona w latach 1870–1931. Zapisy dotyczące ludności zamieszkującej w tym czasie stolicę Wielko-polski mieszczą się na 1 025 514 stronach. Informa-cje dotyczące poszczególnych mieszkańców zawierały imiona i nazwiska, imiona rodziców, nazwisko panień-skie matki, zawód, datę urodzenia, wyznanie, miejsco-wość i powiat urodzenia, zmiany zamieszkania i uwagi (np. narodowość). Zachowana kartoteka jest unikatem w polskich zbiorach archiwalnych. Obecnie w całości jest zdigitalizowana i umieszczona na stronie www.
szukajwarchiwach.pl, a do korzystania z niej nie jest konieczna wizyta w archiwum.
Podobne cechy zewnętrzne posiadają przecho-wywane w gnieźnieńskim Oddziale Archiwum Pań-stwowego w Poznaniu Karty ewidencyjne mieszkańców powiatu wrzesińskiego (1939–1945). Powstały one na potrzeby kontroli ruchu ludności w okresie okupacji hitlerowskiej. Osoba mieszkająca na terenie powiatu wrzesińskiego w przypadku wysiedlenia rejestrowa-na była w nowym miejscu zamieszkania, a karta z jej danymi, potwierdzona przez tamtejszy urząd, odsyła-na była do Wrześni. Zachowało się 1937 takich kart.
Występują między nimi niewielkie różnice w zakresie treści. Wszystkie karty podają nazwisko jej
posiada-cza, nazwisko panieńskie w przypadku mężatek, imię i datę urodzenia, zawód, znaki szczególne, miejsce wy-stawienia (miejsca aktualnego pobytu), datę ważności, datę wystawienia karty, nazwę urzędu wystawiającego, fotografię posiadacza karty oraz odciski jego obydwu kciuków. Na niektórych kartach dodatkowo znajdowa-ły się rubryki dotyczące wyznania i przynależności na-rodowej. Każda karta była własnoręcznie podpisywana przez jej właściciela. Zakres informacji umieszczonych na kartach jest podobny do tego, który występuje w księgach meldunkowych. W przypadku Kart ewiden-cyjnych mieszkańców powiatu wrzesińskiego dotyczy jednak tylko pojedynczych osób.
Najczęściej do tej pory kojarzonym z badaniami genealogicznymi i biograficznymi rodzajem dokumen-tacji archiwalnej są księgi metrykalne. W zasobach archiwów państwowych występują zarówno te, które wytworzone zostały przez duchownych występujących w roli urzędników stanu cywilnego, jak i powstałe w późniejszych państwowych urzędach stanu cywilne-go2. Tak pierwsze, jak i drugie dzielą się na trzy podob-ne serie: księgi chrztów/urodzeń, małżeństw i zgonów.
Zarówno księgi chrztów, jak i księgi urodzeń podają imię dziecka, jego płeć, datę i miejsce urodzenia oraz wyznanie rodziców (USC – tylko matki, księgi para-fialne – obojga rodziców). Księgi prowadzone przez duchownych zawierają informacje, których brak jest
2 Najwcześniej świeckie (państwowe) urzędy stanu cywil-nego na ziemiach polskich powstały w 1874 roku na terenie zaboru pruskiego.
w aktach USC: czy dziecko jest z prawego łoża, do-kładną datę chrztu, imię i nazwisko udzielającego chrztu, imię i nazwisko ojca i matki, stan i zawód ojca, imiona, nazwiska, stan i zawód rodziców chrzestnych.
