Porównanie zawartości metali ciężkich w glebie i roślinach

że są one zanieczyszczone Cd, Zn i Pb z kolei gleby ze Zdzieszowic umiarkowa-nie ekstremalumiarkowa-nie zaumiarkowa-nieczyszczone Cu (gleby punktu 1 Z.) oraz silumiarkowa-nie zaumiarkowa-nieczysz- zanieczysz-czone Zn (gleby punktu 3 Z. i 5 Z.), Cu (gleby punktu 3 Z.) i Pb (gleby punktu 5 Z.).

Uzyskane wyniki I_geo cynku dla gleb (punktów w których przeprowadzo-no analizę jakościową) z Dąbrowy Górniczej pozwalają stwierdzić, że są one ekstremalnie i silnie zanieczyszczone Zn. Przeprowadzone badania jakościowej zawartości metali (sekwencyjna ekstrakcja chemiczna) pozwalają stwierdzić, że metal ten w największej ilości oznaczono w połączeniach słabo lub niedostęp-nych dla środowiska (frakcje od IV do VII), co potwierdziły wskaźniki eko-toksykologiczne. Wartość I_geo cynku w korzeniu i liściach Taraxacum offi cinale wykazała słabszy stopień akumulacji tego metalu w porównaniu do I_geo gleb.

Podobną zależność stwierdzono dla gleb i Taraxacum offi cinale ze Zdzieszowic.

Uzyskane wyniki I_geo miedzi dla gleb ze Zdzieszowic pozwalają stwier-dzić, że są one umiarkowanie ekstremalnie, silnie oraz umiarkowanie mocno zanieczyszczone Cu. Przeprowadzone badania jakościowej zawartości metali (sekwencyjna ekstrakcja chemiczna) pozwalają stwierdzić, że metal ten w naj-większej ilości oznaczono w połączeniach słabo lub niedostępnych dla środo-wiska, co potwierdziły wskaźniki ekotoksykologiczne. Wartość Igeo miedzi w korzeniu i liściach Taraxacum offi cinale wykazała znacznie słabszy stopień akumulacji tego metalu w porównaniu do I_geo gleb.

Podobną zależność stwierdzono dla gleb i Taraxacum offi cinale z Dąbro-wy Górniczej. Największy udział Cu w glebach z DąbroDąbro-wy Górniczej przypadł na frakcję VII, tj. niedostępną dla środowiska, co dodatkowo zostało potwier-dzone znacznie słabszym stopniem akumulacji tego metalu przez Taraxacum of-fi cinale z Dąbrowy Górniczej (w porównaniu do Zdzieszowic, gdzie największy udział Cu poza frakcją VII przypadł również na frakcje trudnodostępne IV i V).

Uzyskane wyniki I_geo ołowiu dla gleb pozwalają stwierdzić, że są one umiarkowanie ekstremalnie, umiarkowanie mocno oraz silnie zanieczyszczone Pb. Przeprowadzone badania jakościowej zawartości metali (sekwencyjna eks-trakcja chemiczna) pozwalają stwierdzić, że znaczny udział Pb poza frakcjami trudnodostępnymi przypadł na frakcję łatwo dostępną dla środowiska (frakcja III), co potwierdziły wartości Igeo dla korzenia Taraxacum offi cinale, który wy-kazał silne zanieczyszczenie ww. metalem.

Uzyskane wyniki I_geo Cd dla gleb ze Zdzieszowic pozwalają stwierdzić, że są one praktycznie niezanieczyszczone opisywanym metalem. Z kolei na pod-stawie analizy jakościowej stwierdzono najwyższy udział kadmu we frakcjach łatwo dostępnych dla środowiska (frakcje od I do III), co potwierdziły uzyskane wartości I_geo w korzeniu i liściach Taraxacum offi cinale (wyższy stopień zanie-czyszczenia rośliny w porównaniu do gleby).

Z kolei gleby z Dąbrowy Górniczej wykazały umiarkowanie ekstremalne, silne i umiarkowanie mocne zanieczyszczenie kadmem. Przeprowadzone bada-nia jakościowej zawartości metali (sekwencyjna ekstrakcja chemiczna) pozwa-lają stwierdzić, że metal ten w największej ilości oznaczono w połączeniach sła-bo lub niedostępnych dla środowiska (poza glebami punktu 6 D.G.), co również potwierdziły uzyskane wartości I_geo w korzeniu i liściach Taraxacum offi cinale Warto również zaznaczyć, że w glebach punktu 6 D.G. znaczny udział kadmu przypadł na frakcję VII trudnodostępną dla środowiska, co zostało potwierdzone słabszym stopniem akumulacji tego metalu przez Taraxacum offi cinale (w po-równaniu do I_geo w glebie).

