HYDROCHEMIA I IZOTOPY ŒRODOWISKOWE Hydrochemia i jakoœæ wód podziemnych
PODSUMOWANIE W pracy omówiono kompleksowo problematykê
hydro-geologiczn¹ dotycz¹c¹ wód zwyk³ych, mineralnych i termal-nych wystêpuj¹cych w zachodniej czêœci polskich Karpat.
Dane doœwiadczalne zaczerpniêto g³ównie z wczeœniejszych publikacji i dokumentacji w³asnych i we wspó³autorstwie, odpowiednio je redukuj¹c i modyfikuj¹c dla celów niniejszej monografii. Rozpatruj¹c wody zwyk³e, utrzymano podzia³ na g³ówne zbiorniki wód podziemnych (GZWP) wprowa-dzony przez Kleczkowskiego (red., 1990), zwi¹zany ze struk-turami geologicznymi, jedynie przytaczaj¹c podzia³ na tzw.
jednolite czêœci wód podziemnych (JCWPd).
Wspó³czynniki filtracji w poszczególnych zbiornikach charakteryzuj¹ sie du¿¹ zmniennoœci¹, ze stosunkowo nie-wielkim zró¿nicowaniem wartoœci œrednich. Spoœród zbior-ników czwartorzêdowych najwy¿sze œrednie wartoœci (po-nad 10-3m/s) stwierdzono w zbiornikach So³y (GZWP 446) i Skawy (GZWP 444), a najni¿sze (0,4×10-3m/s) w zbiorni-ku Raby (GZWP 443). W ca³ym fliszu oraz w eocenie wê-glanowym (GZWP 441) wystêpuj¹ jeszcze ni¿sze œrednie wartoœci wspó³czynnika filtracji, odpowiednio ok. 3×10-5 i 1,5×10-5m/s.
Pojedyncze ujêcia wód ze ska³ eocenu wêglanowego maj¹ najwiêksze wydajnoœci i zasoby, g³ównie ze wzglêdu na wiê-ksze mi¹¿szoœci tych utworów w stosunku do sedymentów czwartorzêdowych i wodonoœnych partii fliszu. Jednak ska³y
eocenu wêglanowego nie wnosz¹ istotnego wk³adu w ogól-ny bilans zasobowy ze wzglêdu na ma³¹ powierzchniê ob-szaru zasilania. Obszar zasilania eocenu wêglanowego sta-nowi tak¿e obszar zasilania wód termalnych niecki podhalañ-skiej i dlatego, bior¹c pod uwagê ochronê zasobów tych wód, nale¿y rozwa¿yæ mo¿liwoœæ ograniczenia eksploatacji wód zwyk³ych ze ska³ eocenu wêglanowego i mezozoiku.
W zbiorniku czwartorzêdowym górnej Wis³y œrednia wydaj-noœæ pojedynczego ujêcia jest równie¿ wysoka, co przypusz-czalnie wynika ze znacznie wiêkszej mi¹¿szoœci utworów najbardziej przepuszczalnych w tym zbiorniku w stosunku do innych zbiorników czwartorzêdowych i fliszowych. Zbiorniki czwartorzêdowe zwi¹zane z dolinami rzecznymi charaktery-zuj¹ siê najwiêkszymi wartoœciami modu³ów zasobów dyspo-zycyjnych. Jako obszary drena¿u zbieraj¹ równie¿ wody z utworów fliszowych. Jednak¿e to utwory fliszowe ze wzglê-du na zajmowanie znacznie wiêkszego obszaru maj¹ najwiêk-szy udzia³ w ca³oœci zasobów wód podziemnych.
U¿ytkowe wody zwyk³e wystêpuj¹ jedynie w najp³yt-szym poziomie wodonoœnym i mimo braku lub niewielkiej os³ony naturalnej tworzonej przez utwory s³abo przepusz-czalne charakteryzuj¹ siê na ogó³ dobr¹ jakoœci¹ chemiczn¹, chocia¿ zawieraj¹ zbyt niskie stê¿enia fluorków i zazwyczaj zbyt wysokie stê¿enia jonów ¿elaza i manganu. Zbyt wyso-kie stê¿enia tych jonów s¹ najbardziej charakterystyczne dla
Zagro¿enia wód mineralnych i termalnych 73
Fig.37.Uproszczonyprzekrójgeologicznyprzezzachodni¹czêœæobszarubadañzeschematyczniepokazanymitypamigenetycznymiwódpodziemnych Simplifiedgeologicalcross-sectionthroughthewesternpartofthestudyareawithschematicallyshownwatersofdifferentorigin
zbiorników czwartorzêdowych, ale równie¿ wystêpuj¹ w wo-dach fliszowych.
Wykazano, ¿e mimo bardzo silnego zró¿nicowania ty-pów chemicznych wód utworów czwartorzêdowych i fliszo-wych œrednie wartoœci g³ównych sk³adników s¹ praktycznie identyczne, co oczywiœcie wi¹¿e siê z pochodzeniem sedy-mentów czwartorzêdowych z wietrzej¹cych utworów fliszo-wych. To stwierdzenie jest sprzeczne z wczeœniejszymi po-gl¹dami, wed³ug których dopatrywano siê zró¿nicowania ty-pów wód w poszczególnych zbiornikach.
