Podstawowe kategorie systemu podatkowego

W literaturze przedmiotu trudno jest spotkać jednolitą definicję podatku. Klasyfikacja OECD ogranicza termin podatków do przymusowego i nieodpłatnego świadczenia pieniężnego na rzecz rządu centralnego171, na który składa się administracja rządowa i samorządowa, agencje rządowe oraz system ubezpieczeń społecznych. Należy przy tym zaznaczyć, iż obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne traktowane są zgodnie z klasyfikacją OECD¹⁷² jak podatki. Klasyfikacja ta ogranicza termin podatków do przymusowego i nieodpłatnego świadczenia pieniężnego na rzecz rządu centralnego173

, na który składa się administracja rządowa i samorządowa, agencje rządowe oraz system ubezpieczeń społecznych. Jednakże większość ekonomistów posługuje się szerszą definicją, zwracając uwagę, że jest to także świadczenie bezzwrotne, ogólne, pobierane również przez inne związki publicznoprawne, ściśle regulowane aktami prawnymi i służące zasilaniu kas publicznych.

Warto przypomnieć definicję podatku stosowaną przez J.B. Say’a, który twierdził, że „podatek stanowi tę część produktu narodowego, która z rąk obywateli przechodzi do rąk rządu dla zaspokojenia konsumpcji publicznych (…), że (…) jest to zawsze ciężar nałożony na osoby prywatne lub ich zrzeszenia przez władzę zwierzchnią: naród albo monarchę, aby ich kosztem dostarczyć środków na cele konsumpcyjne, jakie ta władza uzna za właściwe”, a także, że „podatek jest to wartość uiszczona rządowi przez obywateli na pokrycie wydatków publicznych”174

.

Ciekawą definicję podatku przyjmuje P.M. Gaudemet, który definiuje go jako „pobranie dokonane w drodze przymusu przez władzę publiczną; jego zasadniczym celem jest pokrycie obciążeń publicznych i ich rozdzielenie według zdolności podatkowej obywateli”175

. Autor w definicji tej wziął pod uwagę trzy zasadnicze elementy, tj. charakter pobrania, jakim jest przymusowość poboru; zasadniczy cel pobrania, którym jest zasilenie kas publicznych; miara pobrania, jaką są zdolności podatkowe obywateli.

171 Revenue Statistics, Special Feature: The Balance Between Direct and Indirect Taxes 1965–2006, OECD, Paris 2007, s. 18.

172 Należy podkreślić, iż międzynarodowe porównania funkcjonujących na świecie systemów podatkowych są możliwe dzięki klasyfikacji podatków opracowanej na potrzeby OECD. Definicja systemu podatkowego w klasyfikacji tej jest bardzo szeroka, ponieważ obejmuje także składki na ubezpieczenia społeczne, cła, podatki eksportowe i różne opłaty parapodatkowe. Chociaż propozycja ta odbiega od klasyfikacji i definicji podatków stosowanych w poszczególnych krajach (różnice w definicji dochodów, kosztów, odmienne konstrukcje podatkowe) to właśnie klasyfikacja OECD umożliwia porównywanie systemów podatkowych w przekroju międzynarodowym.

173 Revenue Statistics, Special Feature: The Balance Between Direct and Indirect Taxes 1965–2006, OECD, Paris 2007, s. 18.

174 J.B. Say, Traktat o ekonomii politycznej czyli prosty wykład sposobu, w jaki się tworzą, rozdzielają i spożywają bogactwa, Warszawa 1960, s. 760.

Podatek jest więc świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym, powszechnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym, pobieranym przez państwo lub inny związek publicznoprawny na podstawie odpowiednich przepisów prawa¹⁷⁶, określających warunki, wysokość i terminy płatności tych świadczeń, których celem jest pokrycie obciążeń publicznych¹⁷⁷.

Definicja ta wskazuje na stałe elementy podatku, tzw. cechy formalnoprawne podstawowe i konieczne dla ustalenia jego charakteru i jednocześnie odróżniające go od innych świadczeń publicznoprawnych. Brak którejkolwiek z wyżej wymienionych cech powoduje, iż dane świadczenie przestaje być podatkiem.

