Pojednanie z Bogiem, z samym sobą i z bliźnimi
5. Pojednanie marnotrawnego syna z ojcem
Prawdę o miłosiernej miłości Boga do grzeszników i o wa-runkach pojednania wyjaśnia nam Jezus w przypowieści o mar-notrawnym synu i mądrze kochającym ojcu. (por. Łk 15, 11-32).
20 Por. j. MelliBruDa, Pułapka niewybaczonej krzywdy, Warszawa 1995.
Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię Pojednanie z Bogiem...
Jest to historia kogoś, kto daleko odszedł od Boga i odtąd ryzy-kuje popadnięcie w rozpacz. W swojej przypowieści Jezus uka-zuje rodzica, który jest symbolem samego Boga. Oto młodszy syn ma własny pomysł na to, jak być szczęśliwym. Chce osią-gnąć szczęście lekko, łatwo i przyjemnie – bez wysiłku, bez pra-cy w polu, bez czujności, bez zasad moralnych. Oznajmia ojcu, że odchodzi i chce zabrać swoją część majątku. Taka postawa syna nas nie zaskakuje. To kolejny „postępowy” i „nowoczesny”
człowiek, jakich w każdych czasach jest wielu. Syn marnotraw-ny powtarza najstarsze i najbardziej radykalne błędy, jakie po-pełnili Adam i Ewa. Zaskoczeniem może być natomiast to, że oj-ciec nie próbuje zatrzymać syna, mimo że go kocha i niepokoi się o jego los. W rzeczywistości ojciec uczynił wszystko, by syn nie odszedł, bo kochał. Możemy być tego pewni w oparciu o za-chowanie tego syna. Nie jest przecież łatwo odejść od bliskich.
Ci, którzy odchodzą od rodziców, od miłości, od Boga i Kościo-ła, próbują to usprawiedliwić. Zwykle twierdzą, że nie są kocha-ni i że wyłączkocha-nie z tego powodu nas opuszczają. Marnotraw-ny syn nie znajduje choćby pretekstu, by usprawiedliwić swoje odejście. Nie ma ojcu niczego do zarzucenia. Odchodzi mimo tego, że jest kochany i wie o tym. Zastawia na samego siebie najbardziej niebezpieczną pułapkę, jaką może wymyślić czło-wiek: wmawia sobie, że istnieje łatwo osiągalne szczęście, do którego nie potrzebuje Boga.
Odchodzący syn opuszcza rodzinny dom, mimo że doznał w nim wielkiej miłości ze strony ojca. Odtąd podąża za iluzją szczęścia, szukając tam, gdzie go nie można znaleźć. Czyni to, co łatwe i przyjemne zamiast tego, co dobre i mądre. Szybko jednak się przekonuje, że na tej drodze nie będzie szczęśliwy.
Po oczarowaniu używaniem życia przychodzi rozczarowanie.
Droga do szczęścia bez Boga okazuje się drogą do poniżenia, głodu i osamotnienia. Aby w tej sytuacji przeżyć, marnotrawny syn godzi się być najemnikiem i paść świnie. Odchodząc od ko-chającego ojca, łudził się, że idzie w kierunku ziemi obiecanej, którą sobie wymarzył. W rzeczywistości zgotował sobie piekło na ziemi. W tak dramatycznej sytuacji rodzice zwykle nie wie-dzą, w jaki sposób postępować wobec błądzącego, jak mu po-móc, w jaki sposób okazać miłość. Trudno jest kochać kogoś, kto nie kocha nawet samego siebie. Większość bliskich kieruje
się wtedy uczuciami zamiast miłością i popada w skrajne posta-wy. U jednych zwycięża rozżalenie, gniew, złość. Wyrzekają się błądzącego. Inni popełniają błąd przeciwny: usprawiedliwiają błądzącego za wszelką cenę, są naiwni, wymyślają tysiące łago-dzących okoliczności. Czynią wszystko, aby błądzący nie cier-piał. W konsekwencji tworzą mu komfort trwania w grzechu.
