236. Jeżeli krewni, mający prawo do spadku, są wszyscy pełnoletni i obecni, mogą sami podzielić się dobrowolnie; a gdyby się pogodzić sami nie m ogli, wolno każdemu prosić, aby ich Sąd podzielił.
237. Jeżeliby zaś który krewny był m ałoletni, nieobecny, albo przez Sąd właściwy pozbawiony własnej woli, podział spadku zrobiony być powinien zawsze przez Sąd gminny.
238. Przystępując do działu, Sąd zwoła na pewien dzień wszystkich krewnych mających prawo do spadku, i w ich obecności ułoży części, jakie na nich przypadają podług prze pisów powyżćj wskazanych, z zachowaniem prawideł, jakie są w następujących artykułach objęte.
239. Pozostały wdowiec lub wdowa, odbierze sobie przed podziałem: odzież, łóżko, i pościel, których uży wał, tudzież skrzynkę lub inny sprzęt, w których rzeczy swoje chował.
240. Jeżeli pozostały wdowiec lub wdowa trudni się j a kiem rzemiosłem albo kunsztem , odbierze sobie, także przed działem, warsztat na którym pracuje, albo narzędzia, jakich do tego rzemiosła lub kunsztu używał.
241. Gdyby po zmarłym pozostały d łu g i, zapłacone będą także przed podziałem. Mogą jednak krewni ułożyć się z wie rzycielami o poczekanie: wtedy wezmą całe części, a im za płacą jak się ułożyli.
242. Jeżeli ojciec za życia osadził syna na osobnem go spodarstwie, albo mu dał zapomogę, lub jeżeli córkę wydał za mąż i dał jej posag czyli wiano, to przy działach z części ich wytrąci się ty le, ile już dostali za życia ojca, jeżeli mniej jak 6 la t upłynęło od wyposażenia; jeżeli zaś już lat 6 upły nęło od czasu wyposażenia, toż porachowane będzie w wartości półtora razy przenoszące pierwsze, jeżeli 12 lat upłynęło; wy posażenie do masy rachować się będzie w wartości podwójnej od pierwiastkowej, gdyby tą zaś wartość przenosiła wartość spadku im należącego się, nie obowiązani są zwracać prze- wyźki do masy.
Toż samo ma się rozumieć, gdyby spadkodawca wypo sażył lub dał zapomogę któremu z krewnych, w braku dzieci do spadku powołanych.
243. Części ułożone, spadkobiercy pomiędzy sobą rozbiorą dobrowolnie, a gdyby się zgodzić nie m ogli, sędzia naznaczy części num eram i, a spadkobiercy wyciągają je losem , zaczy nając od najmłodszego.
Jeżeli do podziału przychodzi pozostały przy życiu m ał żonek, ma prawo wybrać sobie swoją część bez losowania.
244. Gdyby nie można było ułożyć części zupełnie ró wnej wartości, to spadkobierca, który dostał więcej, dopłaci przewyżkę tem u, kto dostał mniej.
245. Jeżeli pozostało gospodarstwo ro ln e, a nie można go tak podzielić, iżby na każdą część przypadało przynajmniej 5 morgów, wtedy taka posada w całości dostanie się jednemu, którego spadkobiercy dobrowolnie wybiorą z pomiędzy siebie, i z nim się ułożą, aby ich za to wynagrodził; jeżeli pozostałe pieniądze i inne ruchomości nie okażą się na to wystarcza jącemu
246. Pod gospodarstwem rolnem rozumie się, nietylko ziemia i budynki, ale i ziarno na zasiew, bydło do uprawy i pognoju pól potrzebne, tudzież i narzędzia i różne porządki gospodarskie.
247. Gdyby spadkobiercy nie mogli się zgodzić na wybór nowego gospodarza, albo gdyby żaden z nich nie chciał objąć gospodarstwa, mogą sprzedać m ajątek za wspólną zgodą, z wolnej ręk i, jednemu z pomiędzy siebie albo obcemu. Każdy z nich ma prawo prosić Sąd gminny, aby m ajątek spadkowy był sprzedany, przez publiczną li- cytacyą.
