Materiał 1.
Relacja płka Jana Rzepeckiego
Jan Rzepecki (1899 – 1983) płk, historyk, szef Biura Informacji i Propagandy Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej
21 lipca [1944], po naradzie generałów „Bora”, Pełczyńskiego i Okulickiego (odbytej bodaj z inicjatywy tego ostatniego), dowódca AK powziął swoją wstępną decyzję, przekazaną tegoż dnia do Londynu. W skrócie treść jej była następująca:
1.Generał ocenia, że na wschodzie Niemcy ponieśli klęskę rozstrzygającą losy wojny (…) 2. Fakt zamachu na Hitlera, przy ogólnym aktualnym położeniu wojennym Niemiec, może
3. generał melduje, że wydał „rozkaz stanu czujności do powstania z dniem 25 VIII o godz.0.01, nie wstrzymując wykonywania „operacji Burza”.
Była to więc tylko jego decyzja wstępna, wymagająca aprobaty czynnika politycznego. 25 lipca, w Londynie Rada Ministrów uchwaliła upoważnienie Delegata Rządu w Kraju do powzięcia każdej decyzji wynikającej z tempa ofensywy sowieckiej, zaś premier Mikołajczyk, 26 VII, przed swym wyjazdem do Moskwy, polecił ministrowi spraw wewnętrznych nadać do Delegata Rządu depeszę upoważniającą go do ogłoszenia powstania w momencie przezeń wybranym.
O tym, kiedy treść wstępnej decyzji gen. „Bora” została przedstawiona Delegatowi Rządu, świadczy depesza dowódcy Armii Krajowej do Naczelnego Wodza z potwierdzeniem pisemnej oceny położenia w dn.21 VII 44 i wynikających z niej wniosków – przekazanych
Pełnomocnikowi Rządu w dn.22 VII 44. Tu trzeba podkreślić, że ta depesza nie informuje Naczelnego Wodza o powziętej już wstępnej decyzji walk w Warszawie, gdyż nie uzyskała ona jeszcze aprobaty naczelnego czynnika politycznego w kraju – Pełnomocnika Rządu.
Materiał 2.
Rozmowa Jana Nowaka-Jeziorańskiego z gen. Tadeuszem Pełczyńskim, Warszawa, 29 lipca 1944 r.
[Gen. Tadeusz Pełczyński:] Proszę pana, patrzy pan na to wszystko oczyma człowieka świeżo przybyłego z zewnątrz, dobrze zorientowanego w sytuacji politycznej. Czy pan widzi i rozumie sens tego wszystkiego, co my tu robimy?
- Nie znam zupełnie elementów sytuacji wojskowej. Jeżeli jednak „Burza” w Warszawie została pomyślana jako demonstracja polityczno-wojskowa, to nie będzie ona miała żadnego wpływu na politykę sojuszników, a jeśli chodzi o opinię publiczną na zachodzie, będzie to dosłownie burza w szklance wody.(…) Dodałem, że jeśli wybuch walk ujawni całą siłę AK i poparcie, jaki cieszy się ona w społeczeństwie, niewątpliwie ułatwi to Mikołajczykowi rozmowy w Moskwie jego grę polityczną z Anglosasami. Zwłaszcza, jeśli uda się opanować stolicę własnymi siłami. Kończąc tę krótką wymianę zdań Pełczyński powiedział: - Nie mam żadnych złudzeń, co nasz tu czeka po wejściu Rosjan i ujawnieniu się, ale choćby mnie spotkało najgorsze, wolę to aniżeli
zrezygnowanie wszystkiego bez walki. Musimy spełnić nasz obowiązek do końca. (…) Materiał 3.
Decyzja o wybuchu powstania w ocenie gen. Władysława Andersa
Radiogram gen. Władysława Andersa adresowany do Naczelnego Wodza gen.
Kazimierza Sosnkowskiego
3. Przeżywamy całym sercem smutną tragedię stolicy. Nie mając dość słów uznania dla bohaterstwa ukochanych naszych braci, nie możemy jednak zrozumieć, kto i dla jakiego celu, mimo wyraźnego zakazu Pana Generała, wpłynął na tak tragiczną decyzję dowódcy Armii Krajowej. Żołnierze 2 Korpusu są zdumieni i pełni oburzenia obecnym stanowiskiem naszego Rządu za to, że: wobec morderstw i aresztowań dokonywanych przez bolszewików w stosunku do żołnierzy Armii Krajowej oraz administracji krajowej, których pchnęło do współpracy z bolszewikami, Rząd Polski okłamuje opinię świata. Komunikaty Rządu głoszą o współpracy
4. Zamiast krzyczeć na świat cały o zbrodniach bolszewickich, Premier Rządu (…) pomijając godność Narodu, pertraktuje teraz ze zdrajcami Kraju. Niesłychane zakłamanie dla celów nikomu nieznanych, ani dających się niczem wytłumaczyć, przeraża i do głębi oburza nas żołnierzy, a przyjaciołom naszym amerykańskim i brytyjskim wytrąca broń z ręki. (…) Proszę Pana Generała, aby przedstawił mój meldunek Panu Prezydentowi. (…) 9 sierpnia 1944.
