Podsumowanie i wnioski

Średni udział liści oraz ziela otartego przekraczał 55% masy wszystkich badanych surow-ców, największy udział liści stwierdzono w przypadku ziela szałwii lekarskiej (74%), zaś ziela otartego dla oregano (72,6%). Najniższe wartości stwierdzono w przypadku dla pokrzywy i cząbru ogrodowego (55,1%). Spośród surowców grupy 3 najwięcej liści (57,3%) oraz naj-mniej łodyg (35%) zawierało ziele glistnika, zaś najwięcej kwiatów (32,3%) i łodyg (44,5%) – ziele serdecznika. Stworzenie jednoznacznego wykazu struktury ziela poszczególnych gatun-ków nie wydaje się jednak zasadne, gdyż zakres udziału poszczególnych frakcji ziela w kolej-nych próbach jest duży (od 10 do 28%), zaś z dakolej-nych literaturowych wynika, że znaczny wpływ na to mają warunki uprawy i pozyskiwania surowca [38]. Spośród czynników agro-technicznych strukturę ziela w najwyższym stopniu kształtują termin zbioru (pokos) oraz nawożenie dolistne. Zazwyczaj ziele pozyskiwane z drugim pokosem (z wyjątkiem majeran-ku) charakteryzuje się korzystniejszą strukturą, tj. większym udziałem liści lub ziela otartego a mniejszym łodyg [15, 17, 20, 22, 29, 34, 36]. Nawożenie dolistne sprzyja ulistnieniu roślin, a w konsekwencji korzystnie wpływa na strukturę ziela [14, 15, 28, 29, 35].

5. Bibliografia

[1] Kołodziej B., Berbeć S. (2010) Rodzaje surowców zielarskich i nazewnictwo, [w:]

Uprawa ziół: poradnik dla plantatorów. PWRiL, s. 10–12.

[2] Kozłowski J. (1992) Podstawowe wiadomości na temat roślinnych surowców leczni-czych. Herba Polonica, 38, Supl. II, s. 27–48.

[3] Seidler-Łożykowska K., Kaźmierczak K. (1998) Zawartość olejku eterycznego w or-ganach roślinnych oraz struktura plonu w wybranych fazach rozwojowych lubczyka ogrodowego (Levisticum officinale Koch.). Herba Polonica, 44, 1, s. 11–15.

[4] Popescu M., Dinu M., Toth O. (2009) Contributions to the pharmacognostical and phytobiological study on Leonurus cardiaca L. (Lamiaceae). Pharmacia, 57, s. 562–569.

[5] Gruszczyk M., Berbeć S. (2004) Porównanie wpływu wybranych preparatów stoso-wanych dolistnie na plony i jakość surowca złocienia maruny (Chrysanthemum parthe-nium L.). Annales UMCS, Sec. E, 59, 2,s. 755–759.

[6] Majdi M., Liu Q., Karimzadeh G., Malboobi M.A., Beekwilder L., Cankar K., de Vos R., Todorović S., Simonović A., Bouwmeester H. (2011) Biosynthesis and localization of parthenolide in glandular trichomes of feverfew (Tanacetum parthenium L. Schulz Bip.). Phytochemistry, 72, 14–15, s. 1739–1750.

[7] Seidler-Łożykowska K., Dąbrowska J., Zygmunt B. (1999) Zawartość substancji czyn-nych w zielu dziurawca zwyczajnego (Hypericum perforatum L.) odmiany Topaz w różnych fazach wegetacji. Herba Polonica, 45, 3, s. 169–172.

[8] Kołodziej B. (2010) Zbiór i konserwacja surowca, [w:] Uprawa ziół: Poradnik dla plantatorów. PWRiL, s. 73-83. ISBN: 978-83-09-99021-5.

[9] Duţu Ligia E. (2012) Pharmacognostic methods for analysis of herbal drugs, according to European Pharmacopoeia, Promising Pharmaceuticals, Purusotam Basnet (Ed.), ISBN: 978-953-51-0631-9, InTech, Available, 37-62, from:

http://www.intechopen.com/books/promising-pharmaceuticals/pharmacognostic-me-thods-foranalysis-of-herbal-drugs-according-to-european-pharmacopoeia.pdf

[10] Wiłkomirski B., Dubielecka B. (1996) Sterol content as a similarity marker of different organs of two varieties of Chtysanthemum parthenium, Phytochemistry, 42, 6, s. 1603–1604.