Pieniężny charakter zobowiązania podatkowego pozwala odróżnić podatek od innych świadczeń np. realizowanych w naturze. Taki charakter zobowiązania wynika m.in. z faktu, że we współczesnej gospodarce podatek traktowany jest jako kategoria finansowa, a do finansów zalicza się wyłącznie zjawiska i procesy pieniężne. Należy jednak podkreślić, iż w przeszłości istniała możliwość występowania tych świadczeń w innej niż pieniężna formie, na przykład w postaci płodów rolnych, zwierząt, czy też kruszyw.

Przymusowy charakter podatku wynika z faktu, iż jest on świadczeniem przymusowym nakładanym jednostronnie. Obowiązek uiszczenia podatków nakładany jest przez państwo na określone podmioty na mocy uprawnień władczych w formie powszechnie obowiązujących aktów prawnych. Tak nałożony podatek może być przymusowo wyegzekwowany przez uprawniony do tego organ administracji finansowej państwa. Pomiędzy podmiotem zobowiązanym do uiszczenia podatku a podmiotem uprawnionym do jego nakładania istnieje swego rodzaju stosunek podporządkowania. Wynika on bezpośrednio z władczych uprawnień państwa lub innych związków publicznoprawnych178

. Należy przy tym podkreślić, iż cecha ta nie dotyczy tylko obywateli danego państwa, ale także obcokrajowców, uzyskujących w danym państwie dochody podlegające opodatkowaniu179

. Charakter przymusowości pozwala odróżnić podatek od innych świadczeń dobrowolnych uiszczanych na rzecz państwa. Może zaistnieć również sytuacja, w której pewna grupa podmiotów, nieuprawniona do tworzenia obowiązków podatkowych, podejmuje decyzję o samoopodatkowaniu, tj. dobrowolnym obciążeniu się wpłatami na rzecz budżetu180

. Powszechność (ogólność) stanowi bardzo ważną, jednakże trudną do wyjaśnienia i spełnienia cechę podatku. Zgodnie z cechą ogólności podatek pobierany jest na podstawie przepisów prawa określających warunki, wysokość i terminy płatności. Każdy podmiot znajdujący się w sytuacji, ustalonej przez prawo jest zobowiązany płacić podatek w wysokości i terminie określonych tych prawem. Nie ustanawia się żadnych indywidualnych warunków pobierania podatków dla poszczególnych, imiennie ustalanych podmiotów181

. Nieodpłatny charakter podatku wynika z faktu, że podmiotowi, który go uiścił, nie przysługuje z tego tytułu roszczenie wzajemnego świadczenia ze strony państwa. Wpływy z podatków powiększają ogólną sumę dochodów budżetowych, z których finansowane są zadania ogólnospołeczne, takie jak: oświata, służba zdrowia, bezpieczeństwo182

. Zakres,

176

R. Wolański, System podatkowy w Polsce, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2009, s. 18; S. Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2000, s. 154; E. Denek, J. Sobiech, J. Wolniak, Finanse publiczne, PWN, Warszawa 2005, s. 123; Finanse publiczne i prawo finansowe, C. Kosikowski i E. Ruśkowski (red.), Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, s. 470.

177 G. Szczodrowski, Polski system podatkowy. Strategia transformacji, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2002, s. 11.

178

Finanse publiczne i prawo finansowe, C. Kosikowski…, op.cit., s. 471; R. Wolański, Opodatkowanie małych i średnich przedsiębiorstw, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2002, s. 52.

179 M. Cieślukowski, S. Kańduła, I. Kijek, Polski system podatkowy, Materiały do ćwiczeń i wykładów, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2007, s. 7.

180 R. Wolański, System podatkowy w Polsce…, op.cit., s. 18–19.

181 M. Cieślukowski, S. Kańduła, I. Kijek, Polski system…, op.cit., s. 8.

częstotliwość, jak i samo uprawnienie do korzystania z bezpłatnych usług świadczonych przez państwo przez poszczególnych podatników nie ma związku z wysokością płaconych przez nich podatków. Często obserwuje się wręcz zależność odwrotną, tzn. podatnicy płacący stosunkowo wyższe podatki w mniejszym stopniu korzystają z usług dostarczanych przez państwo niż obywatele płacący niższe podatki, bądź też niepłacący ich w ogóle. Wynika to m.in. z faktu, że podatki pobierane są według zdolności podatkowej, tj. zdolności podatnika do ponoszenia ciężarów na rzecz państwa, nie zaś według zasady ekwiwalentności świadczeń183

.

Kolejną z charakterystycznych cech podatku jest jego bezzwrotność, która sprowadza się do tego, że uiszczony podatek nie podlega zwrotowi. Wyjątki od tej generalnej zasady dotyczą takich sytuacji, gdy podatek został nieprawidłowo obliczony i zawyżony lub też, jeśli nałożono go niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa184

.