Materiał 4.
Historyk Jan Ciechanowski o Powstaniu Warszawskim – motywy decyzji
Przywódcy krajowi, podrywając Warszawę do walki, kierowali się głównie względami
politycznej i ideologicznej natury. Jankowski i Bór-Komorowski postanowili działać, ponieważ sądzili, że opanowanie Warszawy przez AK wzmocni w oczach opinii światowej prawa i roszczenia rządu londyńskiego do reprezentowania i objęcia władzy w Polsce. Armia Krajowa przez opanowanie Warszawy miała przygotować grunt do walnej, ostatecznej rozgrywki ze Stalinem, która miała zdecydować, kto będzie rządził powojenną Polską – obóz londyński czy PPR i zwolennicy. Autorzy powstania działali w przeświadczeniu, iż nadchodzi rozstrzygający moment wojny dla Polski, że stoi ona na historycznym zakręcie i że znowu ważą się jej losy. W Dowództwie AK panowało „jasne i zdecydowane przeświadczenie, że wraz z przelewającym się przez Wisłę frontem sowiecko-niemieckim, odwróci się nad nami karta dziejowa, odwróci się po raz ostatni w ciągu toczącej się wojny”. (…)
Pytania
Wyjaśnij, jaka była sytuacja na frontach II wojny światowej w lipcu 1944 r. i jaki mogła mieć 1.
wpływ na decyzję o wybuchu powstania w Warszawie.
Wyjaśnij, jakie były wewnętrzne (krajowe) uwarunkowania decyzji o wybuchu powstania w 2.
Warszawie – uwzględnij nastroje w Warszawie, powstanie 22 lipca 1944 PKWN, pochód Armii Czerwonej.
Na podstawie zamieszczonych materiałów: relacji płka Jana Rzepeckiego, relacji Jana 3.
Nowaka-Jeziorańskiego i opinii historyka Jana Ciechanowskiego, wskaż, do kogo należała decyzja o wybuchu powstania w Warszawie.
Na podstawie zamieszczonych materiałów: relacji płka Jana Rzepeckiego, relacji Jana 4.
Nowaka-Jeziorańskiego i opinii historyka Jana Ciechanowskiego, przedstaw motywy tej decyzji.
Przedstaw stanowisko i ocenę tej decyzji wyrażoną przez gen. Władysława Andersa.
5.
Praca domowa
Przygotuj własne stanowisko w debacie poświęconej ocenie decyzji o wybuchu Powstania 1.
Warszawskiego.
Odwiedź Muzeum Powstania Warszawskiego i sporządź notatkę z wirtualnej wizyty w tym 2.
muzeum (strona internetowa MPW www.1944.pl)
Sprawdź, czy w podręcznikach szkolnych kraju Twojego zamieszkania/ pobytu są informacje 3.
o Powstaniu Warszawskim.
Wyjaśnij, dlaczego Muzeum Powstania Warszawskiego zostało otwarte dopiero w 2004 r.
4.
Poszukaj pamiątek rodzinnych i środowiskowych – śladów pamięci o Powstaniu 5.
Warszawskim i powstańcach.
Pakt Ribbentrop-Mołotow (Rafał Habielski) ... 1
Pakt Ribbentrop-Mołotow (Rafał Habielski) ... 3
Wrzesień 1939 r. (2) (Rafał Habielski) ... 5
Oświata, kultura i sztuka w podziemiu (Rafał Habielski) ... 7
Katyń i kłamstwo katyńskie (1) (Rafał Habielski) ... 9
Niemcy wobec Żydów; getta (1) (Rafał Habielski) ... 10
Niemcy wobec Żydów; getta (2) (Rafał Habielski) ... 15
Polacy ratujący Żydów (1) (Rafał Habielski) ... 16
Władze Rzeczpospolitej na obczyźnie. Polityka gen. Władysława Sikorskiego ... 17
(1) (Rafał Habielski) Władze Rzeczpospolitej na obczyźnie. Polityka gen. Władysława Sikorskiego ... 20
(2) (Rafał Habielski) Konspiracja wojskowa i polityczna (1) (Rafał Habielski) ... 23
Polskie Państwo Podziemne (1) (Rafał Habielski) ... 24
Katastrofa na Gibraltarze. Polityka rządu na obczyźnie w latach 1943-1945 ... 26
(1) (Rafał Habielski) Katastrofa na Gibraltarze. Polityka rządu na obczyźnie w latach 1943-1945 ... 27
(2) (Rafał Habielski) Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (1) (Rafał Habielski) ... 28
Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (2) (Rafał Habielski) ... 30
Powstanie Warszawskie (2) (Rafał Habielski) ... 31