Brak naturalnych os³on geologicznych poziomu u¿ytko-wego wód zwyk³ych powoduje koniecznoœæ minimalizowa-nia ognisk zanieczyszczeñ na ca³ym badanym obszarze, w tym niezwykle starannego wyboru miejsc sk³adowania odpadów komunalnych i ich odpowiedniej konstrukcji dla redukowania ewentualnego ujemnego wp³ywu na wody pod-ziemne. To samo odnosi siê tak¿e do rejonów wystêpowania szczaw.
Na badanym obszarze wystêpuj¹ wody mineralne ró¿-nych typów:
- najstarsze solanki g³êbokiego pod³o¿a fliszu o trudnej do okreœlenia genezie;
- nieliczne solanki synsedymentacyjne badenu;
- liczne solanki dehydratacyjne (diagenetyczne) w utwo-rach fliszowych; zasolenie jest pozosta³oœci¹ morskiej wody sedymentacyjnej;
- przypowierzchniowe szczawy chlorkowe, powstaj¹ce wskutek mieszania siê wód diagenetycznych ze wspó³cze-snymi wodami infiltracyjnymi;
- g³êboko wystêpuj¹ce szczawy chlorkowe (zubery), po-wstaj¹ce w wyniku mieszania siê wód diagenetycznych ze starymi wodami filtracyjnymi;
- szczawy zwyk³e o bardzo zró¿nicowanym wieku i ró¿-nych typach hydrochemiczró¿-nych;
- wody siarczkowe, wystêpuj¹ce g³ównie w licznych Ÿród³ach o niewielkich wydajnoœciach i niskich mineraliza-cjach.
Schematyczny przekrój hydrogeologiczny (fig. 37) obra-zuje wystêpowanie g³ównych typów genetycznych wód mi-neralnych na omawianym obszarze. Szczawy chlorkowe, bêd¹ce wynikiem mieszania wêdruj¹cych do powierzchni wód diagenetycznych i wg³êbnego CO2, wystêpuj¹ jedynie we wschodniej czêœci obszaru. Niepokazane na przekroju wody siarczkowe wspó³wystêpuj¹ z wodami zwyk³ymi na ca³ym obszarze, a wysokozmineralizowane szczawy zwyk³e (do 12 g/dm3) i chlorkowe (do 30 g/dm3) wystêpuj¹ we wschodniej czêœci, szczególnie w strefach g³êbokiej penetra-cji wód meteorycznych.
Nawi¹zuj¹c do pracy Ogilwiego (1974), niektórzy auto-rzy (np. Ciê¿kowski, 1990; Koz³owski, 1997; Ciê¿kowski i Koz³owski, 1999) uwa¿aj¹, ¿e ró¿ne mineralizacje szczaw zwyk³ych w danym z³o¿u wynikaj¹ z mieszania siê w ró¿-nych proporcjach wody mineralnej z wod¹ zwyk³¹. Chocia¿
hipoteza ta jest w niektórych przypadkach uzasadniona, to Zuber i in. (1999) mineralizacjê i typ wody wi¹zali z inten-sywnoœci¹ oddzia³ywania CO2–woda–ska³a i czasem tego oddzia³ywania, czyli z wiekiem wody. W ramach niniejszej
pracy pogl¹d ten zosta³ rozwiniêty i udokumentowany, zw³aszcza w odniesieniu do wieku wody. Wykazano, ¿e z wiekiem wody zazwyczaj roœnie jej mineralizacja, a za-miast dominacji jonu wapniowego wzrasta znaczenie jonu sodowego i/lub magnezowego. Na marginesie warto
zauwa-¿yæ, ¿e przez z³o¿e wody mineralnej zazwyczaj rozumie siê wystêpowanie wody mineralnej w danej miejscowoœci, co najczêœciej jest dalekie od rzeczywistoœci.
Kieruj¹c siê zasadami podanymi przez Zubera i in. (red., 2007) oraz Chowañca i in. (2007b), przeprowadzono analizê porównawcz¹ sk³adu chemicznego solanek, dla których ist-niej¹ dane izotopowe. Rezultaty tej analizy doprowadzi³y do wniosku, ¿e genezê wiêkszoœci solanek zawartych w utwo-rach fliszowych i w niektórych innych utwoutwo-rach g³êbokiego pod³o¿a, które podlega³y procesowi diagenezy wskutek kom-pakcji, mo¿na okreœliæ na podstawie stosunku rNa+/rCl–. Ma to szczególne znaczenie dla danych archiwalnych doty-cz¹cych zlikwidowanych lub niedostêpnych odwiertów, gdzie nie ma mo¿liwoœci pobrania próbek wody do analiz izotopo-wych, maj¹cych na celu wyjaœnienie genezy wody.