W ostatniej rubryce „Uwagi” najczęściej zapisywano, czy dziecko jest jednym z bliźniąt. W księgach urodzeń (Geburtsregister) prowadzonych przez państwowe urzę-dy stanu cywilnego na początku dokumentu wpisy-wano miejsce i datę sporządzenia aktu, imię, nazwisko i zawód zgłaszającego urodziny dziecka, miejscowość jego zamieszkania i wyznanie oraz imię, nazwisko i na-zwisko panieńskie matki dziecka wraz z adnotacją, kim ona jest dla zgłaszającego (najczęściej żona). Literalnie odczytując akt urodzenia z ksiąg USC, nie znajdziemy w nim imienia i nazwiska ojca dziecka, a jedynie dane męża jego matki. Pamiętać jednak należy, że zgodnie z obowiązującym wówczas prawem (podobnie jak dziś) za ojca dziecka uznawano męża jego matki. W przy-padku dziecka panieńskiego uznanego przez ojca imię i nazwisko mężczyzny ustalić można na podstawie do-pisków wprowadzanych na marginesie aktu urodzenia.
Po danych dotyczących dziecka w dokumentach wy-stępuje formuła „odczytano”, „przyjęto” i „podpisano”
(to ostatnie, w zależności od okoliczności, wpisywano ręcznie), a następnie imię i nazwisko zgłaszającego. Po powtórnym wymienieniu miejscowości i daty sporzą-dzenia aktu występował podpis urzędnika USC.
Libri copulatorum i odpowiadające im księgi mał-żeństw (Heiratsregister) podają imiona i nazwiska małżonków, miejsce ich zamieszkania oraz stan lub profesję, wyznanie kobiety i mężczyzny. Informacją
o podobnym charakterze jest nazwisko urzędnika lub duchownego obecnego przy ślubie. W księgach pro-weniencji kościelnej podawano dokładną datę zawarcia małżeństwa, zaś w aktach wystawianych przez urzędy państwowe miejsce i datę sporządzenia aktu. Kościelne księgi małżeństw wymieniały wiek obojga małżonków.
Brak jest adnotacji o imionach i nazwiskach rodziców nowożeńców. Jedynie w przypadku, gdy któraś z osób zawierających związek była niepełnoletnia, umieszcza-no wpis o zgodzie rodziców lub opiekunów na zawarcie małżeństwa. W aktach państwowych USC wpisywano informacje, czy rodzice zawierających małżeństwo żyją, ich imiona i nazwiska, nazwiska panieńskie matek, za-wody ojców i miejsce zamieszkania rodziców. Obydwa rodzaje ksiąg wymieniały świadków ceremonii z imie-nia i nazwiska, ich zawody, wiek i miejsce zamieszkaimie-nia.
Księgi kościelne podawały także informacje charak-terystyczne tylko dla nich – czy małżeństwo zawarto w kościele czy w prywatnej kaplicy, datę ogłoszenia zapowiedzi, ewentualnie dyspensę od zapowiedzi. Na dokumentach państwowych umieszczano także for-mułę o zawarciu małżeństwa i podpis urzędnika stanu cywilnego.
Większość informacji podawanych przez kościelne Libri mortuorum i państwowe księgi zmarłych (Sterbere-gister) jest taka sama. Obydwa rodzaje źródeł wymie-niają datę sporządzenia aktu, datę śmierci z podaniem godziny, imię i nazwisko zmarłego, jego wiek, miejsce zamieszkania (księgi świeckie wymieniały również po-wiat), miejsce śmierci (w księgach USC dodatkowo wpisywano np. dom, szpital itp.), imiona i nazwiska
Archiwum jako miejsce pracy współczesnego badacza 111 rodziców zmarłego, przyczynę zgonu, nazwisko i imię
zgłaszającego (w księgach USC wpisywano także jego zawód i miejsce zamieszkania). W metrykaliach para-fialnych wpisywano ponadto datę i miejsce pogrzebu, stan zmarłego (dziewczyna, dziecko, rolnik itp.), stan i zawód ojca zmarłego. Natomiast księgi USC poda-wały zawód zmarłego, imię i nazwisko panieńskie jego żony oraz datę i miejsce wystawienia aktu oraz na-zwisko sporządzającego go urzędnika. Wiarygodność ksiąg metrykalnych jest niewątpliwie bardzo duża.
Zdarzające się bardzo rzadko w aktach USC pomyłki każdorazowo były prostowane. Mankamentem tych materiałów jest stosunkowo niewielki zakres przekazy-wanych informacji. Braki te są szczególnie zauważalne w przypadku prowadzenia badań genealogicznych. Na ich podstawie trudno jest zdobyć informacje na temat rodzeństwa, dzieci, a w niektórych przypadkach rów-nież ojca.