Podatek jest ustalany i nakładany jednostronnie. Decyzję w tej sprawie podejmują centralne lub terenowe organy stanowiące. Podatnik nie ma zatem żadnego wpływu na wysokość obciążeń podatkowych. Podatnicy mogą wyłącznie pośrednio, przez lobbystów lub grupy nacisku, wywierać presję na parlament czy lokalne organy stanowiące.

Znaczna różnorodność podatków oraz zróżnicowanie form ich wymiaru i poboru powodują konieczność ich klasyfikacji. Poniżej przedstawiono typologię podatków według kryteriów ich podziału.

Tabela 1 Rodzaje podatków.

Kryterium Grupa podatków

Społeczne osobisty, rzeczowy

Przedmiotowe przychodowe, dochodowe, majątkowe,

konsumpcyjne

Prawne bezpośrednie, pośrednie

Podmiotowe

podatki od osób prawnych, podatki od osób prowadzących działalność gospodarczą, podatki

od osób fizycznych Cel przeznaczenia

środków finansowych ^{ogólne i celowe}

Władztwo podatkowe

nakładane przez państwo, władze samorządowe, kościół i związki wyznaniowe, inne związki

publiczne

Miejsce przeznaczenia państwowe, lokalne, wspólne

Stopień obligatoryjności obligatoryjne, fakultatywne

Okoliczności

wprowadzenia podatku ^{zwyczajne, nadzwyczajne}

Źródło: M. Cieślukowski, S. Kańduła, I. Kijek, Polski system…, op.cit., s. 24.

W klasycznej nauce finansów posługiwano się podziałem podatków na podatki osobiste i rzeczowe. Charakterystyczną cechą konstrukcji podatku osobistego jest ustalanie należności podatkowej w oparciu o cechy podatnika, takie jak np. zdolność płatnicza w ujęciu ekonomicznym czy też aspekt socjalny (wiek, stan rodzinny, stan zdrowia podatnika). W odróżnieniu od podatków rzeczowych zobowiązania z tytułu podatków osobistych nie przechodzą na osoby trzecie i wygasają najpóźniej z chwilą śmierci podatnika. Klasycznym przykładem podatków osobistych są podatki dochodowe185

.

183

H. Litwińczuk, Prawo podatkowe przedsiębiorców, Kik, Warszawa 2001, s. 16.

184 J. Głuchowski, J. Patryk, Zarys polskiego prawa podatkowego, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2008, s. 9.

W podatkach rzeczowych najważniejszy jest przedmiot opodatkowania, a cechy podatkowe podatnika nie są w zasadzie uwzględniane. W związku z tym nawet zamiana podatnika nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. Zobowiązanie to przechodzi na inną osobę. Przykładem podatku rzeczowego jest podatek rolny186

. We współcześnie stosowanych systemach podatkowych można zaobserwować wyraźną tendencję do wypierania podatków rzeczowych przez podatki osobiste bądź też do ograniczania zakresu występowania tych pierwszych.

Szczególnie istotny jest podział podatków według kryterium przedmiotowego. Zgodnie z tym kryterium wyróżnia się podatki: przychodowe, dochodowe, majątkowe oraz podatki od kosztów i od wydatków, nazywane też konsumpcyjnymi¹⁸⁷. Podatki przychodowe pobierane są od przychodów osiąganych przez podmioty gospodarcze w wyniku prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. Charakterystyczną cechą tych podatków jest fakt, iż nie uwzględniają one kosztów osiągania przychodów. Niekwestionowaną zaletą podatków przychodowych jest ich prostota i łatwość w wymiarze i poborze. Nie wymagają one również szczególnie sprawnego i rozbudowanego aparatu podatkowego188

. Wadą tych podatków jest fakt, iż mogą one skłaniać do ukrywania przychodów osiąganych przez podatników. Niektórzy uważają również, że podatki przychodowe stanowią swego rodzaju barierę w rozwijaniu na szerszą skalę działalności gospodarczej¹⁸⁹.

Podatki dochodowe pobierane są od dochodów podatników. Obciążają one nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania. Podatki dochodowe są, w porównaniu z podatkami przychodowymi, znacznie trudniejsze do zastosowania. Niezbędne jest tutaj nie tylko wyraźne zdefiniowanie przychodów, ale także określenie, jakie koszty i w jakiej wysokości mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodu. Wymaga to rozbudowanej rachunkowości podatkowej i sprawnego aparatu skarbowego190

.

