W przepisach rozdziału 2 ustawy zatytułowanego „Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej” uregulowane zostały podstawowe reguły włączania się przez przedsiębiorców do obrotu gospodarczego, ich występowania w tym obrocie w ramach wykonywanej działalności gospodarczej oraz zaprzestawania wykonywania działalności gospodarczej.
Ustawa – Prawo przedsiębiorców utrzymuje regułę, iż działalność gospodarczą można podjąć w dniu złożenia wniosku o wpis do CEIDG albo po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 17 ust. 1 ustawy). Podjęcie działalności gospodarczej należy w tym kontekście rozumieć jako dokonanie przez przedsiębiorcę po raz pierwszy w obrocie gospodarczym konkretnej czynności bezpośrednio związanej z zadeklarowanym przez przedsiębiorcę przedmiotem jego działalności (np. wyświadczenie usługi, dostarczenie towaru). Tak rozumiane podjęcie działalności gospodarczej może nastąpić – co wynika z art. 17 ust. 1 ustawy – najwcześniej w dniu złożenia wniosku o wpis do CEIDG (dotyczy to osób fizycznych) albo po dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym (dotyczy to podmiotów podlegających wpisowi do KRS, w tym spółek handlowych).
W momencie podjęcia działalności gospodarczej dana osoba lub jednostka organizacyjna staje się przedsiębiorcą, przy czym jeśli chodzi o jednostki organizacyjne, zwłaszcza zaś osoby prawne, to z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców bardzo często uzyskują one dopiero podmiotowość (w tym osobowość)
prawną; dotyczy to w szczególności spółek handlowych. Przed wpisem do rejestru podmioty te nie istnieją, a zatem na tym etapie przedrejestrowym nie mogą one być jeszcze przedsiębiorcami.
Wyjątek od tej reguły dotyczy w szczególności spółek kapitałowych w organizacji, tj. spółki z o.o. w organizacji, która powstaje z momentem zawarcia umowy spółki, oraz spółki akcyjnej w organizacji, która powstaje z momentem zawiązania spółki, tj. z chwilą sporządzenia stosownych aktów notarialnych, w których dokonano objęcia całego kapitału zakładowego danej spółki i wyrażono zgodę założycieli na zawiązanie spółki i na brzmienie jej statutu. Spółka kapitałowa w organizacji od momentu swojego powstania ma podmiotowość prawną i może odtąd podjąć działalność gospodarczą, uzyskując wówczas status przedsiębiorcy (art. 17 ust. 3 ustawy). Z chwilą zaś wpisu do rejestru przedsiębiorców spółka taka staje się, odpowiednio, spółką z o.o. lub spółką akcyjną, wyposażoną w osobowość prawną i kontynuującą swój byt (status) przedsiębiorcy.
Zasady wpisu do rejestrów przedsiębiorców określają odrębne przepisy (art. 17 ust. 2 ustawy), tzn. przepisy ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym49), oraz przepisy – uchwalanej wraz z ustawą – Prawo przedsiębiorców – ustawy o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy.
Ustawa – Prawo przedsiębiorców przewiduje tzw. ulgę na start jako szczególny rodzaj korzyści i zachęty dla przedsiębiorców podejmujących działalność gospodarczą po raz pierwszy lub ponownie po upływie dłuższego okresu czasu. Mianowicie przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej dla pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej, w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, przez okres 6 miesięcy nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (art. 18 ustawy). Ten okres 6 miesięcy powinien być liczony od momentu podjęcia przez wspomnianą osobę fizyczną działalności gospodarczej, czyli od momentu faktycznego rozpoczęcia wykonywania tej działalności rozumianego jako pierwsza czynność
49) Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 700, z późn. zm.).
w obrocie gospodarczym bezpośrednio związana z przedmiotem zadeklarowanej działalności gospodarczej. Jednocześnie brak płatności składek przez przedsiębiorcę przez okres korzystania z ulgi spowoduje brak prawa do świadczeń za ten okres w przyszłości. Skorzystanie z „ulgi na start” jest zależne wyłącznie od woli przedsiębiorcy i stanowi alternatywę wobec tradycyjnego systemu ponoszenia ciężarów dotyczących ubezpieczeń społecznych.