Do analizy zwi¹zku miêdzy sk³adem izotopowym sola-nek utworów badenu a stê¿eniem chlorków w³¹czono dane solanki z otworu £-3 w £apczycy ko³o Gdowa. Stwierdzono,
¿e w solankach tych mo¿e wystêpowaæ znaczne zwiêkszenie zasolenia bez istotnej zmiany sk³adu izotopowego. Jest to wynikiem albo zagêszczenia ultrafitracyjnego, zachodz¹cego przy kompakcji utworów badenu pod wp³ywem obci¹¿enia nadleg³ymi warstwami, albo wtórnego ³ugowania soli ka-miennej. Wp³yw tego drugiego efektu wydaje siê byæ istotny jedynie w £apczycy, gdzie stosunek rNa+/rCl–jest bliski jed-noœci.
Korzystaj¹c z ostatnio opracowanych danych archiwal-nych dotycz¹cych wód podziemarchiwal-nych polskich Tatr (Zuber i in., 2008), przeprowadzono interpretacjê wskaŸników izo-topowych wód termalnych niecki podhalañskiej. Wykazano mo¿liwoœæ okreœlenia wysokoœci po³o¿enia obszaru zasila-nia wód eksploatowanych przez poszczególne otwory lub okreœlenia okresu klimatycznego, w którym zasilanie mia³o miejsce, tzn. odró¿nienie m³odszych wód holocenu od star-szych wód zimnego okresu przedholoceñskiego lub wystê-puj¹cych w g³êbszych partiach niecki. Wartoœcid18O w wo-dach termalnych niecki podhalañskiej nie by³y dotychczas w pe³ni zrozumia³e, gdy¿ nie wykazuj¹ oczekiwanego odsu-niêcia od œwiatowej linii opadów (WMWL), chocia¿ wartoœ-cid13C sugeruj¹ istnienie silnej wymiany izotopowej miêdzy rozpuszczonymi zwi¹zkami wêgla nieorganicznego a mine-ra³ami wêglanowymi, której powinna towarzyszyæ tak¿e zmiana wartoœcid18O w wodzie. Jednak bior¹c jako liniê od-niesienia wartoœci wód infiltruj¹cych na obszarze Tatr, wiêk-szoœæ wód termalnych wykazuje wyraŸne, chocia¿ niezbyt du¿e, przesuniêcie sk³adu izotopowego tlenu. Z przeprowa-dzonej interpretacji danych izotopowych wynika celowoœæ prowadzenia dalszych badañ, w tym zastosowania jednej z najnowszych metod polegaj¹cej na pomiarze stê¿eñ gazów szlachetnych w wodzie, w celu lepszego rozpoznania wód termalnych niecki podhalañskiej, koniecznego dla adekwat-nej gospodarki tymi wodami.
Podsumowanie 75
Podziêkowania. Serdeczne podziêkowania nale¿¹ siê moim wspó³pracownikom – Krzysztofowi Witkowi, Piotro-wi FreiwaldoPiotro-wi, RobertoPiotro-wi Patorskiemu, MaciejoPiotro-wi Bo-rowcowi i Piotrowi Owsiakowi za wspó³udzia³ w licznych pracach terenowych i pomoc w zestawieniu danych tabela-rycznych i wykonaniu rysunków. Prof. Andrzejowi Zubero-wi dziêkujê za liczne dyskusje dotycz¹ce genezy i Zubero-wieku wód mineralnych obszaru badañ oraz za przeprowadzenie interpretacji stê¿eñ trytu modelami matematycznymi. Prof.
Wojciechowi Ciê¿kowskiemu dziêkujê za wnikliw¹ recenzjê
wydawnicz¹ pracy, która w zasadniczy sposób by³a pomoc-na przy opracowaniu ostatecznej wersji. Prof. Stanis³awowi Witczakowi dziêkujê za udostêpnienie mapy zagro¿eñ wód podziemnych w skali 1:500 000, prof. Jerzemu Ma³eckiemu za udostêpnienie niektórych danych izotopowych wód ob-szaru Tatr i Pienin, a Irenie Józefko i Bogus³awowi Porwi-szowi za udostêpnienie niepublikowanych danych che-micznych i izotopowych niektórych nowo nawierconych wód mineralnych.
LITERATURA
BAC-MOSZASZWILI M., 1993 – Struktura zachodniego zakoñ-czenia masywu tatrzañskiego. Roczn. Pol. Tow. Geol., 63, 1–3:
167–193. Kraków.
BAC-MOSZASZWILI M., 1997 – Wyniesienie Tatr i ruchy neotek-toniczne. Przew. LXVIII Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 22–25. Pol.
Tow. Geol., Warszawa.
BARBACKI A., BUJAKOWSKI W., CHOWANIEC J. i in., 1998 – Dokumentacja hydrogeologiczna dla ustalenia zasobów wód termalnych: otwory Bia³y Dunajec PGP-2 i Bañska PGP-1.
Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol.,Warszawa.