[11] Zawiślak G. (2003) Ocena plonowania szałwii lekarskiej (Salvia officinalis L.) w dru-gim roku uprawy. Acta Scientarum Polonorum, Hortorum Cultus, 2, 2, 85–90.

[12] Zawiślak G. (2006) Wzrost i plonowanie szałwii lekarskiej (Salvia officinalis L.) oraz tymianku pospolitego (Thymus vulgaris L.) w południowo-wschodniej Polsce. Folia Horticulturae, Suplement 2, s. 213–218.

[13] Bielski S., Szempliński W., Żuk-Gołaszewska K. (2001) Nawożenie a plon i jakość surowca szałwii lekarskiej (Salvia officinalis L.). Fragm. Agron., 28, 2, s. 7–14.

[14] Sadowska A. (1974) Nawożenie dolistne mięty pieprzowej w warunkach szklar-niowych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 143, s. 221–227.

[15] Kołodziej B (2008) Wpływ terminu zakładania plantacji i odmładzającego przeorywa-nia oraz stosowaprzeorywa-nia Asahi SL w uprawie mięty pieprzowej. Annales UMCS, Sec. E, 63, 4, s. 10–16.

[16] Rosłon W., Osińska E., Bączek K., Węglarz Z. (2011) The influence of organic-mi-neral fertilizers on yield and raw materiale quality of Chojen plants of the Lamiaceae family from organic cultivation. Acta Scientarum Polonorum, Hortorum Cultus, 1, s. 147–158.

[17] Kordana S., Mordalski R., Załęcki R. (1997) Wpływ gęstości siewu i terminu zbioru oraz nawożenia na plon i jakość melisy lekarskiej (Melissa officinalis L.), Herba Polo-nica, 43, 2, s. 135–144.

[18] Saglam C., Atakisi I., Turhan H., Kaba S. (2004) Arslanoglu F., Onemli F., Effect of propagaion method, plant density, and age on lemon balm (Melissa officinalis) herb and oil yield. New Zeland Journal of Crop and Horticultural Dcience, 34 (4), 419–423.

[19] Pisulewska E., Puchalska H., Pieczko E. (2001) Wpływ warunków glebowych na plony i skład chemiczny ziela melisy lekarskiej (Melissa officinalis L.). Annales UMCS, Sec.

EEE, 9, Supplementum, s. 111–119.

[20] Golcz A., Seidler-Łożykowska K., Markiewicz B. (2002) Effect of increasing nitrogen doses and harvest terms on the growth and development of sweet basil (Ocimum basili-cum L.). Part I. Herba Polonica, 48, 2, s. 55–60.

[21] Jadczak D. (2007) Wpływ terminu siewu i odległości rzędów na plonowanie bazylii pospolitej (Ocimum basilicum L.). Roczniki Akademii Rolnicznej w Poznaniu, CCCLXXXIII, Ogrodnictwo, 41, s. 505–509.

[22] Seidler-Łożykowska K., Golcz A., Wójcik J. (2008) Plonowanie i jakość surowca ba-zylii pospolitej, cząbru ogrodowego, majeranku ogrodowego oraz tymianku właściwe-go w uprawie ekologicznej na stanowisku po oborniku. Journal of Research and Appli-cations in Agricultural Engineering, 53, 4, s. 63–66.

[23] Szewczuk Cz. Stępniak M., Sugier D. (2002) Wpływ sposobu zakładania plantacji i fazy rozwojowej zbieranych roślin na plony nadziemnej masy pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.). Acta Scientarum Polonorum, Agricultura, 1, 2, s. 153–162.

[24] Biesiada A., Wołoszczak E. (2007) The effect of method of plantation establishing on yield and chlorophyll concentration of stinging nettle (Urtica dioica L.) in the first year of cultivation. Herba Polonica, 53, 3, s. 85–89.

[25] Biesiada A., Wołoszczak E., Sokół-Łętowska A., Kucharska A.Z., Nawirska-Olszańska A. (2009) The effect of nitrogen form and dose on yield, chemical composition and an-tioxidant activity of stinging nettle (Urtica dioica L.). Herba Polonica, 55, 3, s. 84–93.

[26] Seidler-Łożykowska K., Kaźmierczak K., Kucharski W., Mordalski R., Buchwald W.

(2006) Plonowanie i jakość surowca bazylii pospolitej i majeranku ogrodowego z upraw ekologicznych. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 51, 2, s. 157–160.

[27] Zawiślak G., Dzida K. (2010) Yield and quality of sweet marjoram herb depending on harvest time. Acta Scientarum Polonorum, Hortorum Cultus, 9, 1, s. 65–72.

