Na potrzeby określenia obszarów stosowania RLKS na rzecz włączenia społecznego można wykorzystać wiele metod:
• niektóre obszary, takie jak osiedla, mają naturalne granice, choć niewiele jest pojedynczych osiedli zamieszkanych przez aż 10 000 osób;
• czasami granice administracyjne są stosowane dla wygody, ale istnieje ryzyko, że obszary te w praktyce nie odpowiadają realiom lokalnego rynku pracy. Z drugiej strony obszary, z których ludzie dojeżdżają do pracy do danego miasta (opisywane także jako funkcjonalne obszary miejskie), mogą być zbyt rozległe, aby możliwe było zastosowanie podejścia opartego na społeczności;
• obszary często określano przy użyciu zestawów wskaźników dotyczących deprywacji.
Parametry te odnoszą się zwykle do bezrobocia, dochodów, dostępu do usług, mieszkalnictwa i środowiska. Metodę tę wykorzystano do określenia 38 obszarów w ramach projektu Pathways w Merseyside, choć dokładne granice zostały znacznie zmienione ze względu na warunki lokalne. Berlin wykorzystuje zbiór 12 wskaźników statycznych i dynamicznych na potrzeby wyboru i monitorowania swoich 34 obszarów Quartiersmanagement. Jego pakty na rzecz zatrudnienia odnoszą się do granic administracyjnych 12 okręgów;
• pewne obszary wyznaczano w oparciu o liczebność określonej grupy docelowej. W ten sposób wytyczono obszary o wysokim odsetku Romów.
Określanie obszarów jest zadaniem delikatnym. Za każdym razem, gdy na mapie wytyczana jest pewna granica, obejmuje ona niektóre osoby, ale wyklucza inne. Istnieje ryzyko „loterii kodów pocztowych”, w której o dostępie do szkolenia lub innych zasobów oferowanych w ramach projektu nie decydują cechy poszczególnych osób, ale ich miejsce zamieszkania. Podejście oparte na RLKS na rzecz włączenia społecznego jest z definicji ukierunkowane geograficznie.
Trzeba jednak te definicje interpretować w sposób elastyczny.
Rozdział 6. Jak koordynować działania z innymi funduszami?
6.1 Wprowadzenie – Dlaczego należy koordynować działania pomiędzy funduszami UE?
Koordynacja pomiędzy funduszami jest środkiem do celu, nie celem samym w sobie. Na wszystkich poziomach trzeba jasno określić cele, którym koordynacja ma służyć, i odpowiednio dostosować metody, które są na tych poziomach stosowane. Lepsza koordynacja może nieść następujące korzyści:
Po pierwsze dzięki wspólnemu określeniu i przeanalizowaniu przez społeczność sposobów wykorzystywania istniejącej mozaiki funduszy i inicjatyw można skuteczniej doprowadzić do tego, aby lokalne strategie rozwoju były lepiej przygotowane do reagowania na pojawiające się nowe wyzwania i skupiały się na tych elementach, które społeczność naprawdę chce i może zmienić na poziomie lokalnym.
Po drugie koordynacja może zapewnić, aby różne inicjatywy dążyły do tego samego celu i wzajemnie się wzmacniały, a nie konkurowały o projekty, powielały się lub nawet były ze sobą sprzeczne. Taka spójność polityki jest istotna dla poprawy ogólnych rezultatów osiąganych przez różne inicjatywy lokalne, jak również dla wzmocnienia wkładu rozwoju lokalnego w programy regionalne i krajowe.
Wreszcie lepsza koordynacja może przyczynić się do racjonalizacji wykorzystania istniejących zasobów materialnych i ludzkich. Można współdzielić budynki i zdolności administracyjne, ograniczać koszty transportu i przeciwdziałać powielaniu zadań. Może to prowadzić do znacznych oszczędności; można też dokonywać przesunięć środków, aby zrealizować ważniejsze priorytety lokalne.
Z drugiej strony źle zaplanowana integracja funduszy może jeszcze bardziej skomplikować sytuację i odwracać uwagę LGD od ich głównych celów związanych z lokalnymi potrzebami i możliwościami. Dlatego zainteresowane strony powinny dla własnego dobra unikać tworzenia skomplikowanych mechanizmów koordynacyjnych, chyba że przynoszą one wyraźne korzyści pod względem osiągania rezultatów w praktyce.