BARCZYK G., HUMNICKI W., MA£ECKA D., 1995 – Okreœlenie wspó³czynników filtracji masywu tatrzañskiego na podstawie pomiarów szczelinowatoœci. W: Wspó³czesne problemy hydro-geologii, t. 7, cz. 2 (red. J. Szczepañska, R. Kulma, A. Szczepañ-ski): 231–238. AGH, Kraków.
BINDER J., DZIEWAÑSKI J., 1998 – Budownictwo wodne a ochrona œrodowiska przyrodniczego. IGSMiE PAN, Kraków.
BIRKENMAJER K., 1956 – Wystêpowanie wód mineralnych na tle budowy geologicznej Szczawnicy. Prz. Geol., 4, 11: 409–502.
BIRKENMAJER K., 1979 – Przewodnik geologiczny po pieniñ-skim pasie ska³kowym. Wyd. Geol., Warszawa.
BIRKENMAJER K., 1986a – Stages of structural evolution of the Pieniny Klippen Belt, Carpathians. Stud. Geol. Pol., 88:
7–32.
BIRKENMAJER K., 1986b – Zarys ewolucji geologicznej pieniñ-skiego pasa ska³kowego. Prz. Geol., 34, 6: 293–304.
CHOWANIEC J., 1978a – Wstêpne wyniki wiercenia S-1 (Zachod-nie Podhale). Kwart. Geol., 22, 4: 938.
CHOWANIEC J., 1978b – Charakterystyka hydrogeologiczna zachodniego Podhala w rejonie Koœcieliska. Kwart. Geol., 22, 4: 940.
CHOWANIEC J., 1986 – Dokumentacja hydrogeologiczna w kat.
„B” zasobów wód podziemnych z utworów mezozoiku ujêtych otworem Skocznia IG-1. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Oddz. Karpacki, Kraków.
CHOWANIEC J., 1989 – Hydrogeologiczne warunki zasilania i przep³ywu wód podziemnych w utworach trzeciorzêdowych Podhala miêdzy Zakopanem a Bia³ym Dunajcem. Centr. Arch.
Geol. Pañstw. Inst. Geol., Oddz. Karpacki, Kraków.
CHOWANIEC J., 1991 – Region karpacki. W: Budowa geologiczna Polski, t. 7. Hydrogeologia: 204–215. Pañstw. Inst. Geol., War-szawa.
CHOWANIEC J., 1998–1999 – Wody podziemne polskich Karpat fliszowych. Folia Geogr., 29–30: 112–133.
CHOWANIEC J., 2002 – Strefowoœæ zawodnienia w profilu piono-wym fliszu podhalañskiego w œwietle badañ wodoch³onnoœci.
Biul. Pañstw. Inst. Geol., 404: 19–28.
CHOWANIEC J., 2003a – Wody mineralne uzdrowisk wojewódz-twa podkarpackiego. Tech. Poszuk. Geol., 4: 23–32.
CHOWANIEC J., 2003b – Wody podziemne niecki podhalañskiej.
W: Wspó³czesne problemy hydrogeologii, t. 11, cz. 1: 45–53.
Uniw. Gdañski, Gdañsk.
CHOWANIEC J., 2004 – Hydrogeological properties of the Podhale flysch (Central Western Carpathians, Poland) in the light of stu-dies on water storage capacity. Geol. Carpath. 55, 1: 77–81.
CHOWANIEC J., 2006 – Hydrogeologia Karpat. Prz. Geol. 54, 10:
846–847.
CHOWANIEC J., 2007 – Charakterystyka hydrogeologiczna g³ów-nych u¿ytkowych poziomów wodonoœg³ów-nych (GUPW) w rejonie
£êkawicy (na SE od Tarnowa). W: Rozpoznanie geotermicznej anomalii w strefie nasuniêcia karpackiego w rejonie Tar-nów–£êkawica (red. W. Bujakowski): 51–61. IGSMiE PAN, Kraków.
CHOWANIEC J., BUJAKOWSKI W., GRACZYK S. i in., 2007a – Dokumentacja hydrogeologiczna ustalaj¹ca zasoby eksploata-cyjne ujêcia wód termalnych Szymoszkowa GT-1 w miejsco-woœci Zakopane. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
CHOWANIEC J., D£UGOSZ P., DROZDOWSKI B. i in., 1997a – Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód termalnych niecki podhalañskiej, Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Oddz. Karpacki, Kraków.
CHOWANIEC J., FREIWALD P., PATORSKI R., WITEK K., 2003 – Charakterystyka hydrogeologiczna, ochrona wód oraz okreœlenie prawid³owoœci zarz¹dzania eksploatacj¹ zbiorników wód podziemnych zwi¹zanych z systemem czwartorzêdowych dolin karpackich oraz kopalnych dolin przykarpackich. Centr.
Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Oddz. Karpacki, Kraków.
CHOWANIEC J., FREIWALD P., PATORSKI R., WITEK K., 2006 – Zwyk³e wody podziemne w zachodniej czêœci polskich Karpat fliszowych. Gaz, Woda i Technika Sanitarna, 11: 14–17.