Podatki konsumpcyjne sięgają do dochodów indywidualnych w czasie ich wydatkowania. Dotyczą podatników dokonujących obrotu towarami i usługami, jednak ich faktyczny ciężar ponoszą odbiorcy finalni, którymi są gospodarstwa domowe191

. Źródłem podatków konsumpcyjnych jest więc dochód wydatkowany, a kwota podatku umieszczona zostaje w cenie dóbr i usług (VAT, akcyza)¹⁹². Opodatkowanie konsumpcji dokonuje się w momencie ponoszenia wydatku. Jest to jedna z najbardziej powszechnych form opodatkowania, ponieważ akt konsumpcji dotyczy praktycznie wszystkich dóbr i usług193

. Do najstarszego podziału podatków należy podział na podatki bezpośrednie i pośrednie. Podatki bezpośrednie to takie, których ciężar ponosi bezpośrednio ten podmiot, na który podatek jest nakładany, czyli takie podatki, które obciążają bezpośrednio dochód lub majątek podatnika194

. Do kategorii tej zalicza się te podatki, które w sposób bezpośredni nawiązują do zdolności podatkowej podatnika. Podatki pośrednie to podatki, które zdolność tę ujmują pośrednio. Dotyczą one z zasady dokonywanych wydatków195

.

Podział na podatki bezpośrednie i pośrednie jest niezwykle istotny z ekonomicznego punktu widzenia. Różnica między nimi nie sprowadza się jedynie do przerzucalności czy sposobu sięgania do źródła pokrycia należności podatkowej. Każda z grup charakteryzuje się – z punktu widzenia finansów publicznych – specyficznym zestawem zalet i wad, których

186

Tamże.

187 R. Rosiński, Polski system podatkowy. Poszukiwanie optymalnych rozwiązań, Centrum Doradztwa i Informacji DIFIN, Warszawa 2008, s. 21.

188

E. Denek, J. Sobiech, J. Wolniak, Finanse publiczne…, op.cit., s. 127.

189

R. Rosiński, Polski system podatkowy…, op.cit., s. 22.

190 G. Szczodrowski, Polski system podatkowy. Strategia transformacji…, op.cit., s.18.

191 R. Rosiński, Polski system podatkowy…, op.cit., s. 22.

192

G. Szczodrowski, Polski system podatkowy. Strategia transformacji…, op.cit., s.19.

193 A. Gomułowicz, J. Małecki, Podatki i prawo podatkowe, Lexis Nexis, Warszawa 2008, s. 150.

194 E. Denek, J. Sobiech, J. Wolniak, Finanse publiczne…, op.cit., s. 129.

rozumienie stanowi podstawę dla próby prowadzenia optymalnej polityki podatkowej. Będą one przedmiotem szczegółowej analizy w dalszej części niniejszej pracy.

Innym, stosowanym szczególnie przez administrację, kryterium klasyfikacji podatków jest kryterium podmiotowe, a więc podział podatków według podmiotu. Wyróżnia się tutaj tzw. podmiot czynny, który nakłada podatek i na rzecz którego podatek jest pobierany oraz podmiot bierny, na który nakładany jest podatek i który zobowiązany jest do jego zapłacenia196

.

Klasyfikacja według podmiotu czynnego pozwala wyodrębnić podatki państwowe, samorządowe, podatki na rzecz kościołów i związków wyznaniowych, ewentualnie podatki na rzecz innych związków publicznoprawnych (jeżeli mają tzw. władztwo podatkowe)¹⁹⁷.

W ramach kryterium podmiotu biernego podstawą wyodrębnienia poszczególnych grup podatkowych jest rodzaj podmiotów objętych obowiązkiem podatkowym. Według tego kryterium podatki dzieli się na: podatki od osób prawnych, od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i od ludności (osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej)¹⁹⁸, bądź też krócej, na podatki od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych¹⁹⁹. Zgodnie z kryterium celu przeznaczenia środków finansowych pochodzących z podatków dzieli się je na podatki ogólne i celowe. Podatki ogólne nie posiadają określonego przeznaczenia. Stanowią ogólne źródło dochodów budżetu państwa, czy też budżetów samorządu terytorialnego. Podatki celowe mają z góry określone przeznaczenie i mogą stanowić źródło zasilania funduszy celowych. W praktyce występują one jednak niezmiernie rzadko²⁰⁰.