248. Sąd powinien dołożyć wszelkich s ta ra ń , aby nie wy stawiać na sprzedaż osady włościańskiej gdy są małeletni, a znajduje się jeden przy życiu małżonek, lub brat pełnoletni m ałoletnich, znani z uczciwego prowadzenia s ię , wtenczas nastąpić winno zobowiązanie pełnoletniego brata lub przy ży ciu pozostałego małżonka do zarządu osadą, do chwili dojścia małoletnich do pełnoletności, zarządzający majątkiem bierze na siebie odpowiedzialność za wychowanie małoletnich i zarząd majątkiem przy opiece zawsze rady familijnej.
249. Jeżeli po zmarłym pozostał ja k i warsztat rzemieśl niczy, Sąd odda ten warsztat w całości temu ze spadkobier ców, który umie i podejmuje się prowadzić dalój w tej gminie rzemiosło spadkodawcy, z warunkiem, ażeby innych spłacił wedle dobrowolnej umowy.
Jeżeli zaś między spadkobiercami nie ma nikogo, ktoby znał się na tem rzemiośle, albo ktoby podjął się dalej je pro
wadzić, albo jeżeli spadkobiercy nie mogą się ułożyć o spłatę, wtedy mogą sprzedać warsztat z wolnej ręki, albo prosić Sąd o sprzedanie go przez licytacyą publiczną.
250. Dzieląc spadkobierców, Sąd gminny dołoży starania, aby przy działach nikt nie był pokrzywdzony.
251. Jeżeli spadkodawca uczynił za życia swego rozpo rządzenie, co kto ma dostać po jego śmierci; wtedy działy będą ułożone podług jego woli, ckybaby podział ten krzywdził którego ze spadkobierców, przez oznaczenie dla niego m niej szego o czwartą część udziału od tego, jak i by mu przypadał według przepisów niniejszej ustawy.
252. Po skończeniu działu, sporządzony będzie akt po działu, i wpisany do księgi sądowej otwartych spadków.
253. Jeżeli-by kto ze spadkobierców uważał się za po krzywdzonego przy dziale, a pretensya jego 50 reńskich prze nosi, wolno mu skarżyć się do Sądu powiatowego, lecz tylko w ciągu dni 13tu od zapisania działu do księgi sądowej gminnej.
VI.
O zabezpieczeniu pozostałości.
254. Kiedy kto w gminie umrze, czy to mieszkaniec gminy, czy kto obcy, sołtys wsi, gdzie zgon nastąpił, winien donieść o tern natychm iast sędziemu gm innem u, i podać o ile mu to wiadomo, jaki m ajątek po zmarłym pozostał i jakich ma krewnych najbliższych.
255. Jeżeli sędziemu wiadomo, lub sołtys mu doniesie, że który ze spadkobierców jest nieletni, bezwłasnowmlny, albo też nieobecny, winien niezwłocznie przystąpić do zabezpieczenia pozostałości.
256. Kównie i wtedy zabezpieczenie spadku nastąpić powinno, kiedy niewiadomo, komu ma przypaść majątek zmarłego.
257. Jeżeli zaś wszyscy spadkobiercy są pełnoletni i obe c n i, sędzia wtedy tylko może przystąpić do zabezpieczenia, kiedy tego żąda jeden ze spadkobierców.
258. Jeżeli który ze spadkobierców, okaże dowody swojej należności i żąda zabezpieczenia pozostałości, sędzia winien
przystąpić do zabezpieczenia j e j , choćby nie było do tego ża dnych innych powodów.
259. Spadek zabezpiecza się, przez sporządzenie spisu pozostałości i ustanowienie nad nią dozoru. Ponieważ jednak spis pozostałości nie może być sporządzony zaraz po śmierci spadkodawcy, może go przeto poprzedzić tymczasowe zabezpie czenie, mianowicie w przypadkach:
Gdy w spadku pozostały pieniądze, kosztowności, lub w ogólności takie przedmioty, które bez dozoru z ła twością mogłyby być utracone;
gdy tymczasowego zabezpieczenia żądał jeden ze spadkobierców lub wierzyciel zmarłego.
