Polityka rynku pracy w modelu Mortensena i Pissaridesa

Ocena efektywnos´ci czy to aktywnej polityki rynku pracy, czy konkretnych inicjatyw w ramach niej podejmowanych nigdy nie byâa sprawaþ prostaþ gâo´wnie ze wzgleþdu na trudnos´ci w rzetelnym oszacowaniu skutko´w ich dziaâania43oraz wielu pobocznych efekto´w, kto´re saþ trudne do przewidzenia (m.in. efekt biegu jaâowego, przemieszczenia i zastaþpienia)44. Problemem jest tezú okres, w kto´rym (a mozúe po kto´rym?) program zaczaþâ (przestaâ?) dziaâac´45. Wszystkie te trudnos´ci byây nie bez wpâywu na ewaluacjeþ polityki rynku pracy, nierzadko zmuszajaþc do patrzenia na jej efekty z dystansem lub kon´ czaþc jedynie na statystyczno-opisowym przyblizúeniu fakto´w.

Gwaâtowny rozwo´j modeli poszukiwan´ i poâaþczen´ w ostatnich latach dostar-czyâ jednak narzeþdzi do blizúszego przyjrzenia sieþ dziaâaniu ALMP (Active

Labour Market Policy). Problem ten podejmowac´ mozúemy ro´wniezú w otoczeniu

kreacji i destrukcji miejsc pracy. Jako jedni z pierwszych badania na ten temat podjeþli mieþdzy innymi D. Mortensen, Ch. Pissarides, D. Coe i D. Snower. Badali

39

J. Silva, M. Toledo, The Unemployment Volatility Puzzle: The Role of Matching Costs Revisited, Universitat de Girona, 2009.

40 M. Gertler, A. Trigari, Unemployment Fluctuations with Staggered Nash Wage Bargaining, ,,Journal of Political Economy’’ 01y2009, s. 38-86.

41

J. Kennan, Private Information, Wage Bargaining and Employment, Fluctuations, ,,Review of Economic Studies’’ 2009, March, s. 1-32.

42 R. Myerson, Analysis of Two Bargaining Problems with Incomplete Information, Northwestern University, Illinois 1983, s. 16-17.

43

E. Kryn´ ska (red.), Flexicurity w Polsce. Diagnoza i rekomendacje, MPiPS, Warszawa 2008.

44 Efekt biegu jaâowego pojawia sieþ, gdy nie wiemy, czy zatrudnienie danej osoby jest efektem udziaâu w danym programie aktywizacji, czy tezú nie; a efekt substytucji – gdy zatrudnienie jednej osoby poprzedzone jest zwolnieniem innej; efekt przemieszczenia – gdy zatrudnienie jednej osoby powoduje zúe inna jest zwalniana (niekoniecznie pracujaþca na tym samym stanowisku).

45 Warto zwro´cic´ uwageþ, zúe pozytywny efekt danego programu w pierwszych miesiaþcach po jego zakon´ czeniu mozúe sieþ zmienic´ w dâuzúszym okresie lub odwrotnie: brak efektu bezpos´rednio po zakon´ czeniu programu nie oznacza, zúe nie wystaþpi on w dalszej perspektywie. Zmusza to badaczy do rozpatrywania efektywnos´ci programo´w rynku pracy z trzech nawet perspektyw: kro´tkoterminowej, s´rednioterminowej oraz dâugoterminowej (D. Card, J. Kluve, A. Weber, Active Labor Market Policy Evaluation: A Meta Analysis, Working Paper 0902, The Austrian Center for Labor and Economics and the Analysis of the Welfare State, Linz 2009, s. 2).

oni mieþdzy innymi wpâyw zasiâko´w oraz innych form wsparcia bezrobotnych na zatrudnienie, pokazujaþc ich uzupeâniajaþcy sieþ efekt na rynku oraz wskazujaþc na korelacjeþ pomieþdzy wysokos´ciaþ zasiâko´w dla bezrobotnych, wysokos´ciaþ pensji a bezrobociem. Wykazali oni, zúe jes´li wraz z wysokos´ciaþ pensji na rynku nie wzrasta zasiâek dla bezrobotnych, to ros´nie zatrudnienie46. O. Stavrunova bada mieþdzy innymi skutki uregulowan´ prawnych zwiaþzanych z ochronaþ zatrudnie-nia modelowanych i wpâyw elemento´w aktywnej polityki rynku pracy (za-trudnienie subsydiowane) oraz zasiâko´w dla bezrobotnych na rynek pracy. Kluczowa w konstrukcji jej modelu jest segmentacja rynku zaro´wno po stronie poszukujaþcych pracy (ze wzgleþdu na umiejeþtnos´ci), jak i firm (ze wzgleþdu na wymagania). Udowadnia ona, zúe jakakolwiek polityka rynku pracy skierowana do jednej grupy poszukujaþcych (np. treningi dla oso´b o niskich umiejeþtnos´ciach) ma pos´redni wpâyw na pozostaâe grupy uczestniko´w rynku pracy (zaro´wno tych pracujaþcych, jak i poszukujaþcych zatrudnienia)47.