CHOWANIEC J., GIERAT-NAWROCKA D., (KARWAN K.) WITEK K., 1981–1989 – Mapa hydrogeologiczna Polski 1:200 000, ark.: Cieszyn, Bielsko-Bia³a, Nowy S¹cz i Jas³o wraz z objaœnieniami. Wyd. Geol., Warszawa.
CHOWANIEC J., GIERAT-NAWROCKA D., WITEK K., 1985 – Pierwszy u¿ytkowy poziom wodonoœny na obszarze polskich Karpat fliszowych. W: Aktualne problemy hydrogeologii:
59–64. AGH, Kraków.
CHOWANIEC J., GÓRKA A., JAWOR E., 2001 – Wyniki najnow-szych badañ hydrogeologicznych w otworze Bukowina Tatrzañ-ska PIG/PNiG-1. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 57: 59–60.
CHOWANIEC J., KÊPIÑSKA B., 2003 – Podhale geothermal sys-tem – selected issues. W: Publications of the Institute of Geo-physics Polish Academy of Sciences (red. J. Golonka, M. Lewandowski): 13–23. Kraków.
CHOWANIEC J., MA£ECKA D., POPRAWA D., 1997b – Wy-cieczka B-1. Wody termalne Podhala, hydrochemia wód w wy-branych otworach; hydrogeologia zbiorników wód podziemnych na Podhalu, wp³yw zbiorników Czorsztyn–Nie-dzica–Sromowce na warunki hydrogeologiczne Podhala.
Przew. LXVIII Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 141–164. Pañstw. Inst.
Geol., Warszawa.
CHOWANIEC J., NAGY J., FREIWALD P., £OPUSZYÑSKA M., 2004 – Dokumentacja hydrogeologiczna dla ustalenia zasobów wód termalnych w otworze Bukowina Tatrzañska PIG/PGNiG-1.
Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Oddz. Karpacki, Kraków.
CHOWANIEC J., OSZCZYPKO N., WITEK K., 1983 – Hydrogeo-logiczne cechy warstw kroœnieñskich centralnej depresji kar-packiej. Kwart. Geol. 27, 4: 797–810.
CHOWANIEC J., POPRAWA D., SOKO£OWSKI S., 1975 – Wy-niki badañ hydrogeologicznych w otworach Siwa Woda IG 1 i Hruby Regiel IG 2. Kwart. Geol. 19, 4: 950–951.
CHOWANIEC J., POPRAWA D., WITEK K., 1996 – Kotlina Oraw-sko-Nowotarska jako perspektywiczny zbiornik wód zwyk³ych w deficytowym regionie Karpat. Prz. Geol. 44, 1: 61–64.
CHOWANIEC J., SOKO£OWSKI J., 1986 – G³êboki otwór wiert-niczy Maruszyna IG-1. Przew. LVII Zjazdu Pol. Tow. Geol.:
69–71. AGH, Kraków.
CHOWANIEC J., SOLECKI T., 1996 – Odwiert ch³onny C-1 dla uzdrowiska w Ustroniu. Wycieczka C-3. Przew. LXVII Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 157–162. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
CHOWANIEC J., ZUBER A., CIʯKOWSKI W., 2007b – Prowin-cja karpacka. W: Hydrogeologia regionalna Polski, t. II. Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane (red. B. Paczyñ-ski i A. SadurPaczyñ-ski): 78–96. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
CHOWANIEC J., ZUBER A., ŒLIWKA I. i in., 2008 – Okreœlenie wieku wód termalnych niecki podhalañskiej metod¹ helow¹ oraz okreœlenie wysokoœci obszaru zasilania i temperatury wo-dy infiltruj¹cej z kombinowanej interpretacji sk³adu izotopo-wego wody i stê¿eñ Ne i Ar. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst.
Geol., Oddz. Karpacki, Kraków.
CHRZ¥STOWSKI J., WÊC£AWIK S., 1986 – Wystêpowanie i wykorzystanie wód mineralnych Karpat oraz ich przedpola.
Gosp. Surowc. Miner., 2, 3–4: 457–467.
CIʯKOWSKI W., 1990 – Studium hydrogeochemii wód leczni-czych Sudetów polskich. Pr. Nauk. Inst. Geotech. PWroc³., 60.
CIʯKOWSKI W. (red.), 2002 – Wystêpowanie, dokumentowanie i eksploatacja endogenicznego dwutlenku wêgla w Polsce. Po-radnik metodyczny. Wroc³. Tow. Nauk., Wroc³aw.
CIʯKOWSKI W., DOKTÓR S., GRANICZNY M. i in., 1996 – Próba okreœlenia obszarów zasilania wód leczniczych pocho-dzenia infiltracyjnego w Polsce na podstawie badañ izotopo-wych. Arch. ZB-U ZDROJE, Wroc³aw.