V II.
0 zabezpieczeniu tym czasow em pozostałości.
260. Gdy przed zrobieniem spisu okaże się potrzeba tymczasowego zabezpieczenia, sędzia wraz z ławnikami sądo wym i, lub gdy ich nie m a , z miejscowym sołtysem i ławni kiem , lub inną zaufania godną osobą, winien się udać do mieszkania zm arłego, w ich obecności przyłożyć pieczęcie, na kufrach, szafach i innych przedmiotach, mogących zawierać pieniądze, papiery lub kosztowności, i dozór nad całą pozosta łością powierzy jednemu z domowników, lub innej osobie, sto sownie do okoliczności.
Gdzie to okaże się możliwem, przyłożyć może p ie częcie na drzwiach izby, zawierającej kosztowniejsze ruchomo ści, o ile to da się zrobić bez uciążenia domowników.
261. Rzeczy ulegające prędkiemu zepsuciu, gdy nie są potrzebne do domowego użytku, będą wydane spadkobiercom, jeżeli który zechce je przyjąć, albo też sprzedane, lecz w ka żdym razie za postanowieniem Sądu.
262. Pieniądze znalezione przy tymczasowem zabezpie czeniu, lub zebrane ze sprzedaży ruchomości, będą obecnym spadkobiercom do zachowania oddane. Jeżeliby zaś zgłosili się wierzyciele ze swemi pretensyam i, pieniądze znalezione oddane będą do zachowania tem u, na kogo wierzyciele zgodzą się ze spadkobiercami. Gdyby się nie zgadzali, albo gdyby spadko
biercy nie byli obecni, pieniądze oddane będą do banku lub kasy oszczędności. Przed wydaniem jednak, lub odesłaniem pieniędzy do kasy oszczędności, zaspokojone będą koszta po grzebu i pozostawiona potrzebna ilość na utrzymanie domu.
263. O każdem tymczasowem zabezpieczeniu pozostałości, to jest o przyłożeniu pieczęci i ustanowieniu dozoru, sędzia gminny zrobi krótką wzmiakę w księdze spadków, z wymienie niem główniejszych przedmiotów pozostałości pod dozór od danych.
264. Pieczęcie odejmują się wtenczas, gdy sędzia przy stępuje do spisu pozostałości, albo gdy ta bez spisu ma być spadkobiercom wydana; wraz z odjęciem pieczęci, ustają obo wiązki ustanowionego dozorcy.
266. Sędzia gminny może tymczasowo zabezpieczyć, nie- tylko spadki mniejsze jego władzy ulegające, ale i wszelkie inne, jakieby się otworzyły w obrębie gminy sądowej, jeżeli to podług przepisów powyższych okaże się potrzebnem, a za razem gdy z powodu odległości zamieszkania zmarłego od Sądu powiatowego, nie można spodziewać się przybycia właściwego urzędnika.
266. Zabezpieczenie większych spadków, odbywać się bę dzie w sposobie powyżej przepisanym; lecz przyłożywszy pie częcie i ustanowiwszy nadzór, sędzia obowiązany jest donieść o tem natychm iast Sądowi powiatowemu.
267. Jeżeli zmarły w obrębie gminy sądowej, był mie szkańcem innej gminy, sędzia po zabezpieczeniu tymczasowem pozostałości, doniesie o tem natychm iast Sądowi gminnemu zamieszkania zmarłego. Jeżeli zaś w tymże przypadku pozo stał spadek większy, lub jeżeli zmarły nie był poddanym k ra ju , sędzia doniesie, o tóm co zrobił, Sądowi powiatowemu.
VIII.
0 spisie pozostałości.
268. Spis pozostałości sporządzony będzie w mieszka niu zmarłego, przez sędziego w obecności dwóch członków Sądu.
269. Spis pozostałości nie może nastąpić prędzej, jak w trzy dni po pogrzebie zm arłego, ażeby spadkobiercy jego nieobecni, albo wierzyciele, mieli czas dowiedzieć się o śmierci właściciela, i przybyć dla dopilnowania swego interesu.
