W rozdziale pierwszym poruszono w kontekście formacji aliansów B+R zagadnienia związane z promowaniem rozwoju technologicznego. Podmioty realizujące wspólne projekty inwestycyjne wypracowują unikatowe kompetencje, dzięki którym zwiększają swoją przewagę konkurencyjną w globalnej gospodarce. W tym celu nawiązują i zawierają rozmaite alianse strategiczne, a wśród nich technologiczne, odpowiednio dostosowując je do realizacji swoich zamierzeń. Dodatkowe wsparcie działalność badawczo-rozwojowej ze strony państw specjalnymi programami, które upatrują w nich szansę przyspieszonego rozwoju całej gospodarki oraz podwyższenia poziomu cywilizacyjnego, przyczynić się może w istotnym stopniu do wypracowania nowej technologii.
Wśród badaczy naukowych występuje odmienny pogląd co do rodzaju uczestników danego porozumienia. Jedni uważają, iż przedmiotowe porozumienia mogą być zawierane przez wszystkie podmioty bez względu na relacje między nimi, inni zaś twierdzą, iż alianse powinny być zawierane pomiędzy rywalami, albo przynajmniej podmiotami, które potencjalnie w przyszłości mogą zostać konkurentami57. Bazę teoretyczną formowania aliansów między konkurentami stanowi koncepcja wzajemnych powiązań, której autorzy sugerują, iż podmioty nie dążą do maksymalizacji zysku, lecz pragną zapewnić sobie przede wszystkim gwarancję bezpieczeństwa. Podkreśla się w tym nurcie, iż nawiązanie aliansu nie ma na celu wyeliminowanie konkurencji, lecz jedynie modyfikację zasad gry konkurencyjnej i dzięki temu obniżenie ryzyka prowadzonej działalności gospodarczej. Nie zmienia to faktu, iż siły rynkowe oraz konkurencja pomiędzy podmiotami na skutek pojawienia się aliansu nie są wyraziste, co przekłada się w rzeczywistości ekonomicznej na odmienny stosunek władz publicznych do możliwości zawierania przedmiotowych porozumień. W poszczególnych krajach Triady zauważalne jest najbardziej liberalne podejście w Japonii, gdzie nie ma większych ograniczeń dotyczących nawiązywania aliansów, prowadzenia wspólnych badań oraz komercjalizacji rozwiniętego produktu. Często również władze publiczne promują rozwój kooperacji technologicznej specjalnymi programami rządowymi.
57
J. Cygler, Alianse strategiczne, Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o.o., Warszawa 2002 r., s. 32.
Proces projektowania aliansu strategicznego jest niezmiernie skomplikowany i wymaga precyzyjnego przygotowania. Sama decyzja dotycząca przyszłej współpracy musi być poprzedzona dokładnym zidentyfikowaniem celów, które przedsiębiorstwo zamierza osiągnąć. Podmioty angażujące się w partnerstwie strategicznym mają przede wszystkim na celu realizację przedsięwzięć, które działając w pojedynkę nie byłyby w stanie efektywnie wykonać. Z drugiej jednak strony, nieodpowiedni dobór partnera może okazać się bardziej ryzykownym w skutkach działaniem, aniżeli indywidualny rozwój. Stąd tak ważne jest zidentyfikowanie potencjalnego koalicjanta, deklarującego zbliżone cele strategiczne oraz posiadającego określony potencjał ekonomiczny, organizacyjny i technologiczny. Podstawową rolę odgrywa wspólna wizja planowanego przedsięwzięcia oraz zgodność właśnie w zakresie celów strategicznych wszystkich parterów. Przed zawarciem porozumienia należy uzgodnić, czy wszyscy traktują partnerstwo jako długofalową współpracę, która może zostać prolongowana, czy też jako wykorzystanie aktualnej szansy rynkowej, uwzględniającej możliwość rozwiązania aliansu strategicznego. W doborze partnerów należy kierować się przesłanką korzyści, który dany kandydat wniesie do sojuszu i w największym stopniu przyczyni się do powodzenia realizacji całego przedsięwzięcia. Wskazane jest przetestowanie partnera w ramach wstępnego projektu, przed przystąpieniem do zasadniczej kooperacji, by bliżej poznać jego zaangażowanie oraz sposób funkcjonowania. Działania te mają również na celu budowę zaufania między partnerami. Nawiązanie sojuszu może pociągnąć za sobą konieczność modyfikacji w strukturze organizacyjnej oraz zrezygnowania z części autonomii decyzyjnej, niektórych produktów, odbiorców lub części mocy wytwórczych. Nierzadko działania te są nieuniknione, niemniej jednak zrekompensowane późniejszą większą ekonomią skali, synergią między partnerami oraz mniejszym ryzykiem niepowodzenia.
Proces budowy i zarządzania aliansem strategicznym ma charakter dynamiczny, stąd należy uwzględniać jego możliwe modyfikacje i dopasowanie, by w sposób najbardziej efektywny oraz z sukcesem realizował postawione przed nim cele i oczekiwania. Wskazuje się na odmienne funkcjonowanie aliansu w spółce joint venture, w formie kooperacji oraz w grupach (sieciach) aliansów. Z perspektywy koordynacji takich przedsięwzięć niewątpliwie większa liczba
koalicjantów może pociągnąć za sobą problemy związane z realizacją całego procesu zarządzania, a przez to utrudnić funkcjonowanie partnerstwa strategicznego. Pojawia się coraz więcej trudności zarówno w początkowych etapach przygotowawczych, jak również w fazie realizacji i koordynacji projektu. Komplikacje mogą występować w postaci roszczeń niektórych podmiotów co do sprawiedliwego podziału rezultatów wspólnego projektu, tym bardziej, że wkłady poszczególnych uczestników nigdy nie będą identyczne. W takich warunkach szczególnego znaczenia nabiera zaufanie oraz sprawiedliwe podejście do wszystkich uczestników porozumienia. W aliansach technologicznych transfer i dyfuzja wiedzy pomiędzy uczestnikami sojuszu jest odmienna, w przypadku regionalnego bądź międzynarodowego charakteru aliantów, pojedynczej firmy czy też transnarodowej korporacji. Wewnętrzna swoista spójność tej ostatniej przyczynia się do szybkiego przyswojenia wiedzy we wszystkich elementach organizacji.
Funkcjonowanie podmiotów w porozumieniu technologicznym przynosi niewątpliwie wiele korzyści wszystkim uczestnikom, co odnajduje swoje potwierdzenie w rosnącej liczbie tego typu powiązań w dzisiejszej rzeczywistości ekonomicznej. W tym kontekście gotowość do nieustannych modyfikacji oraz elastyczność zarówno w organizowaniu, jak też zarządzaniu danym porozumieniem technologicznym jest bardzo istotna i niejednokrotnie przesądzająca o powodzeniu całego projektu.
Rozdział II. Interakcje strategiczne wynikające z aliansów technologicznych – ujęcie modelowe