Uzyskane wyniki I_geo dla gleb z Dąbrowy Górniczej i Zdzieszowic pozwala-ją stwierdzić, że są one praktycznie niezanieczyszczone niklem, z kolei w korze-niu oraz liściach Taraxacum offi cinale zebranego z ww. obszarów stwierdzono:

umiarkowanie ekstremalne, silne i umiarkowanie mocne zanieczyszczenie tym metalem. Przeprowadzone badania jakościowej zawartości metali (sekwencyjna ekstrakcja chemiczna) pozwalają stwierdzić, że metal ten w największej ilości oznaczono w połączeniach słabo lub niedostępnych dla środowiska, w związku z czym prawdopodobnie był on pobierany przez rośliny bezpośrednio z powie-trza (opad pyłu). Uzyskane wyniki badań biologicznych pozwalają ocenić po-tencjalną biodostępność niklu oraz zidentyfi kować jego źródło pochodzenia bez konieczności przeprowadzania drogich i czasochłonnych analiz chemicznych (sekwencyjna ekstrakcja chemiczna).

9.4.1. Betula pendula (liście) – gleba

Porównując zawartość metali ciężkich w liściach Betula pendula z Dąbro-wy Górniczej z ich zawartością w glebie w tych samych punktach pomiarowo--kontrolnych, można stwierdzić, że zawartość cynku, kadmu, ołowiu, chromu i manganu była niższa w roślinie.

Analiza zawartości metali ciężkich w liściach Betula pendula oraz w glebach ze Zdzieszowic pozwala stwierdzić, że zawartość ołowiu, miedzi, niklu, chromu i manganu była wyższa w glebie. Zawartość kadmu w liściach Betula pendula rosnącej na stanowisku 2 Z. oraz w Taraxacum offi cinale zebranym w Zdzieszowi-cach (stanowiska 2, 3 i 5) była wyższa od zawartości tego metalu w glebie.

Kabata-Pendias i Pendias (1999), podaje, że roślinność łąkowa może po-bierać 50% kadmu z powietrza atmosferycznego, co może wyjaśniać różnice

pomiędzy zawartością tego metalu w glebie i roślinach. Opinie na ten temat w literaturze są podzielone. Gworek i Mocek (2001) i Mocek i in. (1997) podają, że zawartość kadmu w roślinach jest skorelowana z całkowitą zawartością tego metalu w glebie.

9.4.2. Taraxacum offi cinale – gleba

Podobnie jak w przypadku liści Betula pendula w korzeniu Taraxacum of-fi cinale rosnącego na stanowisku 4 D.G. stwierdzono wyższe zawartości miedzi i niklu od ich zawartości w glebie. Wyższą zawartość miedzi stwierdzono rów-nież w kwiatostanach Taraxacum offi cinale, w tym samym punkcie badawczym oraz w korzeniu Taraxacum offi cinale zebranego w miejscu oznaczonym jako 2 D.G.

W korzeniu Taraxacum offi cinale rosnącego na stanowisku 2 Z. (podobnie jak w przypadku liści Betula pendula) stwierdzono wyższe zawartości cynku i kadmu od ich zawartości w glebie. Wyższą zawartość kadmu stwierdzono rów-nież w łodygach i liściach oraz w kwiatostanach Taraxacum offi cinale, w tym sa-mym punkcie badawczym, w korzeniu, łodygach i liściach oraz w kwiatostanach Taraxacum offi cinale zebranego ze stanowiska 3 Z., a także w korzeniu, łody-gach i liściach Taraxacum offi cinale zebranego w miejscu oznaczonym jako 5 Z.

Ponadto w korzeniu i kwiatostanach Taraxacum offi cinale zebranego w punkcie 5 Z. oznaczono wyższe zawartości niklu, od jego zawartości w glebie.

9.4.3. Sinapis alba L. i Triticum aestivum L. – gleba

Zestawienie zawartości metali ciężkich w Sinapis alba L. i Triticum aesti-vum L. posianych na glebach z Dąbrowy Górniczej i ze Zdzieszowic oraz zawar-tości metali w glebach (sekwencyjna ekstrakcja chemiczna) pozwala stwierdzić, że zawartość Zn, Pb, Cu, Cr i Mn była wyższa w glebie.

Zawartość niklu w Triticum aestivum L. wysianej na glebach z Dąbrowy Górniczej oraz kadmu w Triticum aestivum L. i Sinapis alba L. wysianych na glebach ze Zdzieszowic była wyższa od ich zawartości w glebie (oznaczonej jako suma ładunków frakcji I–VII).

Cynk, miedź i nikiel są naturalnymi składnikami roślin, w związku z czym rośliny często wykazują tolerancje na nadmierne ilości tych metali. Z kolei kadm jest jednym z najniebezpieczniejszych dla organizmów żywych zanieczyszczeń, ze względu na to, że jest gromadzony w roślinach w ilościach wyższych niż jego zawartość w glebie (McLaughlin i wsp., 2000; Kabata-Pendias i Pendias, 1999).

Wyższe zawartości kadmu (w porównaniu do zawartości tego metalu w glebach) stwierdzono w Sinapis alba L. posianej na glebach punktów 2, 3 i 5 ze Zdzieszo-wic oraz w Triticum aestivum L. posianej na glebach punktów 2 Z. i 3 Z.