270. Jeżeli pozostałość zabezpiecza się d la te g o , że który ze spadkobierców jest małoletni, lub za bezwłasnowolnego uznany, to przedewszystkiem należy ustanowić opiekuna i radę fami lijn ą , a spis pozostałości w ich obecności będzie sporządzony. 271. Jeżeli pozostałość była zabezpieczona na żądanie wierzycieli, albo spadkobierców, spis będzie sporządzony w obe cności ty ch , którzy żądali zabezpieczenia, i za przywołaniem innych spadkobierców w gminie sądowej obecnych.
Gdyby jednak ten , kto żądał spisu pozostałości, a hył przywołany, nie stawił się w term inie, spis będzie sporządzony bez niego.
272. W spisie będą szczegółowo wymienione wszystkie rzeczy ruchom e, które były własnością zm arłego, i przy każdej będzie oznaczony jej szacunek.
273. Do oszacowania wezwani będą członkowie Sądu, którzy ze swego stanu znają się na wartości rzeczy, znajdujących się w m ajątku zmarłego.
Gdyby takich członków nie było, sędzia zawezwie in nych biegłych, którzy szacować będą pod przysięgą.
274. W spisie pozostałości, należy także wyrazić długi zm arłego, o ileby sędzia m iał o nich wiadomość.
275. Jeżeli między ruchomościami znalazły się rzeczy cudze, a nie ma o to sporu, sędzia może je wydać temu do kogo należą.
276. Gdyby była wątpliwość, czy rzecz o którą się kto dopomina jest jego, sędzia zażąda na to dowodu, a dopóki wątpliwość nie będzie usunięta, tymczasowo rzecz tę w końcu spisu zamieści i w yrazi, kto się o nią dopomina.
277. Jeżeli do pozostałości należy ziem ia, budynek lub w ogóle nieruchomy m ajątek, ten będzie także w spisie wy mieniony, z oznaczeniem jego wartości.
278. Po skończeniu spisu, sędzia odbierze przysięgę od w szystkich, którzy ze zmarłym mieszkali, na t o : że wszystko podali co wiedzieli, i nic nie u taili, i że nie wiedzą iżby so
bie kto przywłaszczył, albo ukrył jaką rzecz, albo iżby zmarły schował gdzie pieniądze lub inne rzeczy.
279. Spis pozostałości będzie podpisany przez wszystkich obecnych i sędziego.
280. Gdyby przy sporządzeniu spisu okazało się, że po zostałość należy do spadków większych, sędzia gminny zawiesi dalszą czynność, zabezpieczy jedynie tymczasowo pozostałość i doniesie o tem Sądowi powiatowemu.
IX.
O zarząd zie tym czasow ym pozostałością.
281. Zarząd tymczasowy nad pozostałością ustanawia się wtedy, gdy nie ma powodu do urządzenia opieki, a przecież: albo ten kto ma prawo do spadku, jest nieobecnym i powrotu jego nie można się rychło spodziewać; .
albo niewiadomo, kto ma prawo do spadku; albo między spadkobiercami spór zachodzi, o to, kto ma prawo do spadku.
282. Zarząd tymczasowy ustanawia się w tych tylko przy padkach, kiedy pozostał taki m ajątek, w którym potrzeba prowadzić dalej gospodarstwo ro ln e, albo inny- przemysł rol niczy, lub fabryczny. Gdyby zostały same budynki, dosyć bę dzie nad niemi urządzić dozór stosowny, aby w nieobecności właściciela nie zniszczały. Rzeczy ruchome oddane będą do zachowania osobie zasługującej na zaufanie i z m ajątku od powiedzialnej, te zaś, które prędkiemu zepsuciu ulegają, winny być sprzedane, a pieniądze ze sprzedaży złożone w depozyt ban kowy.
283. Zarządca tymczasowy będzie wybrany przez Sąd gminny, z pomiędzy krewnych najbliższych spadkodawcy lub nieobecnego spadkobiercy, a w ich braku, z pomiędzy innych osób godnych zaufania i odpowiedzialnych.