CIʯKOWSKI W., JÓZEFKO I., SCHMALZ A., WITCZAK S., 1999 – Dokumentacja hydrogeologiczna ustalaj¹ca zasoby eks-ploatacyjne wód leczniczych i dwutlenku wêgla (jako kopaliny towarzysz¹cej) ze z³o¿a w uzdrowisku Krynica oraz ustalaj¹ca zasoby dyspozycyjne wód podziemnych (zwyk³ych oraz lecz-niczych i o w³aœciwoœciach leczlecz-niczych) w zlewni Kryniczanki.
Arch. Inst. Górn. PWroc³., Wroc³aw.
CIʯKOWSKI W., KOZ£OWSKI J., 1999 – Typy chemiczne wód podziemnych Krynicy. Prz. Geol., 47, 6: 560–563.
CIʯKOWSKI W., ZUBER A., 1995 – Stabilne izotopy tlenu i wo-doru w zwyk³ych wodach podziemnych centralnej czêœci Kar-pat polskich. W: Wspó³czesne problemy hydrogeologii: 245–250.
Wyd. PROFIL, Kraków.
CIʯKOWSKI W., ZUBER A., 1997 – Wstêpne dane o wodach gla-cjalnych w niektórych ujêciach wód leczniczych Beskidu S¹dec-kiego. W: Wspó³czesne problemy hydrogeologii (red. J. Kryza, E. Liszkowska): 327–329. Wyd. J. Wojewoda, Wroc³aw.
CIʯKOWSKI W., ZUBER A., 2007 – Klasyfikacje formalne wód podziemnych. W: Hydrogeologia regionalna Polski, t. I. Wody s³odkie (red. B. Paczyñski i A. Sadurski): 52–55. Pañstw. Inst.
Geol., Warszawa.
DOMINIKIEWICZ M., 1951 – Wody mineralne Polski. PZWL, Warszawa.
DOWGIA££O J., 1973 – Wyniki badañ sk³adu izotopowego tlenu i wodoru w wodach podziemnych Polski po³udniowej. Biul.
Inst. Geol., 277: 319–338.
DOWGIA££O J., 1978 – Pochodzenie dwutlenku wêgla w szcza-wach Karpat i Sudetów na obszarze Polski. Biul. Inst. Geol., 312: 191–217.
DOWGIA££O J., 1980 – Poligenetyczny model karpackich wód chlorkowych i niektóre jego konsekwencje. W: Wspó³czesne problemy hydrogeologii: 275–290. Wyd. UW, Warszawa.
DOWGIA££O J., KLECZKOWSKI A.S., MACIOSZCZYK T., RÓ¯KOWSKI A. (red.), 2002 – S³ownik hydrogeologiczny.
Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
DOWGIA££O J., PACZYÑSKI B., 2002 – Podzia³ regionalny wód leczniczych Polski. W: Ocena zasobów dyspozycyjnych wód potencjalnie leczniczych. Poradnik metodyczny (red. B. Paczyñ-ski): 16–24. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
DOWGIA££O J., S£AWIÑSKI A., 1978 – Remarks on the origin of saline ground waters at Rabka. W: Hydrogeochemistry of Mine-ralized Waters: 195–203. Inst. Geol., Warszawa.
DULIÑSKI M., 1999 – Problem sk³adu izotopowego dwutlenku wê-gla w wodach leczniczych Krynicy. Prz. Geol., 47, 6: 567–570.
DULIÑSKI M., 2001 – Próba oceny przesuniêcia sk³adu tlenu w wodach typu zuber w Krynicy wskutek wymiany izotopo-wej z gazowym dwutlenkiem wêgla. W: Wspó³czesne proble-my hydrogeologii, t. 2: 327–322. Wyd. Sudety, Wroc³aw.
DYNOWSKA I., MACIEJEWSKI M. (red.), 1991– Dorzecze gór-nej Wis³y. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
DZIEWAÑSKI J., 1969 – Przes³ona przeciwfiltracyjna jednej z za-pór wodnych zlokalizowanych w ska³ach facji fliszowej Kar-pat. Odwadnianie Kopalñ i Geotechnika, 2: 137–160.
DZIEWAÑSKI J. (red.), 1998 – Warunki geologiczno-in¿ynierskie pod³o¿a zbiorników wodnych Czorsztyn–Niedzica i Sromowce Wy¿ne. Studia, Rozprawy, Monografie, 60. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
D¯U£YÑSKI S., SMITH A.J., 1964 – Flisz jako facja. Roczn. Pol.
Tow. Geol., 34, 1–2: 245–266.
FRANKO O., GAZDA M., MICHALICEK M., 1975 – Tvorba a klasifikacia mineralnych vod zapadnych Karpat. Geol. Ustav Dioniza Stura, Bratislava.
GO£¥B J., 1959 – Zarys stosunków geologicznych zachodniego Podhala. Biul. Inst. Geol., 149: 225–237.
HALICKI B., 1930 – Dyluwialne zlodowacenie pólnocnych stoków Tatr. Spr. Pañstw. Inst. Geol., 33, 3: 349–359.
HALICKI B., 1963 – Tektonika Podhala. Roczn. Pol. Tow. Geol., 33, 3: 349–362.
