Podsumowanie najważniejszych zaleceń

→

Zalecenia Klasa^a Poziom^b U pacjentów z objawową chorobą wielonaczyniową będącą przyczyną CMI nie zaleca się opóźniania

rewaskularyzacji w celu poprawy stanu odżywienia przed zabiegiem

III C

Zalecenia dotyczące strategii diagnostycznych w RAD

Zalecanymi metodami obrazowania w celu rozpoznania RAD są DUS (jako metoda pierwszego rzutu), CTA^f i MRA^g

I B

Scyntygrafia nerek, oznaczenia reniny w osoczu przed podaniem i po podaniu ACEI oraz oznaczenia reniny w żyłach nerkowych nie są zalecane do przesiewowego wykrywania miażdżycowej choroby tętnic nerkowych

III C

Zalecenia dotyczące strategii leczenia u pacjentów z RAD

Zaleca się ACEI/ARB w leczeniu nadciśnienia tętniczego związanego z jednostronnym zwężeniem tętnicy nerkowej

I B

Zaleca się antagonistów wapnia, beta-adrenolityki i diuretyki w leczeniu nadciśnienia związanego z RAD I C Nie zaleca się rutynowej rewaskularyzacji miażdżycowego zwężenia tętnicy nerkowej III A Zalecenia dotyczące pomiaru wskaźnika kostkowo-ramiennego

Pomiar ABI jest wskazany jako metoda nieinwazyjna pierwszego rzutu w celu przesiewowego wykrywania i rozpoznawania LEAD

I C

W przypadku niepoddających się uciskowi tętnic w okolicy kostki lub ABI > 1,4 wskazane są alternatywne metody, takie jak wskaźnik paluch–ramię, analiza krzywej doplerowskiej lub rejestracja objętości fali tętna

I C

Zalecenia dotyczące obrazowania u pacjentów z LEAD

DUS jest wskazana jako metoda obrazowania pierwszego rzutu w celu potwierdzenia zmian związanych z LEAD

I C

DUS i/lub CTA, i/lub MRA są wskazane w celu oceny charakterystyki anatomicznej LEAD oraz uzyskania infor-macji umożliwiających wybór optymalnej strategii rewaskularyzacji

I C

Przed podjęciem decyzji o leczeniu dane z badań anatomicznych powinny być zawsze analizowane w połą-czeniu z objawami klinicznymi i parametrami hemodynamicznymi

I C

Zalecenia dotyczące postępowania u pacjentów z chromaniem przestankowym

Niezależnie od ogólnej prewencji stosowanie statyn jest wskazane w celu zwiększenia dystansu chodu I A U pacjentów z chromaniem przestankowym zaleca się nadzorowany trening wysiłkowy I A U pacjentów z chromaniem przestankowym zaleca się nienadzorowany trening wysiłkowy, jeżeli nadzorowany

trening wysiłkowy nie jest możliwy lub dostępny

I C

Zalecenia dotyczące rewaskularyzacji u pacjentów ze zmianami zwężającymi/zamykającymi w odcinku aortalno-biodrowym^h W przypadku krótkich zmian zwężających/zamykających (tj. < 5 cm) zaleca się strategię początkowego

leczenia wewnątrznaczyniowego

I C

Zalecenia dotyczące rewaskularyzacji u pacjentów ze zmianami zwężającymi/zamykającymi w odcinku udowo-podkolanowym^g W przypadku krótkich zmian (tj. < 25 cm) zaleca się strategię początkowego leczenia wewnątrznaczyniowego I C U pacjentów, u których leczenie chirurgiczne nie wiąże się z dużym ryzykiem, operacja pomostowania jest

wskazana w przypadku długich (tj. ≥ 25 cm) zmian w tętnicy udowej powierzchownej, jeżeli dostępna jest żyła do przeszczepienia autologicznego, a oczekiwana długość dalszego życia wynosi > 2 lata

I B

Autologiczna żyła odpiszczelowa jest pomostem z wyboru w przypadku pomostowania udowo- -podkolanowego

I A

Zalecenia dotyczące rewaskularyzacji zmian zwężających/zamykających poniżej tętnicy podkolanowej

W przypadku CLTI rewaskularyzacja poniżej tętnicy podkolanowej jest wskazana w celu ratowania kończyny I C W celu rewaskularyzacji tętnic poniżej tętnicy podkolanowej wskazane jest pomostowanie z wykorzystaniem

żyły odpiszczelowej

I A

Zalecenia dotyczące leczenia przewlekłego niedokrwienia grożącego utratą kończyny Wczesne rozpoznanie utraty tkanek i/lub zakażenia oraz kierowanie pacjentów do zespołu naczyniowego jest konieczne w celu poprawy możliwości uratowania kończyny

I C

→

Zalecenia Klasa^a Poziom^b

U pacjentów z CLTI wskazana jest ocena ryzyka amputacji I C

U pacjentów z CLTI i cukrzycą zaleca się optymalną kontrolę glikemii I C

W celu ratowania kończyny rewaskularyzacja jest wskazana zawsze wtedy, gdy jest to możliwe I B U pacjentów z CLTI terapia z wykorzystaniem komórek macierzystych/terapia genowa nie jest wskazana III B Zalecenia dotyczące leczenia pacjentów z ostrym niedokrwieniem kończyny

W przypadku deficytu neurologicznego wskazana jest pilna rewaskularyzacjaⁱ I C

Jeżeli nie ma deficytu neurologicznego, rewaskularyzacja jest wskazana w ciągu godzin po początkowym obrazowaniu, a decyzje terapeutyczne należy podejmować indywidualnie