Przyjmując za kryterium miejsce przeznaczenia środków finansowych pochodzących z podatków, dzieli się je na podatki: państwowe, lokalne i wspólne. I tak odpowiednio, do podatków państwowych zalicza się podatki stanowiące źródło budżetu państwa, do podatków lokalnych zalicza się podatki pobierane na rzecz budżetu samorządu terytorialnego (krajów, stanów, republik), podatki wspólne dzielone są natomiast w częściach określonych procentowo między państwo i samorząd terytorialny201

.

Uwzględniając okoliczności wprowadzenia podatków, można wyróżnić podatki zwyczajne i nadzwyczajne. Większość podatków stosowanych we współczesnych systemach podatkowych ma charakter zwyczajny. Są one wprowadzane odpowiednimi ustawami na czas nieokreślony, w niejako „normalnych” warunkach. W większości systemów możliwe jest jednak wprowadzenie podatku nadzwyczajnego w sytuacji szczególnej pod względem gospodarczym lub politycznym. Podatek taki może mieć charakter jednorazowy, epizodyczny, a nawet okresowy, ale przy określonych z góry okolicznościach jego pobierania²⁰².

Przyjmując za kryterium stopień obligatoryjności, wyróżnia się podatki obligatoryjne i fakultatywne. Podatki obligatoryjne to takie, które muszą być pobierane zgodnie z obowiązującym prawem podatkowym. Nie ma zatem możliwości odstąpienia od pobierania takiego podatku. Do podatków fakultatywnych zalicza się te, których wprowadzenie lub zawieszenie wymaga odrębnej decyzji organu władzy lub administracji. Podatki o pełnym zakresie fakultatywności we współczesnych systemach podatkowych występują niezwykle rzadko²⁰³. Fakultatywność podatków jest zazwyczaj ograniczona do decyzji o poziomie stawki podatku oraz do zakresu przedmiotowego i podmiotowego podatku. Podatki fakultatywne występują w ramach podatków lokalnych. Należy przy tym podkreślić,

196 E. Denek, J. Sobiech, J. Wolniak, Finanse publiczne…, op.cit., s. 129 i 130.

197

Tamże.

198

M. Cieślukowski, S. Kańduła, I. Kijek, Polski system…, op.cit., s. 35.

199 E. Denek, J. Sobiech, J. Wolniak, Finanse publiczne…, op.cit., s. 130.

200 M. Cieślukowski, S. Kańduła, I. Kijek, Polski system…, op.cit., s. 36.

201

Tamże.

202 Zarys finansów publicznych i prawa finansowego, W. Wójtowicz (red.), Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2008, s. 144.

iż w momencie nałożenia podatku, jest on, podobnie jak wszystkie podatki, świadczeniem przymusowym podlegającym egzekucji administracyjnej.

Kryterium często pomijanym w literaturze jest klasyfikacja podatków w zależności od metod i sposobu opodatkowania dochodów pochodzących z różnych źródeł. W tym kryterium wyróżnia się podatek cedularny i globalny. W przypadku pierwszej kategorii opodatkowaniu podlega każdy rodzaj dochodu podatnika osobno. Taka konstrukcja umożliwia preferowanie lub dyskryminowanie jednych dochodów względem innych. Podatek ten z uwagi na to, iż utrudnia stosowanie np. progresji podatkowej, we współczesnych systemach podatkowych stosowany jest bardzo rzadko. Podatek globalny z kolei, oznacza łączne opodatkowanie wszystkich składników dochodu, niezależnie od ich źródła, według jednolitej skali podatkowej. Ułatwia to stosowanie progresji podatkowej204

.

Bez wątpienia podatki należą do najważniejszych instrumentów ekonomicznych, za pomocą których finanse publiczne realizują swoje funkcje w gospodarce. Przez funkcje podatków należy rozumieć cele, jakie podatki mają realizować w ramach funkcji finansów publicznych. Należy wspomnieć, iż w ekonomii klasycznej celem podatku było wyłącznie zapewnienie środków na pokrycie wydatków publicznych. Dopiero wzrost popularności teorii J.M. Keynesa przyniósł zdecydowaną zmianę w postrzeganiu pozafiskalnych aspektów podatków. We współczesnej literaturze przedmiotu podatkom przypisuje się wiele funkcji. Dzieli się je z reguły na funkcję fiskalną i funkcje pozafiskalne. Wśród funkcji pozafiskalnych wyróżnia się najczęściej funkcje: redystrybucyjną, stabilizacyjną i alokacyjną205

. Oprócz powyższych w literaturze spotkać można dodatkowo funkcję stymulacyjną, społeczną oraz informacyjno-kontrolną²⁰⁶.