Literatura 77
HEFLIK W., KONIOR K., 1974 – Obecny stan rozpoznania pod³o¿a krystalicznego w obszarze Cieszyn–Rzeszotary. Biul. Inst.
Geol., 273: 195–221.
HERBICH P., HORDEJUK T., KAZIMIERSKI B., NOWICKI Z., SADURSKI A., SKRZYPCZYK L., 2005 – Jednolite czêœci wód podziemnych (hydrogeosomy) w Polsce. W: Wspó³czesne problemy hydrogeologii (red. A. Sadurski, A. Krawiec): 269–274.
Wyd. UMK, Toruñ.
HESS M., 1965 – Piêtra klimatyczne w polskich Karpatach Zachod-nich. Zesz. Nauk. UJ, Pr. Geogr., 12.
HUMNICKI W., 2007 – Hydrogeologia Pienin. Wyd. UW, Warszawa.
HYNIE O., 1963 – Hydrogeologie ÈSSR. II Minerálni vody.
Èeskoslovenska Akademie Vìd. Praha.
INSTRUKCJA opracowania i komputerowej edycji MhP w skali 1:50 000, cz. I. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa, 1999.
JANKOWSKI J., NEY R., PRAUSS O., 1982 – Czy pod ca³ym
³ukiem pó³nocno-wschodnich Karpat istniej¹ g³êbokie wody geotermalne. Prz. Geol., 30, 4: 165–169.
JAROCKA A. (red.), 1976 – Analizy fizyczno-chemiczne wód lecz-niczych, sto³owych, borowin. Zjednoczenie Uzdrowiska Pol-skie, Warszawa.
JAROMIN A., KÊPIÑSKA B., NAGEL J., SOKO£OWSKI J., WIECZOREK J., 1992a – Dokumentacja geosynoptyczna otworu geotermalnego Bia³y Dunajec PAN-1. Tech. Poszuk.
Geol., 2.
JAROMIN A., KÊPIÑSKA B., NAGEL J., SOKO£OWSKI J., WIECZOREK J., 1992b – Dokumentacja geosynoptyczna otworu geotermalnego Poronin PAN-1. Tech. Poszuk. Geol., 3.
JETEL J., 1985 – Vertical variations in permeability of flyschrocks Chechoslovak Carpathians. Kwart. Geol. 29, 1: 167–178.
JÓZEFKO I., 1989 – Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód podziemnych rozpoznanych w kategorii „C” w rejonie do-rzecza górnej Raby. Arch. Przeds. Geol., Kraków.
JÓZEFKO I., 1998 – Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód podziemnych na obszarze miasta Szczawnica i gminy Kroœ-cienko n/Dunajcem, cz. II. Arch. Przeds. Geol., Kraków.
JÓZEFKO I., OPERACZ T., 2000 – Dokumentacja hydrogeologicz-na zasobów eksploatacyjnych wód o w³aœciwoœciach leczni-czych ujêtych otworem L-4 w Leluchowie. Arch. PBG Geoprofil, Kraków.
JÓZEFKO I., OPERACZ T., BIELEC B., ZUBER A., 1999 – Doku-mentacja hydrogeologiczna okreœlaj¹ca warunki zasilania oraz zasady ochrony jakoœci i zasobów wód leczniczych w rejonie Szczawy wraz z ocen¹ zasobów dyspozycyjnych wód zwy-k³ych. Arch. PBG Geoprofil, Kraków.
KARWAN K., 1989 – Wody mineralne i lecznicze uzdrowisk kar-packich. AGH, Kraków.
KAZIMIERSKI B. (red.), 2003–2008a – Kwartalny Biuletyn Infor-macyjny Wód Podziemnych. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
KAZIMIERSKI B. (red.), 2003–2008b – Rocznik Hydrogeologicz-ny Pañstwowej S³u¿by Hydrogeologicznej. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
KÊPIÑSKA B., 1994 – The reservoir temperature in the Podhale field, S-Poland. W: UNU Geothermal Training Programme Re-ports: 165–182. Reykjavik, Iceland.
KÊPIÑSKA B., 1995 – Temperatura g³ównego poziomu wodonoœ-nego pola geotermalwodonoœ-nego Podhala. Tech. Poszuk. Geol., 6:
3–14.
KÊPIÑSKA B., 1997 – Model geologiczno-geotermalny niecki pod-halañskiej. Studia, Rozprawy, Monografie, 48. Wyd. CPPGS-MiE PAN, Kraków.
KÊPIÑSKA B., 2001 – Warunki hydrotermalne i termiczne podha-lañskiego systemu geotermalnego w rejonie otworu Bia³y Du-najec PAN-1. Studia, Rozprawy, Monografie, 93. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
KÊPIÑSKA B., £OWCZOWSKA A., 2002 – Wody geotermalne w lecznictwie, rekreacji i turystyce. Studia, Rozprawy, Mono-grafie, 113. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
KLECZKOWSKI A.S., 1979 – Hydrogeologia ziem wokó³ Polski.
Wyd. Geol., Warszawa.