284. Zarządca odbierze m ajątek pod swój zarząd, za po kwitowaniem na sporządzonym spisie, i będzie nim zarządzał pod nadzorem Sądu gminnego, który będzie mógł wyznaczyć mu stosowne wynagrodzenie, ze względu na jego trudy i na
czas jaki poświęcić m usi, lecz w każdym razie nie przecho dzące jednej piątej części dochodu czystego.
285. Sędzia gminny obowiązany je s t, przynajmniej raz w rok, wezwać zarządcę do Sądu, aby zdał sprawę ze swego zarządu.
286. Część dochodów jakaby po zaspokojeniu kosztów za rządu pozostała, może być obróconą za postanowieniem Sądu, na w ydatki, jakie Sąd za pożyteczne uzna lub konieczne, albo też przesłana będzie do banku lub kasy oszczędności.
287. Sędzia gminny, oprócz tego, ma prawo i powinien, wezwać zarządcę do Sądu, i żądać zdania sprawy, skoro się od kogo dowió, lub sam dostrzeże, iż majątkiem źle rządzi, albo dochody marnuje.
288. Gdyby zarządca rzeczywiście okazał się niedba łym albo niezdolnym, Sąd go natychmiast zmienić powi nien i skazać na wynagrodzenie s tra t, jeżeli te z jego winy pochodziły.
289. Zarząd tymczasowy nad m ajątkiem należącym do spadku trwać będzie do zgłoszenia się spadkobierców, lub do ukończenia między nimi sporu, albo też do przyznania spadku pozostałemu małżonkowi lub gminie sądowej, podług tego, ja k i był powód ustanowienia tymczasowego zarządu.
290. Po skończeniu zarządu, zarządca obowiązany jest oddać m ajątek, jak go podług spisu odebrał, i zwrócić dochody, jakieby jeszcze w jego ręku pozostały.
X.
O objęciu spadku i poszukiw aniu spadkobierców .
291. Krewni zmarłego nabywają prawa do pozostałego po nim spadku, z chwilą jego śmierci, i jeżeli rzeczywiście są najbliższymi i nikt im o to sporu nie czyni, mogą objąć pozostałość.
292. Ten kto objął pozostałość, powinien zapłacić wszel kie długi spadkodawcy.
Jeżeli zaś długi przewyższają wartość spadku, a spadko bierca , nie chce płacić więcej, nad t o , co mu przypada, wi
nien przed objęciem pozostałości, prosić sędziego gminnego 0 sporządzenie jej spisu.
Przyjąwszy spadek według spisu, obowiązany jest płacić długi, tylko do wartości otrzymanego majątku.
Jeżeli dwóch łub więcej krewnych mają prawo do spadku, wtedy każdy co do swojej części, ma te same prawa 1 obowiązki, jakie powyżej są oznaczone.
293. Jeżeli do objęcia spadku zgłasza się dwóch lub wię cej krewnych, i między nimi powstał spór o t o , który z nich, jako najbliższy krewny zmarłego, ma lepsze prawo do pozo stałego po nim m ajątku, winni są udać się ze sprawą do Sądu gminnego.
Sąd gminny, po wysłuchaniu stron, starać się będzie je pogodzić; gdy tego nie dokona, a wartość spadku nie prze nosi 50 reńskich, nakaże im złożyć akty małżeństwa i uro dzenia, albo stawić świadków wiarogodnych, którzyby zeznali o pokrewieństwie ich ze zmarłym. Kozpoznawszy te dowody, Sąd wyda wyrok, do kogo spadek ma należeć.
Jeżeli wartość spadku przenosi 50 reńskich, i strony nie pogodziły się, sędzia wskaże stronom , aby się udały do Sądu powiatowego.
294. Jeżeli spór pomiędzy krewnymi zachodzący, nie zo stał załatwionym w Sądzie gm innym, i strony udają się do Sądu powiatowego, nie będą mogły objąć pozostałości, lecz Sąd gminny zarząd tymczasowy nad m ajątkiem ustanowi.