I C

Wskazane jest jak najszybsze podanie heparyny i leków przeciwbólowych I C

Zalecenia dotyczące przesiewowego wykrywania choroby tętnic szyjnych u pacjentów poddawanych CABG Wśród pacjentów poddawanych CABG zaleca się DUS u pacjentów po niedawno przebytym (< 6 miesięcy)

TIA/udarze mózgu

I B

Przesiewowe wykrywanie zwężeń tętnic szyjnych nie jest wskazane u pacjentów bez niedawno przebytego TIA/udaru mózgu wymagających pilnego CABG

III C

Zalecenia dotyczące leczenia zwężenia tętnicy szyjnej u pacjentów poddawanych CABG Zaleca się, aby wskazania do rewaskularyzacji tętnic szyjnych (a także jej metodę i moment wykonania) ustalać indywidualnie po przedyskutowaniu tego problemu w obrębie wielodyscyplinarnego zespołu z udziałem neurologa

I C

U pacjentów po niedawno przebytym (< 6 miesięcy) TIA/udarze mózgu, u których planuje się CABG, rewaskularyzacja tętnic szyjnych nie jest zalecana u pacjentów ze zwężeniem tętnicy szyjnej o < 50%

III C

U pacjentów bez objawów neurologicznych, u których planuje się CABG, rutynowa profilaktyczna rewaskularyzacja tętnic szyjnych u pacjentów ze zwężeniem tętnicy szyjnej o 70–99% nie jest zalecana

III B

Zalecenia dotyczące przesiewowego wykrywania i leczenia współistniejących LEAD i CAD U pacjentów z LEAD zaleca się dostęp przez tętnicę promieniową jako metodę pierwszego wyboru w celu wykonania koronarografii/interwencji wieńcowej

I C

Zalecenia dotyczące leczenia chorób serca towarzyszących PAD

U wszystkich pacjentów, u których rozważa się transplantację serca lub wszczepienie urządzenia do wspomagania czynności serca, wskazana jest pełna ocena układu naczyniowego

I C

U pacjentów z PAD i migotaniem przedsionków doustne leczenie przeciwzakrzepowe zaleca się u pacjentów z ≥ 2 pkt. w skali CHA₂DS₂-VASc

I A

Przesiewowa diagnostyka w kierunku LEAD i UEAD jest wskazana u pacjentów poddawanych TAVI lub innym interwencjom strukturalnym wymagającym dostępu przeztętniczego

I C

ABI — wskaźnik kostkowo-ramienny; ACEI — inhibitor konwertazy angiotensyny; ARB — antagonista receptora angiotensynowego; ASA — kwas acetylo-salicylowy; CABG — pomostowanie tętnic wieńcowych; CAD — choroba wieńcowa; CAS — stentowanie tętnicy szyjnej; CEA — endarterektomia szyjna;

CHA₂DS₂-VASc — zastoinowa niewydolność serca (Congestive heart failure), nadciśnienie tętnicze (Hypertension), wiek ≥ 75 lat (Age) (2 punkty), cukrzyca (Diabetes), udar mózgu (Stroke) (2 punkty), choroba naczyń (Vascular disease), wiek 65–74 lata (Age), płeć żeńska (Sex category); CMI — przewlekłe niedokrwienie jelit; CTA — angiotomografia komputerowa; CLTI — przewlekłe niedokrwienie grożące utratą kończyny; DUS — ultrasonografia podwójna;

eGFR — oszacowany współczynnik przesączania kłębuszkowego; LDL-C — cholesterol we frakcji lipoprotein o małej gęstości; LEAD — choroba tętnic kończyn dolnych; MRA — angiografia rezonansu magnetycznego; PAD — choroby tętnic obwodowych; RAD — choroba tętnic nerkowych; SAPT — pojedyn-cze lepojedyn-czenie przeciwpłytkowe; TAVI — przezcewnikowa implantacja zastawki aortalnej; TIA — incydent przemijającego niedokrwienia ośrodkowego układu nerwowego; UEAD — choroba tętnic kończyn górnych

Wynik w skali CHA₂DS₂-VASc oblicza się w następujący sposób — zastoinowa niewydolność serca — 1 punkt, nadciśnienie tętnicze — 1 pkt, wiek ≥ 75 lat — 2 pkt., cukrzyca — 1 pkt, udar mózgu — 2 pkt., choroba naczyń — 1 pkt, wiek 65–74 lata — 1 pkt, płeć żeńska — 1 pkt

aKlasa zaleceń

bPoziom wiarygodności danych

cNie dla wszystkich łożysk naczyniowych dostępne są dowody. Jeżeli takie dowody są dostępne, zalecenia odnoszące się do określonego łożyska naczyniowego przedstawiono w odpowiednich rozdziałach

dBez żadnej innej choroby układu sercowo-naczyniowego wymagającej leczenia przeciwpłytkowego (np. choroba wieńcowa lub inna choroba obejmująca wiele łożysk tętniczych)

eUdar mózgu lub TIA w ciągu ostatnich 6 miesięcy

fJeżeli eGFR ≥ 60 ml/min

gJeżeli eGFR ≥ 30 ml/min

hTe zalecenia dotyczą pacjentów z chromaniem przestankowym i ciężkim przewlekłym niedokrwieniem kończyny

iW takich przypadkach obrazowanie nie powinno opóźniać interwencji