[28] Król B. (2009) Efekty dolistnego stosowania Tytanitu i Ekolistu w uprawie tymianku.

Annales UMCS, Sec. E, 64, 1, s. 1–6.

[29] Kołodziej B. (2009) Wpływ sposobu zakładania plantacji i nawożenia dolistnego na plon i jakość tymianku pospolitego. Annales UMCS, Sec. E, 64, 2, s. 1–7.

[30] Seidler-Łożykowska K., Golcz A., Kozik E., Kucharski W., Mordalski R., Wójcik J.

(2007) Ocena jakości surowca cząbru ogrodowego (Satureja hortensis L.) z uprawy ekologicznej. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 52, 4, s. 48–51.

[31] Jadczak D. (2007) Effect of swing date on the quantity and quality of the yield of Su-mer savory (Satureja hortensis L.) grown for a bunch harvest. Herba Polonica, 53, 3, s. 22–27.

[32] Kucharski W., Załęcki R. (1988) Wpływ terminów siewu i sadzenia na plon i wartość surowca glistnika jaskółczego ziela. Herba Polonica, 34, 4, s. 221–229.

[33] Gruszczyk M., Kiełtyka A. (2005) Yields and raw material quality of Hypericum per-foratum L. and Solidago virga aurea L. from one-year and two-year plantations. Herba Polonica, 51, 1/2, s. 5–9.

[34] Kiełtyka-Dadasiewicz A. (2010) Wpływ wieku roślin na plonowanie oraz jakość ziela serdecznika pospolitego (Leonurus cardiaca L.). Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 549, s. 89–96.

[35] Kiełtyka-Dadasiewicz A. Berbeć S. (2010) The effect of foliar fertilisation with Ekolist S on yield and quality of motherwort herb (Leonurus cardiaca L.). Polish Journal of Agronomy, 3, s. 10–14.

[36] Kiełtyka-Dadasiewicz A., Król B. (2012) Efekty dolistnego stosowania Bioalgeenu S90 i Biotrissolu T w uprawie serdecznika pospolitego (Leonurus cardiaca L.). Anna-les UMCS, Sec. E, 67, 2, s. 11–19.

[37] Seidler-Łożykowska K., Kozik E., Golcz A., Wójcik J. (2007) Quality of basil herb (Ocimum basilicum L.) from organic and conventional cultivation. Herba Polonica, 53, 3, s. 41–46.

[38] Węglarz Z. (2006) Zróżnicowanie roślin leczniczych a ich jakość. Folia Horticulturae, Supl. 1, s. 30–37.

Streszczenie

Określono strukturę ziela wybranych roślin leczniczych i przyprawowych według trzech sposobów stosownie do dalszej obróbki danego surowca: (1) udział liści w zielu: mięty, meli-sy, bazylii, pokrzywy i szałwii, (2) udział ziela otartego w zielu majeranku, tymianku, orega-no, cząbru ogrodowego, (3) strukturę trójfazową ziela (tj. udział liści, kwiatów i łodyg): dziu-rawca zwyczajnego, serdecznika pospolitego, złocienia maruny i glistnika jaskółcze ziele.

Średni udział liści oraz ziela otartego przekraczał 55% wszystkich badanych surowców, naj-większy udział liści stwierdzono w przypadku ziela szałwii lekarskiej (74%), zaś ziela otarte-go dla oregano (73%). Najniższe wartości stwierdzono w przypadku pokrzywy i cząbru ogro-dowego (55%). Spośród surowców grupy 3 najwięcej liści (57%) oraz najmniej łodyg (35%) zawierało ziele glistnika, zaś najwięcej kwiatów (32%) i łodyg (45%) – ziele serdecznika.

Ustanowienie standardu struktury ziela poszczególnych gatunków nie wydaje się jednak zasadne, gdyż zakres udziału poszczególnych frakcji ziela w kolejnych próbach jest duży (od 10 do 28%), zaś z danych literaturowych wynika, że duży wpływ na ten parametr mają wa-runki uprawy i pozyskiwania surowca. Spośród czynników agrotechnicznych na strukturę ziela w najwyższym stopniu wpływają termin zbioru (pokos) oraz nawożenie dolistne.

Anna KIEŁTYKA-DADASIEWICZ, Barbara KROCHMAL-MARCZAK Garden of Cosmetics Plant and Raw Material

Research & Science Innovation Center, Poland State Higher Vocational School in Krosno, Poland Beata KRÓL

University of Life Science in Lublin, Poland

HERB STRUCTURE OF SELECTED MEDICINAL AND SPICES