295. Jeżeliby kto objął pozostałość, i nikt mu prawa do tego nie zaprzeczał, a pokrewieństwo jego ze zmarłym nikomu nie było wiadome, albo wątpliwe, za doniesieniem o tern przez właściwego sołtysa, Sąd może zawezwać takiego posia dacza, i żądać od niego dowodów pokrewieństwa.
296. Jeżeli w tym przypadku okaże się, że nie jest krewnym spadkodawcy, spadek przejdzie na prawnych spadko bierców, jeżeli się znajdują, wedle tego co się po rozpoznaniu sprawy okaże.
297. Jeżeli w obrębie gminy sądowej nie ma spadko bierców, czyli krewnych mających prawo do spadku, a byłoby wiadomo, ze się znajdują w innej gm inie, sędzia wezwie ich przez właściwy Sąd gminny, aby się stawili w terminie ozna czonym, dla objęcia pozostałości.
298. We wszystkich przypadkach, kiedy spadkobiercy nie są wiadom i, sędzia zawezwie ich przez obwieszczenia ogłoszone w miejscowej i sąsiednich gminach sądowych.
W obwieszczeniach będzie wymienione po kim spadek się otworzył, w jakiem m iejscu, i z czego się składa
Obwieszczenia ogłaszane będą trzykrotnie przez trzy na stępujące po sobie niedziele.
299. Jeżeli spadkodawca przybył do gminy z innej odle głej gm iny, obwieszczenia będą również ogłaszane i w tej gminie z której przybył, w sposobie artykułem poprzedzającym wskazanym.
300. Najbliżsi krewni zmarłego, po obwieszczeniach zgła szający się, obejmują spadek i dochody, jakieby podczas za rządu tymczasowego się uzbierały, podług ogólnej zasady w §. 289 wskazanój.
301. Jeżeli z upływem sześciu miesięcy od ostatniego obwieszczenia, nie zgłosi się żaden z krewnych do objęcia spadku, Sąd gminny wyda wyrok, przysądzający go na wła sność pozostałemu przy życiu m ałżonkowi, albo gdyby go nie było, na własność gminy, odpowiednio przepisom niniejszej ustawy.
302. We wszystkich przypadkach, gdy pozostałość już objętą została przez krewnych spadkodawcy, albo jego m ał żonka, albo też gminę sądową, a potem zgłosi się niewiadomy dotąd krewny, wtedy, jeżeli od śmierci spadkodawcy nie upły nęło jeszcze lat trzydziestu, będzie miał prawo zanieść żądanie do Sądu gminnego o wydanie sobie spadku.
Sąd gminny, w takim razie, przekonawszy się z przed stawionych dowodów, źe jest rzeczywiście najbliższym krewnym spadkodawcy, i źe od dnia śmierci tego ostatniego jeszcze la t trzydzieści nie upłynęło, nakaże mu wydać pozostałość w na turze.
303. Ten, kto w taki sposób spadek odzyskuje, nie ma prawa żądać zwrotu pobranych z niego dochodów.
304. Jeżeliby zaś poprzedni posiadacz sprzedał jaki m a jątek spadkowy, zgłaszający się i uznany przez Sąd jako pra wny spadkobierca, nie może wzruszać praw nabywców, ale tylko wolno mu będzie żądać od przedawcy zwrotu pobranego szacunku.
305. Gdyby się jednak okazało, że ten ktoby objął po zostałość, wiedział o tem , że ten bliższy krewny jest przy życiu, i o tem Sądowi nie objawił, wtedy, przy zwrocie po zostałości, winien także zwrócić pobrane przez siebie dochody, i zrządzone szkody wynagrodzić.
Prawo to służy rzeczywistemu spadkobiercy, o ile się zgłosił w ciągu la t pięciu od śmierci spadkodawcy. Z upływem tych terminów traci prawo do dochodów i wynagrodzenia szkód.
XI.
O z a b e zp ie c z e n iu majątku w n a d z w y c z a jn y c h przypadka ch .
1. O zabezpieczeniu m a ją tk u opuszczonego przez w łaściciela.