Grupą akt zawierającą liczne informacje biogra-ficzne są materiały wytworzone przez szkoły różnych szczebli. Na szczególną uwagę zasługują dwie grupy dokumentów. Pierwsza z nich odpowiada tematycz-nie wykazom (spisom) uczniów. Tytuły tych materia-łów zmieniały się w różnych okresach historycznych3. Drugim rodzajem materiałów szkolnych zawierającym różnorakie treści biograficzne są arkusze ocen. Również w przypadku tych dokumentów tytuły wielokrotnie
3 Przykładowo: Schüler-Verzeichnis, wykaz uczniów, księga uczniów.
zmieniały się4, natomiast większość informacji pozo-stała podobna. Wytwarzany współcześnie ten rodzaj materiałów kwalifikowany jest do kategorii B. Księgi zaliczone do pierwszej grupy źródeł podają: imię i na-zwisko ucznia (niekiedy samo imię), datę i miejsce uro-dzenia, nazwisko, imię i zawód/stan społeczny rodzica, miejscowość zamieszkania rodziców, daty rozpoczęcia i zakończenia nauki, wydanie świadectwa ukończenia szkoły bądź przeniesienia do innej placówki, uwagi.
W drugiej grupie materiałów spotyka się dane w po-staci imienia i nazwiska ucznia (w dokumentacji XIX- -wiecznej także imię i nazwisko ojca, a w pochodzą-cej z okresu międzywojennego także imię matki), daty i miejsca urodzenia, wyznania, informacji, jaką szkołę i kiedy ukończył, daty zapisu do szkoły i jej ukończe-nia, oceny z poszczególnych przedmiotów nauczania.
Niektóre rodzaje dokumentacji zawierają także adno-tacje o miejscu zamieszkania, uzasadnienie ocen niedo-statecznych (w rubryce wpisywano również posiadane przez ucznia dysfunkcje bądź powód opuszczania za-jęć), uwagi (najczęściej o wyprowadzce z rejonu szkol-nego). Informacje wykraczające poza przyjęte ramy not biograficznych zawiera dokumentacja występująca w zespołach archiwalnych wytworzonych przez dzia-łające w Wielkopolsce szkoły średnie5. Zasługujący na
4 Na przykład Entalassungs-Zeugniss, świadectwo ukoń-czenia szkoły, księga ocen sprawowania i postępów w nauce uczniów, arkusz ocen.
5 Najbardziej znane przykłady to: w zasobie Archiwum Państwowego w Poznaniu zespół akt Gimnazjum im. Marii
uwagę przekaz znajduje się w dokumentacji dotyczącej matur6. Na marginesach zachowanych prac matural-nych sprawdzający je nauczyciele wpisywali uwagi do-tyczące treści i poziomu pracy oraz wpisywali jej ocenę.
W przypadku pracy z języka niemieckiego dodatkowo zamieszczano adnotację o języku macierzystym ucznia.
W protokołach egzaminów dojrzałości oprócz podsta-wowych danych osobowych (imię i nazwisko, data uro-dzenia, wyznanie – w przypadku katolików dodatkowo narodowość, zawód i miejsce zamieszkania ojca, liczba lat nauki) wpisywano informacje na temat aktualnego poziomu rozwoju intelektualnego ucznia oraz oceniano ogólną wiedzę, zachowanie oraz „pilność i postępy”.
Ponadto w protokołach egzaminów dojrzałości umiesz-czano adnotację na temat planowanego przyszłego kie-runku studiów bądź rodzaju pracy zawodowej.
Rodzajem dokumentacji, na którą biograf powinien zwrócić uwagę, są akta osobowe. Materiały te jako akta kategorii B przez wiele lat pozostawały poza
Rodzajem dokumentacji, na którą biograf powinien zwrócić uwagę, są akta osobowe. Materiały te jako akta kategorii B przez wiele lat pozostawały poza