Gospodarstwa społeczne w Republice Czeskiej obejmują zazwyczaj od jednego do trzech fi larów sku-piających się na:
1) Tworzeniu miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem pochodzących z różnych środowisk w for-mie warsztatów regularnych oraz opiekuńczych, zarówno ze składkami fi nansowymi jak i wsparciem dodatkowym (np. składki od zarobków, obowiązkowe dodatki itp.) oraz świadczeniami niefi nansowy-mi (praca z ekspertanansowy-mi do spraw zatrudnienia, identyfi kowanie konkretnego nastawienia itp.).
2) Zestawie zajęć, które zostały wprowadzone w celu przygotowania ludzi do integracji z regularnym lub opiekuńczym rynkiem pracy. Ten fi lar zawiera także zestaw interwencji socjalnych zmierząją-cych do aktywizacji, rehabilitacji społecznej itd. Skierowany jest on do klientów, który integrują się z rynkiem pracy w stopniu minimalnym. Tego typu usługi mają charakter terapeutyczny.
3) Niepowtarzalnych zajęciach edukacyjnych długoterminowych połączonych bezpośrednio z rol-nictwem i środowiskiem wiejskim. Ich celem jest rozwój wiedzy, umiejętności oraz relacji z wsią a także naturą i promowanie wydajności obszarów wiejskich. Są to zajęcia przygotowane głów-nie dla dzieci, młodzieży, seniorów i ogólnej rzeszy klientów.
W pierwszym fi larze pracę integracyjną fi nansują Urząd Pracy i częściowo Europejski Fundusz Spo-łeczny (Operacyjny Program Zatrudnienia) oraz Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Lokalne Grupy Działania). Pod koniec roku 2016 Ministerstwo Rolnictwa stworzyło program kredytowy dla gospodarzy, którzy zatrudniają osoby z określonych grup docelowych i skupiają osoby
81 Najbardziej powszechnymi grupami docelowymi w tym fi larze są:
- Osoby niepełnosprawne psychicznie;
- Osoby z problemami psychologicznymi i psychiatrycznymi;
- Osoby z upośledzeniem fi zycznym lub osoby niepełnosprawne;
- Byli więźniowie;
- Byłe osoby uzależnione;
- Osoby bezrobotne przez długi okres czasu;
- Osoby szukające azylu;
- Młodzież opuszczająca (zinstytucjonalizowane) ośrodki opiekuńcze.
Gospodarstwo społeczne Apolenka, 2018.
Drugi fi lar dla osób zależnych od opieki świadczonej przez drugą osobę jest fi nansowany przez budżety regionalne przeznaczone na usługi socjalne, częściowo przez Europejski Fundusz Społeczny oraz przez różne osoby prywatne. Najbardziej powszechnymi grupami docelowymi w tym fi larze są:
- Osoby potrzebujące opieki psychologicznej;
- Osoby z poważną niepełnosprawnością intelektualną;
- Osoby z poważną niepełnosprawnością fi zyczną;
- Osoby starsze cierpiące na demencję;
- Byłe osoby uzależnione;
- Młodzież ze specjalnego sektora edukacyjnego;
- Osoby z autyzmem.
Gospodarstwo społeczne (opiekuńcze) Benedictus, 2018.
Gospodarstwa społeczne w trzecim fi larze poza dochodami z własnej produkcji rolnej oraz prowadzenia działań jako przedsiębiorstwa szukają fi nansowania poprzez granty i programy międzynarodowe, np. Era-smus+, V4F, krajowe programy wspierające organizacje non-profi t lub poprzez banki prywatne lub fun-dacje promujące rozwój obszarów wiejskich, ochronę zdrowia oraz uwzględnienie kwes i społecznych.
Gospodarstwa społeczne w tym fi larze oferują swoje usługi osobom, które nie mogą zostać zatrudnione lub które nie chcą być ograniczone jakąkolwiek umową.
- Młodzież o specjalnych potrzebach edukacyjnych;
- Dzieci będące pod opieką zastępczą lub młodzież korzystająca z opieki dodatkowej;
- Osoby starsze i emeryci;
- Wolontariusze;
- Osoby z syndromem wypalenia lub cierpiące z powodu stresu w miejscu pracy.