6.2. Na jakim poziomie powinna odbywać się koordynacja pomiędzy funduszami?
Aby dobrze funkcjonować, koordynacja pomiędzy funduszami musi ostatecznie odbywać się na wszystkich szczeblach – europejskim, krajowym, regionalnym oraz lokalnym. Możliwe jest jednak, aby jeden poziom kompensował brak koordynacji na innych poziomach. Na przykład agencje lokalne często starają się działać jako punkty kompleksowej obsługi beneficjentów poprzez internalizację złożoności zarządzania poszczególnymi krajowymi programami i źródłami finansowania. Istnieje jednak ryzyko nadmiernego obciążenia administracyjnego na poziomie lokalnym, chyba że koordynacja poprawia sytuację również na wyższych szczeblach.
W rzeczywistości warunki i możliwości koordynacji funduszy na szczeblu lokalnym są określane na poziomie unijnym, krajowym i regionalnym.
Ulepszone ramy UE na potrzeby koordynacji
Komisja ułatwiła koordynację, przedstawiając wniosek w sprawie jednolitego rozporządzenia obejmującego inicjatywy na rzecz RLKS finansowane z funduszy zajmujących się obszarami wiejskimi, rybactwem, kwestiami regionalnymi i społecznymi (art. 32–35 rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów) na lata 2014–2020.
W art. 32 ust. 4 rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów przewidziano możliwość finansowania tej samej lokalnej strategii rozwoju z wielu funduszy lub z tylko jednego funduszu. Oba warianty mają swoje zalety i wady, które zostały wyjaśnione w „Wytycznych dotyczących rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność w europejskich funduszach strukturalnych i inwestycyjnych”, wydanych przez Komisję dla IZ.
Jeśli państwa członkowskie wybiorą wariant finansowania z wielu funduszy w odniesieniu do niektórych lub wszystkich lokalnych strategii rozwoju, mają również możliwość wskazania w ramach wybranej strategii „wiodącego funduszu” (zwykle jest to największy fundusz), którym można objąć wszystkie koszty bieżące i koszty animowania ponoszone przez lokalną grupę działania (LGD). Może to uprościć sprawy dzięki uniknięciu konieczności uzasadniania podziału zasobów na koszty bieżące i koszty animowania według projektów finansowanych z poszczególnych funduszy.
Nawet jeśli państwo członkowskie wybrało finansowanie z jednego funduszu, nadal musi zapewnić koordynację na różne sposoby: „Wsparcie z właściwych EFSI na rzecz rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność jest spójne i skoordynowane między poszczególnymi właściwymi EFSI. Jest to osiągane między innymi poprzez skoordynowane rozwijanie potencjału, wybór, zatwierdzanie i finansowanie strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność oraz lokalne grupy działania” (art. 32 ust. 3 rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów).
W rozporządzeniu nie wskazano, jak należy to zrobić. Szczegółowe procedury, które stwarzają warunki do koordynacji na poziomie lokalnym, zależą od kontekstu instytucjonalnego w poszczególnych państwach członkowskich i są ustalane na szczeblu krajowym lub regionalnym.
Możliwości koordynacji na poziomie krajowym i regionalnym
W umowie partnerstwa państwa członkowskie mają obowiązek wskazać, które fundusze wykorzystają na potrzeby rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność, w jakich rodzajach obszarów zostaną one zastosowanie i jak fundusze będą działać razem.
Co najmniej 5% środków finansowych z EFRROW trzeba przeznaczyć na RLKS na obszarach wiejskich (LEADER). Prawdopodobnym wynikiem tego będzie dalsze działanie znacznego odsetka z 2 300 istniejących LGD LEADER (chociaż z możliwością zmiany partnerstwa i granic).
Niektóre LGD (szczególnie z byłych regionów objętych celem konwergencji) mogą spodziewać się obniżenia poziomu finansowania z EFRROW, a tym samym prawdopodobnie będą zainteresowane dostępem do innych funduszy.
W przypadku pozostałych trzech funduszy wykorzystanie RLKS jest całkowicie dobrowolne.
Mimo to około 300 partnerstw (rybackie lokalne grupy działania – RLGD) na obszarach rybackich, które były finansowane z EFR w latach 2007–2013, osiągnęło wysoki poziom przyjęcia i oczekuje się, że co najmniej dwie trzecie państw członkowskich wesprze ich dalsze działanie.