A. Hildreth, S. Millard, D. Mortensen i M. Taylor wâaþczyli do modelu zaro´wno pasywne, jak i aktywne formy polityki rynku pracy (ro´zúne formy zasiâko´w dla bezrobotnych oraz zatrudnienie subsydiowane)48. J. Albrecht, B. van den Berg, J. Gerard i S. Vroman badajaþ efekty zakrojonych na szerokaþ skaleþ szwedzkich programo´w szkoleniowych, wskazujaþc na pozytywny efekt zatrudnieniowy w grupie mâodych meþzúczyzn i oso´b ze s´rednim poziomem umiejeþtnos´ci, w stosunku do kto´rej zdecydowanie wzrasta w ro´wnowadze liczba oferowanych miejsc pracy49.

B. van den Linder przedstawia model z heterogenicznymi poszukujaþcymi oraz endogenicznaþ zmiennaþ ,,efektywnos´c´ poszukiwan´ ’’. Symulacja udowadnia, zúe podnoszenie efektywnos´ci i dosteþpnos´ci programo´w dla bezrobotnych zwieþksza pensje, zmniejszajaþc jednoczes´nie intensywnos´c´ poszukiwan´ ws´ro´d oso´b, kto´re w nich nie uczestniczaþ50. P. Cahuc oraz T. Le Barbanchon skupiajaþ sieþ w swoim modelu na roli intensywnos´ci poszukiwan´ , jednak w tym wypadku traktujaþ jaþ jako zmiennaþ egzogenicznaþ. Dowodzaþ z kolei, zúe doradztwo dla poszukujaþcych zatrudnienia mozúe miec´ dwuznaczne efekty. Z jednej strony mozúe podnosic´ stopeþ bezrobocia, a z drugiej przyczyniac´ sieþ do zwieþkszenia prawdopodobien´ stwa znalezienia pracy. Ponadto, wbrew temu co sieþ zwykâo

46 D. Mortensen, Unemployment Insurance, Labor-Market Dynamics, and Social Welfare. A Comment, ,,Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy’’ 44, 1996, nr 1, s. 83-86; Ch. Pissarides, The Impact of Employment Tax Cuts on Unemployment and Wages: The Role of Unemployment Benefits and Tax Structure, ,,European Economic Review’’ 42, 1998, nr 1, s. 155-183; D. Coe, D. Snower, Policy Complementarities: The Case for Fundamental Labor Market Reform, ,,IMF Staff Papers’’ 44, 1999, nr 1, s. 1-35.

47 O. Stavrunova, Labor Market Policies in an Equilibrium Matching Model with Heterogeneous Agents and On-the-Job Search, University of Iowa, Iowa Research Online 2007; D. Mortensen, Ch. Pissarides, Taxes, Subsidies and Equilibrium Labor Market Outcomes, CEP Discussion Papers, Centre for Economic Performance, LSE 2002.

48 A. Hildreth, S. Millard, D. Mortensen, M. Taylor, Wages, Work, and Unemployment, ,,Applied Economics, Taylor and Francis Journals’’ 30, 1998, nr 11, s. 1531-1547.

49

J. Albrecht, B. van den Berg, J. Gerard, S. Vroman, The Knowledge Lift: The Swedish Adult Education Program that Aimed to Eliminate Low Worker Skill Levels, Working Paper Series IFAU – Institute for Labour Market Policy Evaluation, Bonn 2004.

50 B. van der Linden, Equilibrium Evaluation of Active Labor Market Programmes Enhancing Matching Effectiveness, IZA Discussion Papers 1526, Institute for the Study of Labor 2005.

uwazúac´, tego typu programy aktywizacji mogaþ przynosic´ lepszy efekt, gdy saþ stosowane doraz´nie51.

J. Costain i M. Reiter podkres´lajaþ trudnos´c´ zwiaþzanaþ z jednoczesnym modelowaniem fluktuacji wakato´w i bezrobotnych oraz pewnych elemento´w polityki rynku pracy w modelu MP. Przyczynaþ tego jest fakt, izú produkcja dopasowan´ zalezúy w duzúej mierze od nadwyzúki, jaka pojawia sieþ w procesie negocjacji pâacowych. Nadwyzúka ta ros´nie w trakcie rozkwitu gospodarczego, a zmniejsza sieþ w czasie kryzysu. Aby ,,dopasowac´’’ sieþ do wahan´ cyklu ko-niunkturalnego, w modelu nadwyzúka ta musi byc´ na tyle maâa, aby szoki produktywnos´ci umozúliwiây znacznaþ fluktuacjeþ wakato´w, lecz aby odwzorowac´ zasiâki dla bezrobotnych, nadwyzúka ta z kolei musi byc´ dos´c´ znaczna. Te dwa cele saþ przeciwstawne, co praktycznie uniemozúliwia jednoczesne odwzorowanie w modelu zaro´wno cyklu gospodarczego oraz s´wiadczen´ dla bezrobotnych, przynajmniej tych materialnych. Jednoczes´nie autorzy w tym samym opraco-waniu pokazali, zúe generowanie fluktuacji na rynku za pomocaþ szoko´w, kto´re powodujaþ jedynie cykliczne wahania wysokos´ci nadwyzúki, umozúliwic´ jednak mozúe jednoczesne modelownie zaro´wno s´wiadczen´ dla bezrobotnych, jak i cyklu gospodarczego. W zwiaþzku z tym wyniki badan´ w tym aspekcie saþ niejedno-znaczne, a obszar ten z pewnos´ciaþ wymaga jednak dalszej eksploracji52.

