Polityka stabilnościowa Europejskiego Banku

Stabilność finansowa stała się zwłaszcza w czasach po kryzysie finan-sowym pojęciem wymagającym szczególnej, elastycznej, ale jednak norma-tywizacji. Nigdzie w aktach prawa UE nie można spotkać legalnej definicji tego pojęcia, co jest zrozumiałe z uwagi na wielość funkcji, jakie spełnia, będąc raz przesłanką nadzorczą, innym razem warunkiem zastosowania instrumentów nadzorczych, a jeszcze innym razem zjawiskiem, stanem czy wartością systemu finansowego. Konkretyzując to pojęcie na potrzeby niniejszej pracy i ustalenia znaczenia pojęciowego polityki stabilnościo-wej dla kompetencyjnego sprawdzenia uprawnień EBC w tej dziedzinie po kryzysie finansowym, warto podjąć próbę elastycznego określenia jej warunków brzegowych. W motywie 1 rozporządzenia o ERR odnaleźć można ogólne wskazanie, że: „Stabilność finansowa jest podstawowym warunkiem, który musi zostać spełniony, aby realna gospodarka mogła zapewnić miejsca pracy, kredyty i wzrost gospodarczy. Kryzys finanso-wy ujawnił istotne braki w nadzorze finansofinanso-wym, który nie był wstanie przewidzieć negatywnych zmian o charakterze makroostrożnościowym i zapobiec nagromadzeniu się nadmiernych ryzyk w obrębie systemu finan-sowego”. Stabilność finansowa może być rozumiana najszerzej jako brak kryzysu w systemie finansowym, w tym przypadku w Unii Europejskiej, jak i prawidłowe funkcjonowanie systemu finansowego UE, w którym nie występuje ryzyko systemowe i w którym polityka pieniężna, nadzorcza i fiskalna prowadzone są tak, aby zazębiać się z celami polityki gospo-darczej (w UE koordynowanymi jedynie na szczeblu UE), zapewniając miejsca pracy, kredyty i wzrost gospodarczy⁴⁸.

Jeśli polityki pieniężna i nadzorcza (mikroostrożnościowa i makro-ostrożnościowa) realizowane przez EBC w EUB nie wydają się przysparzać

48 Szerzej zob. i por. a.m. jurkowska-zeidler, Bezpieczeństwo rynku…, s. 166–171.

większych problemów interpretacyjnych, to polityka stabilnościowa EBC nie jest już tak jednoznacznym pojęciem i wymaga przyjęcia określonej konwencji na potrzeby analiz prowadzonych w niniejszej rozprawie. Wynika to stąd, że potocznie w szerokim znaczeniu zarówno polityka pieniężna, jak i polityka nadzorcza pełnią funkcje stabilnościowe i prawidłowo reali-zowane przyczyniają się do osiągnięcia stanu stabilności finansowej w jej celowościowym ujęciu. Znakomita większość aktów prawa UE uchwala-nych po kryzysie finansowym zawiera swoje stabilnościowe uzasadnienie.

Stabilność jest niezwykle elastycznym i pojemnym pojęciem i takim oczywiście dla reagowania na nieprzewidziane sytuacje awaryjne na rynku finansowym musi pozostać, jednak zasadne wydaje się również ponoszenie starań rozgraniczenia możliwych stabilności składających się na to jedno zbiorcze pojęcie, choćby dla sprawdzenia różnic w stabilnościowym po-dejściu w ramach danych materii oraz wytyczenia kompetencji i zadań (w niniejszej pracy w odniesieniu do EBC) podmiotów zaangażowanych w zmieniającej się architekturze finansowej w zapewnienie stabilności finansowej na różnych polach, objętych kompetencjami podmiotów nad-zorujących i instytucji finansowych. W rozprawie za interesujące uznano odniesienie kompetencji EBC do przybliżonej polityki stabilnościowej w wąskim i szerokim ujęciu, w celu podjęcia próby uchwycenia istoty stabilnościowej polityki pieniężnej⁴⁹, stabilnościowej polityki nadzorczej⁵⁰ czy zaangażowania w różne działania pomocowe i analityczne, szczególnie

49 Zob. i por. j. stark, Prinzipien einer stabilitätsorientierten europäischen Geldpolitik,

„Zeitschrift für Wirtschaftspolitik”2012, t. 61, nr 2, s. 123–134.