Wykres 6 Zależność między dochodami publicznymi z podatków a stopą obciążeń podatkowych.

T - wysokość podatków, Y – dochód podatnika

Źródło: M. Cieślukowski, S. Kańduła, I. Kijek, Polski system…, op.cit., s. 39.

Najważniejszą z funkcji jest funkcja dochodowa (fiskalna), która wynika z samej istoty podatku, czyli z obowiązku zebrania odpowiedniej puli środków niezbędnych do utrzymania instytucji państwa i jego organów. Jest to, jak już wspomniano, najstarsza z funkcji przypisanych podatkom. Cel fiskalny był w przeszłości, i nadal pozostaje, podstawowym motywem nakładania podatków. W miarę rozwoju społeczno-gospodarczego świata rola sektora publicznego w gospodarce rosła, a wraz z nią wzrost wydatków publicznych. Należy podkreślić, że podatki są głównym źródłem dochodów publicznych (w Polsce dochody podatkowe stanowią ponad 90% całkowitych dochodów budżetu państwa). Jednakże bardzo często są już źródłem niewystarczającym. Okazuje się bowiem, że ciągłe podnoszenie obciążeń podatkowych w celu zwiększenia dochodów publicznych jest ekonomicznie

204

W. Wyrzykowski, Podatki w Polsce, Oficyna Wyd. Bookmarket, Gdańsk 2008, s.13.

205 Zob. W. Wyrzykowski, Podatki w Polsce…, op.cit., s. 8; G. Szczodrowski, Polski system podatkowy, PWN, Warszawa 2007, s. 30.

nieuzasadnione. Relację pomiędzy wzrostem ciężaru podatkowego a dochodami publicznymi obrazuje tzw. krzywa Laffera. Amerykański ekonomista Arthur Laffer sformułował twierdzenie, że wraz ze wzrostem obciążeń podatkowych dochody z podatków w funduszach publicznych wzrastają, ale tylko do pewnego poziomu (D1) przy stopie podatkowej nie większej od T1/Y1 (wykres 6). Laffer nie określił jednak poziomu stopy podatkowej, której osiągnięcie powoduje spadek dochodów publicznych. Przyczyną spadku wpływów budżetowych może być na przykład zmniejszenie aktywności gospodarczej podmiotów na rynku, czy też uchylanie się od płacenia podatków. Należy przy tym podkreślić, iż wysokość maksymalnej granicy opodatkowania jest sporna. W XIX wieku ekonomia klasyczna określiła tę granicę na poziomie ok. 15% dochodu narodowego. Po II wojnie światowej została ona podwyższona do 40% dochodu207

. Obecnie wskaźnik ten w krajach OECD kształtuje się na różnym poziomie. Co więcej, jest on również inny dla różnych grup podatków.

Rysunek 1 Krzywe Laffera dla PIT, CIT i VAT.

Źródło: M. Bukowski, P. Kowal, P. Lewandowski, J. Zawistowski, Struktura i poziom wydatków i dochodów sektora finansów publicznych a sytuacja na rynku pracy. Doświadczenia międzynarodowe i wnioski dla Polski, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2005, s. 69.

W oparciu o teoretyczne modele realnego cyklu koniunkturalnego (RBC) i Nowej Szkoły Keynesowskiej (NSK)²⁰⁸ analitycy Narodowego Banku Polskiego wyznaczyli krzywe Laffera dla poszczególnych rodzajów podatków (PIT, CIT, VAT), które pozwalają na pobieżną orientację co do rzędu wielkości stawek podatkowych, jakie przyczyniłyby się do spadku dochodów państwa. Zależność między stopą podatkową wskazanych podatków a dochodami z tytułu ich poboru, wyrażonymi jako procent PKB przy bazowym poziomie podatków ilustruje rysunek 1. Kształt krzywych pozwala wysnuć następujące wnioski: maksymalne dochody podatkowe osiągane są przy bardzo wysokim poziomie opodatkowania (60–65

W dokumencie Redukcja obciążeń fiskalnych a stabilność wzrostu gospodarki polskiej (Stron 40-52)