KLECZKOWSKI A.S. (red.), 1990 – Mapa obszarów G³ównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymaga-j¹cych szczególnej ochrony 1:500 000. AGH, Kraków.
KLECZKOWSKI A.S., LENDUSZKO P., WÊC£AWIK S., 1979 – Brines at Sidzina near Babia Góra (Polish Flysch Carpathians).
Bull. Acad. Pol. Sc. Terre, 27, 1–2: 17–24.
KLIMASZEWSKI M., 1972 – Geomorfologia Polski, t. 1. PWN, Warszawa.
KOLAGO C., P£OCHNIEWSKI Z., 1971 – Reliktowoœæ wód Kar-pat i Przedgórza. Kwart. Geol., 15, 2: 465–472.
KONDRACKI J., 2002 – Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk.
PWN, Warszawa.
KOSZARSKI L., ŒL¥CZKA A., 1973 – Karpaty zewnêtrzne (fli-szowe). Kreda dolna i kreda górna. W: Budowa geologiczna Polski, t. I, cz. 2. Wyd. Geol., Warszawa.
KOTAÑSKI Z., 1979 – Pozycja Tatr w obrêbie Karpat Zachodnich.
Prz. Geol., 27, 7: 359–369.
KOZ£OWSKI J., 1997 – Zjawisko mieszania siê wód na przyk³adzie wybranych z³ó¿ wód leczniczych w Polsce. W: Wspó³czesne problemy hydrogeologii, t. 8: 349–352. Wyd. J. Wojewoda, Wroc³aw.
KSI¥¯KIEWICZ M., 1972 – Budowa geologiczna Polski. T. 4 Tek-tonika, cz. 3 Karpaty. Wyd. Geol., Warszawa.
KURLOV M.G., 1928 – Klasyfikacja syberyjskich wód leczniczych (w jêz. ros.). Tomsk.
LEŒNIAK P., 1980 – The origin of the chloride waters at Wysowa, West Carpathians – chemical and isotopic approach. Acta Geol.
Pol., 30, 4: 519–550.
LEŒNIAK P.M., 1985 – Open CO2underground water system in West Carpathians (South Poland). Chemical and isotope evi-dence. Chem. Geol., 49, 1–3: 275–286.
LEŒNIAK P.M., 1998 – Origin of carbon dioxide and evolution of CO2-rich waters in the West Carpathians, Poland. Acta Geol.
Pol., 48, 3: 342–366.
LEŒNIAK P.M., 2007 – Comment on the paper ‘Sulphur isotopic composition of H2S and SO42–
from mineral springs in the Po-lish Carpathians’ of Lucyna Rajchel, Jacek Rajchel, Janina Sza-ran, and Stanis³aw Ha³as, Isot. Environ. Health Stud., 38, 277–284, (2002). Isot. Environ. Health Stud., 43: 75–77.
LEŒNIAK P.M., SAKAI H., ISHIBASHI J., WAKITA H., 1997 – Mantle helium signal in the West Carpathians, Poland. Geo-chem. J., 31: 383–394.
LIS J., HA£AS S., 1980 – Preliminary results of stable carbon isoto-pe studies in Sudetic and Carpathian mineral waters. Z.F.I. Mit-teeilungen, 29: 69–82.
MACIOSZCZYK A., 1987 – Hydrogeochemia. Wyd. Geol., War-szawa.
MACIOSZCZYK T., 1959 – Niektóre problemy hydrogeologii Ÿró-de³ zachodniego Podhala. Prz. Geol., 7, 8: 372–375.
MAJOROWICZ J., 1971 – Przebieg wartoœci stopnia geotermiczne-go w Polsce w przedziale g³êbokoœci 200–2500 m. Kwart.
Geol., 15, 4: 891–899.
MAJOROWICZ J., 1977 – Analiza pola geotermicznego Polski na tle Europy ze szczególnym uwzglêdnieniem zagadnieñ tekto-nicznych i hydrogeotermalnych. Prz. Geol. 25, 3: 135–143.
MALINOWSKI J. (red.), 1991 – Budowa geologiczna Polski. T. 7, Hydrogeologia. Wyd. Geol., Warszawa.
MA£ECKA D., 1974 – Analiza zwi¹zków hydraulicznych wód pod-ziemnych œrodkowego Podhala na tle budowy geologicznej.
Biul. Geol. UW, 15: 87–162.
MA£ECKA D., 1980 – Charakterystyka hydrochemiczna wód pod-ziemnych po³udniowego skrzyd³a niecki Podhala. Prz. Geol., 28, 1: 37–44.
MA£ECKA D., 1981 – Hydrogeologia Podhala. Pr. Hydrogeol., Seria Specj., 14. Inst. Geol., Warszawa.
MA£ECKA D., 1992 – G³ówne zbiorniki wód podziemnych Tatr i Podhala. W: W s³u¿bie polskiej geologii: 61–69. AGH, Kra-ków.
MA£ECKA D., 2003 – The thermal waters of Podhale, southern
MA£ECKA D., 2003 – The thermal waters of Podhale, southern