Ojciec z przypowieści Jezusa nie wpada w żadną z tych skraj-ności21. Nadal kocha, ale nie kieruje się emocjami. Nie prze-kreśla ani nie rozpieszcza swojego syna. Daje mu znaki miło-ści. Wychodzi na drogę. Przechodnie i znajomi informują syna o wszystkim. W swojej mądrości ojciec nie czyni niczego wię-cej. Nie idzie do syna, nie posyła mu paczek żywnościowych ani pieniędzy. To syn ma się zastanowić i wrócić. Ojciec nie prze-szkadza błądzącemu ponosić konsekwencje popełnianego zła, gdyż wie, że kto bardzo błądzi, ten nie jest już wrażliwy ani na miłość, ani na cierpienie ludzi czy Boga. Na szczęście zachowu-je zachowu-jeszcze wrażliwość na własne cierpienie. Z własnego bólu nie kpi sobie nawet ktoś, kto jest w głębokim kryzysie. Mądry oj-ciec wie, że marnotrawny syn zachowa szansę na ocalenie wte-dy, gdy będzie cierpiał. Cierpienie, które jest skutkiem popeł-nianych przez człowieka błędów, stwarza szansę na refleksję i nawrócenie. Otwiera oczy. Mobilizuje do tego, by już nie oszu-kiwać samego siebie. Uczy odróżniać dobro od zła. Może jed-nak ojciec nie powinien czekać na powrót syna, lecz uprzedzić go i pojechać do niego, zanim syn się nawróci? Taka postawa nie byłaby miłością, lecz naiwnością. Gdyby ojciec pojechał do błądzącego syna, gdyby przywiózł mu ubrania i dał pieniądze, to – marnotrawny jeszcze wtedy – syn ucieszyłby się i zapew-nił, że wróci do domu z ojcem, tylko najpierw pójdzie pożegnać się ze znajomymi. Poszedłby do nich jednak nie po to, by się po-żegnać, lecz by znowu grzeszyć – tym razem za pieniądze ojca.
Mądry ojciec wie o tym i dlatego nie może uczynić nic więcej, jak tylko nadal kochać, dawać znaki miłości, wychodzić na dro-gę i czekać z nadzieją, że pod wpływem cierpienia błądzący syn opamięta się i wróci.
Marnotrawny syn wykorzystuje swoje cierpienie. Jest ono ostatnią deską ratunku dla tych, którzy nie reagują na miłość
21 Por. M. DzieWiecki, Oblicza Bożego miłosierdzia, Radom 2015.
Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię Pojednanie z Bogiem...
Boga i człowieka. Na skutek własnego cierpienia syn marno-trawny przemienia się w syna powracającego. Już wie, że lepiej jest być choćby sługą u kochającego ojca niż pozostawać nie-wolnikiem tego świata czy własnych słabości. Nie jest łatwo po-wrócić, gdy ktoś daleko odszedł od miłości i prawdy, od dobra i piękna, od Boga i bliźnich. Nie jest łatwo powiedzieć: „Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu i wobec ciebie, już nie jestem go-dzien nazywać się twoim synem” (Łk 15, 21). Powracający nie wierzy, że ojciec znowu przyjmie go jak syna. Aspiruje już tyl-ko do tego, by być u ojca jednym z wielu najemników. Ku swo-jemu zdumieniu odkrywa, że jego spotkanie z ojcem zamienia się w święto. Ojciec nie wypomina synowi popełnionych grze-chów. Nie opowiada o tym, jak długo wychodził na drogę i jak bardzo cierpiał. Przeciwnie, wzrusza się i okazuje radość, bo oto ocalał jego ukochany syn! Wręcza mu szaty i pierścień, czy-li znaki odzyskanej godności dziecka Bożego. Kto powraca do miłosiernego Boga, ten od razu odzyskuje wszystko, co przez grzech stracił. Nawrócenie sprawia, że nie żyjemy już w grzesz-nej przeszłości, lecz w świętej teraźniejszości.
O nieodwołalnej miłości ojca syn przekonuje się dopiero wte-dy, gdy powraca22. Powracający upewnia się o tym, że ojciec ni-gdy nie przestał go kochać, że codziennie żył nadzieją, iż syn za-stanowi się, ocali i wróci. Dopiero teraz syn rozumie, że ojciec kochał go nie tylko nieodwołalnie, ale też mądrze! Gdyby ojciec uległ odruchowi współczucia i próbował chronić syna przed konsekwencjami popełnianych grzechów, to błądzący nigdy by się nie zastanowił i nie wrócił. Trwałby w grzechu tak długo, aż by umarł. Dopóki syn był w kryzysie i błądził, dopóty miał żal i pretensje do ojca, zamiast do samego siebie. Oczekiwał pomo-cy, paczek żywnościowych, pieniędzy, naiwności. Jeśli znajomi mówili mu o tym, że ojciec wychodzi na drogę i czeka na jego powrót, to albo w to nie wierzył, albo myślał, że ojciec postępu-je tak postępu-jedynie dla ludzkiego oka. Im dojrzalej bowiem okazupostępu-je- okazuje-my miłość człowiekowi, który błądzi, tym bardziej nie rozumie on naszej postawy i z tym większym przekonaniem twierdzi, że nie umiemy go kochać. Może to się zmienić dopiero wtedy, gdy błądzący zastanowi się i nawróci. Dopóki trwa w grzechu,
do-22 Por. M. DzieWiecki, Powrót marnotrawnego syna, „W Naszej Rodzinie”, 2014, nr 6, s. 16-18.
póty nie oczekuje od nas miłości, a jedynie naiwności i nic na to nie poradzimy. Nie próbujmy udowadniać naszej miłości ko-muś, kto jeszcze, czy kto znowu, trwa w grzechu.