Gospodarstwo społeczne (edukacyjne) Elementy, 2017.
Z punktu widzenia formalnego i prawnego podmioty zajmujące się prowadzeniem gospodarstw spo-łecznych pochodzą zarówno ze sfery profi t jak i non-profi t. Zauważono wyraźną różnicę pomiędzy pod-miotami, które na początku zajmowały się tylko rolnictwem, a później dodały ofertę socjalną i zajęcia edukacyjne jako zajęcia uzupełniające, a tymi co taką ofertę miały od początku. Najczęściej spotykane są udogodnienia socjalne wykorzystujące rolnictwo jako formę terapii. Taki stan rzeczy ma wpływ na skalę produkcji rolnej. Kilka gospodarstw społecznych rozpoczęło działalność wprowadzając oba rodza-je zajęć od samego początku.
W roku 2017 zespół naukowców opracował analizę struktury gospodarstw społecznych na podstawie danych uzyskanych z 30 organizacji, które przyjęły powyższą koncepcję (Moudrý et al. 2018) w Republice Czeskiej. Zgodnie z uzyskanymi wynikami oczywistym jest, że podmioty, które rozpoczynały swoją dzia-łalność jako gospodarstwa rolne posiadały ziemię uprawną o dużej wielkości i vice versa. Z racji tego, że większość organizacji gospodarstw społecznych pochodzi z sektora społecznego to posiadane przez nich obszary rolne są małe.
Liczba podmiotów - gospodarstw rolnych, społecznych (Moudrý et al., 2018).
83 Logicznym zatem jest, że rozmiar obszaru rolniczego ma wpływ na działalność rolniczą organizacji.
Najbardziej rozpowszechnione to uprawa oraz obróbka warzyw i ziół, uprawa owoców i praca na pro-dukcja zwierzęca. Gospodarstwa zajmują się różnego rodzaju produkcją. Propro-dukcja zbóż jest często konsumowana na miejscu lub sprzedawana w lokalnych sklepach. Obróbka produktów wytworzonych na miejscu jest znaczącym komponentem przedsiębiorstwa rolnego. Ponadto, większość gospodarstw społecznych w Republice Czeskiej prowadzi swój własny sklep z produktami rolnymi.
Innego rodzaju badania przeprowadzone w czeskich gospodarstwach rolnych były oparte na dokład-nych wywiadach przeprowadzodokład-nych z 15 gospodarzami (Hudcová et al., forthcoming). Gospodarstwa społeczne gdzie przeprowadzono wywiady z ich przedstawicielami były zarejestrowane na Mapie Go-spodarstw Społecznych i znajdowały się na obszarach wiejskich scharakteryzowanych przez OECD jako obszary o gęstości zaludnienia nie przekraczającej 150 osób/km2 (OECD, 2010). Celem tego badania było sprawdzenie relacji pomiędzy gospodarstwami społecznymi a przedsiębiorczością społeczną przy porównaniu wskaźników dla przedsięwzięć społecznych i gospodarstw społecznych.
Korzyści społeczne, ekonomiczne, środowiskowe i lokalne dla gospodarstw społecznych (Hudcová et al., forthcoming).
Wyniki badania nie są zaskakujące. Prawie wszystkie gospodarstwa mają potrójny rodzaj działalności jako przedsiębiorstwa rolne – społeczne, ekonomiczne i środowiskowe. Są one dobrze wkompono-wane w konkretne miejsce i współpracują z organizacjami lokalnymi, udziałowcami oraz władzami.
Kupują produkty oraz usługi od lokalnych przedsiębiorców i zazwyczaj sprzedają swoje produkty lokal-nym konsumentom. W przypadku kiedy gospodarstwo jest jednocześnie organizacją non-profi t celem jednoznacznym jest zysk dla społeczności co jest często zapisane w statucie tej organizacji. Wszystkie gospodarstwa społeczne i gospodarstwa nieekologiczne nie mają certyfi katów ale są gospodarstwami przyjaznymi dla natury, ponieważ stosują bio-różnorodność i rozsądnie zarządzają wodą.