Ustawa powiela co do zasady istniejące obecnie regulacje prawne w zakresie:
obowiązkowego korzystania przez przedsiębiorcę z rachunku płatniczego przy dokonywaniu lub przyjmowaniu określonych płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą (art. 19 ustawy); obowiązku posługiwania się przez przedsiębiorcę w określonych sytuacjach numerem identyfikacji podatkowej (NIP) jako podstawowym identyfikatorem w urzędowych rejestrach (art. 20); obowiązku zamieszczenia na towarze, jego opakowaniu, etykiecie lub w instrukcji lub do dostarczenia w inny, zwyczajowo przyjęty sposób, pisemnych informacji w języku polskim (art. 21); możliwości zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę wpisanego do CEIDG i niezatrudniającego pracowników, na czas nieokreślony (obecnie obowiązujący art. 14a u.s.d.g. daje możliwość zawieszenia działalności gospodarczej na okres do 24 miesięcy) albo określony, nie krótszy jednak niż 30 dni, oraz możliwości zawieszenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę wpisanego do rejestru przedsiębiorców KRS, niezatrudniającego pracowników, na okres od 30 dni do 24 miesięcy. Instytucja zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej została uregulowana w art. 22–25 ustawy – Prawo przedsiębiorców.
Proponuje się także (art. 22 ust. 2), aby z uprawnienia w zakresie zawieszenia mógł skorzystać również przedsiębiorca zatrudniający wyłącznie pracowników przebywających na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopie wychowawczym lub urlopie rodzicielskim niełączących korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu. Jednocześnie przepis reguluje kwestię ewentualnego zakończenia korzystania z urlopów lub złożenia przez pracownika wniosku dotyczącego łączenia korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w trakcie trwania zawieszenia. Pracownikowi będzie przysługiwało prawo, do czasu zakończenia zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, do wynagrodzenia jak za przestój, określonego przepisami Kodeksu
pracy. Takie rozwiązanie objęłoby prawem do wynagrodzenia za przestój zarówno pracowników, którzy w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej planują powrócić z urlopów, jak i tych, którzy zgodnie z prawem mogą albo muszą wcześniej z takich urlopów powrócić.
W zakresie obowiązków wskazanych w art. 21, w porównaniu do przepisów obecnie obowiązujących, projektodawca zdecydował się nie powtarzać treści art. 20 ust. 3 u.s.d.g. Uznał bowiem, że przepisy odrębne, o których wspomina ust. 2 tego artykułu, dotyczyć mogą zarówno przepisów prawa krajowego, jak i prawa międzynarodowego – w konsekwencji wyróżnianie wspomnianego rozporządzenia jest zbędne, jako że stanowi ono element porządku prawnego UE.
Odnośnie kwestii identyfikacji przedsiębiorcy w urzędowych rejestrach na podstawie numeru identyfikacji podatkowej (NIP) należy zauważyć, że Ministerstwo Rozwoju wspólnie z Ministerstwem Cyfryzacji podjęło prace w zakresie ujednolicenia i wprowadzenia numeru identyfikacji podatkowej jako podstawowego identyfikatora przedsiębiorców w obrocie gospodarczym. Przepisy wprowadzające projekt ustawy – Prawo przedsiębiorców podejmują pierwszy krok w celu realizacji tego zadania, eliminując z szeregu ustaw konieczność zgłaszania przez przedsiębiorcę w urzędach numeru REGON. W najbliższym czasie planowane jest opracowanie projektu ustawy, która w sposób kompleksowy ureguluję tę tematykę i doprowadzi do zniesienia posługiwania się numerem REGON w obrocie gospodarczym. Proces całościowego przejścia do stosowania jednego identyfikatora wymaga bowiem m.in. zmiany szeregu aktów prawnych, a także odpowiedniego rozłożenia w czasie.
Ustawa przesądza, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną od chwili wykreślenia z CEIDG nie może wykonywać działalności gospodarczej (art. 26 ustawy), a więc z tą chwilą przedsiębiorca ten musi swoją działalność gospodarczą zakończyć. W przypadku przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną jego śmierć należy co do zasady uznawać za przejaw (powód) trwałego zaprzestania wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej, stwierdzenie czego pociąga z kolei za sobą wykreślenie przedsiębiorcy z CEIDG z urzędu50).
50) Zob. art. 28 ust. 1 pkt 1 oraz art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (obecnie projekt).