Przypowieść o mądrze kochającym ojcu i o marnotrawnym synu to opowieść o każdym z nas. To opowieść o spotkaniu dwóch wolności i dwóch miłości: Bożej i ludzkiej. Odzyskując miłość do ojca, powracający syn odzyskuje miłość i szacunek do samego siebie. Staje się odtąd zdolny do tego, by dojrzale po-kochać innych ludzi. Nawet tych, których trudno po-kochać. Sam bowiem przeszedł twardą lekcję życia. Teraz również on stał się specjalistą od mądrej miłości. Będzie odtąd coraz bardziej ko-chał, bo sam został pokochany nieodwołalną miłością i uświa-domił sobie, jak wielką cenę cierpienia zapłacił ojciec za to, że nie przestał kochać. Powracający syn już nigdy nie zwątpi w to, że ojciec go rozumie i kocha. Już nigdy nie będzie się łudził, że może być szczęśliwym bez ojca czy wbrew ojcu.
Przypowieść Jezusa odsłania nam jeszcze inną prawdę o człowieku. Okazuje się, że można formalnie nie odejść od Boga i bliskich, a mimo to nie kochać i nie być szczęśliwym.
W takiej sytuacji znalazł się starszy syn. To z jego powodu świę-to w domu ojca nie jest pełne. Syn, który oficjalnie nie odszedł, buntuje się, że ojciec wyprawia ucztę jego młodszemu bratu.
Nie ma ku temu żadnych podstaw. Niczego przecież nie tra-ci na tym, że powraca jego młodszy brat. Ojtra-ciec nie krzywdzi tego, który nie odszedł. Nie każe mu się dzielić swoją częścią majątku, a powracający brat długo jeszcze będzie musiał po-nosić konsekwencje swego odejścia i pracować w pocie czo-ła, by odrobić to, co stracił. Starszy brat nie chce uczestniczyć w święcie ocalonego życia. Nie rozumie, że jemu ojciec codzien-nie wyprawiał ucztę radości, bo przecież największym świętem dla człowieka nie jest zapłata za pracę, lecz życie u boku kogoś, kto bardzo kocha. Starszy syn jest w trudnej sytuacji. Z jednej strony już wie, że nie będzie szczęśliwy, jeśli odejdzie od ojca, gdyż historia jego młodszego brata dowodzi tego aż nadto czy-telnie. Z drugiej strony sam jeszcze nie kocha i dlatego nie do-świadcza miłości ze strony ojca.
Jezus mógłby nadać inne zakończenie swojej przypowieści.
Każdy z nas zna historie ludzi błądzących, którzy nie
zastano-Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię
wili się, nie nawrócili, nie pojednali, nie powrócili do Boga, do bliskich, do życia w miłości i radości. Niektórzy nie powracają, mimo że nie tylko Bóg, ale też bliscy kochają błądzących nie-odwołalnie i mądrze. Gdy kierujemy się zasadami miłości, ja-kie Jezus wyjaśnia nam w przypowieści o marnotrawnym synu, to nie mamy pewności, czy błądzący człowiek, którego kocha-my ofiarnie i mądrze jednocześnie, przestanie błądzić. Czynikocha-my jednak wtedy wszystko, co w naszej mocy, by kochany przez nas człowiek zastanowił się i powrócił. Nie przekreślamy błą-dzącego ani nie ułatwiamy mu dalszego błądzenia. Kochamy, modlimy się i zawierzamy Bogu tego, którego nie potrafimy uratować naszym tylko wysiłkiem i mocą naszej miłości23.
Przebaczenie i pojednanie z Bogiem, z samym sobą i z bliź-nimi to proces błogosławiony, a jednocześnie trudny i skom-plikowany. Nie wystarczy tu sama tylko dobra wola. Nie warto też kierować się spontanicznością albo jakże zawodną metodą prób i błędów. Przebaczenie i mądre pojednanie jest owocem trwania w Bogu. To dzieło Jego łaski, na którą otwieramy się wtedy, gdy się nieustannie nawracamy i gdy w każdej sytuacji słuchamy Jezusa, naszego Zbawiciela, który na krzyżu dopeł-nił dzieła pojednania.
23 Por. M. DzieWiecki, Grzech, nawrócenie i świętość, Szczecinek 2014.
kS. paWeł SoBierajSki