Ilos´c´ interesujaþcych opracowan´ wykorzystujaþcych model MP, znacznie przewyzúsza mozúliwos´ci objeþtos´ci tres´ci niniejszego artykuâu. Autor jednak, choc´ skro´towo, staraâ sieþ pokazac´ ich zro´zúnicowanie, co dodatkowo dowodzi ela-stycznos´ci modelu noblisto´w.

III. PODSUMOWANIE

Gâo´wne zarzuty wobec modelu Mortensena i Pissaridesa wiaþzúaþ sieþ naj-czeþs´ciej z mechanizmem determinacji pâac na rynku, mozúliwos´ciaþ odwzoro-wania odpowiednio duzúych fluktuacji wakato´w i bezrobotnych, a takzúe nie-jasnym dziaâaniem samej funkcji dopasowan´ (wspomniana juzú czarna skrzynka). Jednak pomimo niedoskonaâos´ci modeli ro´wnowagi ogo´lnej faktem jest ro´wniezú ich ciaþgâa ewolucja, wzrost poziomu skomplikowania i zaawanso-wania. W efekcie stajaþ sieþ one coraz doskonalszym narzeþdziem53 w modelo-waniu cyklu gospodarczego, polityki fiskalnej, aktywnej i pasywnej polityki rynku pracy czy nawet tak trudnych do analizy zjawisk, jak funkcjonowanie szarej strefy54.

51

P. Cahuc, T. Le Barbanchon, Labor Market Policy Evaluation in Equilibrium: Some Lessons of the Job Search and Matching Model, ,,Labour Economics’’ 17, 2010, nr 1, s. 196-205.

52 J. Costain, M. Reiter, Business Cycles, Unemployment, and the Calibration of Matching Models, ,,Journal of Economic Dynamics and Control’’ 32, 2008, nr 4, s. 1120-1155.

53

Coraz szersze wykorzystanie i tak szybka ewolucja modeli ro´wnowagi ogo´lnej w badaniach ekonomicznych, zdaniem autora, nie byâaby jednak mozúliwa bez ro´wnolegâego rozwoju specjalistycznych narzeþdzi. Chodzi tu gâo´wnie o s´rodowisko Matlab, Octave, Dynare, Gauss, R, Scilab i wiele innych programo´w znacznie uâatwiajaþcych praceþ naukowcom. Przyblizúenie wspomnianej problematyki, dla autora skaþdinaþd bardzo interesujaþcej, wymagaâoby jednak oddzielnej analizy.

54 Szerzej np. J. Albrecht, L. Navarro, S. Vroman, The Effects of Labor Market Policies in an Economy with an Informal Sector, Georgetown University and Institute for the Study of Labor Discussion Papers nr 2141, 2008.

Rosnaþca, zwâaszcza w ostatnich latach, popularnos´c´ wspomnianych modeli, przejawiajaþca sieþ mieþdzy innymi w lawinowym wzros´cie liczby publikacji, pozwala ponadto na wyprowadzenie wniosku o duzúej uzúytecznos´ci i przydat-nos´ci tego typu modeli do analiz rynku pracy, wystawiajaþc im jednoczes´nie dobre rekomendacje na przyszâos´c´.

mgr Marcin Woz´niak

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu wozniac@gmail.com

SEARCH AND MATCHING MODELS AS A LABOUR MARKETS STUDY TOOL

S u m m a r y

The aim of this paper is to explain the principles of operation of search and matching models and illustrate their research capabilities for the analysis of labour markets. The first part of the paper is a short historical review of the two models, and a presentation of the oldest, but also most frequently referred to in literature sequential job search model. The second part describes in detail the basic Mortensen-Pissarides (MP) model operating in a frictional environment. It begins with some theoretical assumptions, followed by a presentation of the matching technology, job creation and job destruction conditions and related to them wage determination mechanisms (Nash Bargaining Solution). Finally, a steady-state equilibrium is determined. In the third part, possible applications of the MP model to labour market analysis is presented. The main focus is put on the real business cycle (RBC) and the labour market policy (LMP). Weaknesses in performance of the MP model in those two aspects (RBS, LMP) are also discussed.

MARCIN WO½NIAK*