50 m. fedorowicz, Stabilnościowe elementy Europejskiej Unii Bankowej jako podstawa reformy zadań i funkcji Europejskiego Banku Centralnego oraz Europejskiego Organu Nadzoru Bankowego, [w:] z. ofiarski (red.), XXV lat przeobrażeń w prawie finan-sowym i prawie podatkowym – ocena dokonań i wnioski na przyszłość, Szczecin 2014, s. 691–700.

mocno powiązane z zapewnieniem stabilności finansowej w UE⁵¹. Sensu largo zatem polityka stabilnościowa obejmuje zarówno politykę pienięż-ną, stabilności cenowej, jak i polityki nadzorcze (mikroostrożnościową i makroostrożnościową) realizowane w EUB przez EBC, jak również wszelką działalność EBC mieszczącą się w zakresie jego celów i zadań traktatowych, wyrażonych w prawie pierwotnym i pochodnym.

W tym więc szerokim znaczeniu polityka stabilnościowa koncentruje się zarówno na indywidualnych instytucjach finansowych, ryzyku systemo-wym, które może być generowane przez zespoły instytucji finansowych, w całym systemie finansowym oraz szeroko pojętej ekonomii⁵². W lite-raturze i piśmiennictwie wskazuje się, że ze względu na wieloznaczność analizowanego terminu polityka stabilnościowa posiada „wielowymia-rową naturę”, co przejawia się – w odróżnieniu od polityki monetarnej – w gorzej mierzalnym zakresie przedmiotowym (polach) tej polityki⁵³. Pojawiające się ogólne definicje polityki stabilnościowej, nieodnoszące się wyłącznie do EBC, akcentują jej charakter jako dobra publicznego, dyfuzyjny charakter uwzględniający jej korzyści i interesy oraz określony stopień politycznego salience⁵⁴.

Z kolei pod pojęciem polityki stabilnościowej EBC sensu stricto można zaproponować, aby rozumieć te działania EBC, które dotyczą jego aktywności w ramach wybranych postanowień regulacji „Sześciopak”, EMS i ELA, a także te, które podejmowane są w ramach SRM. Z po-lityką stabilnościową EBC w sposób szczególny korespondują również

51 Np. o unijnych regulacjach fiskalnych jako pomoście między EBC a rządami państw członkowskich zob. ch. schalck, Coordination on Fiscal Policies: A Necessary Step To-ward a Fiscal Union, „CESifo Forum” 2012, nr 1, s. 24; zob. też uwagi o charakterze aktywności EBC – w. schelckle, European Fiscal Union: From Monetary Back Door to Parliamentary Main Entrance, „CESifo Forum” 2012, nr 1, s. 28.

52 g. scherf, Financial Stability Policy in the Euro Zone [electronic resource]: The Political Economy of National Banking Regulation in an Integrating Monetary Union, Wiesbaden, Springer 2014, s. 56.

53 Ibidem, s. 44.

54 Por. ibidem, s. 52 i n.

postanowienia traktatowe dotyczące zakazu no-bail out (art. 125 TfUE) oraz zakazu pokrywania deficytów budżetowych państw członkowskich przez EBC i KBC (art. 123 TfUE).Trzeba też podkreślić, że EBC może wyłącznie wspierać ogólne polityki gospodarcze w UE, o ile nie narusza to celu stabilności cenowej, bowiem zgodnie z art. 120 TfUE, to państwa członkowskie prowadzą swoje polityki gospodarcze. Analiza tych zagad-nień, ujętych w klamrę polityki stabilnościowej sensu stricto pozwoli z jednej strony na dokonanie ustaleń, jakie nowe uprawnienia i kompetencje zyskał EBC po kryzysie finansowym w ramach wskazanego normatywnego, powstałego zwłaszcza po kryzysie finansowym regulacyjnego wycinka spraw, a po drugie, pozwoli sprawdzić połączenia i interakcje między powołanymi instrumentami antykryzysowymi w świetle odnośnych posta-nowień TfUE. I jakkolwiek tylko SRM jest elementem składowym EUB i w tym formalnym sensie mógłby samodzielnie przynależeć do polityki stabilnościowej sensu stricto oraz podlegać analizie z punktu widzenia kompetencyjnego, opiniodawczego czy nadzorczego zaangażowania EBC, to jednak zarówno EMS, jak i ELA (European Liquidity Assistan-ce– awaryjne wsparcie płynnościowe) tak mocno dopełniają i dookreślają istotę polityki stabilnościowej w UE i tworzą szansę na wspomagające działanie EUB, że z tego funkcjonalnego punktu widzenia nieodzowne wydaje się łączne ujęcie tej problematyki, co ma również swoje uzasad-nienie formalnoprawne, wiązane z powstającą faktyczną UGiW i, jak przybliżono powyżej, jej cząstkowymi elementami.