7. BADANE UTWORY SPOISTE
7.2. PRACE TERENOWE I BADANIA LABORATORYJNE
Celem prac terenowych w wytypowanych eksploatowa-nych punktach-z³o¿ach jest rekonesans obszaru górniczego, ocena stanu wyeksploatowania surowca i mo¿liwoœci dalszej eksploatacji z przeznaczeniem na formowanie mineralnych barier izolacyjnych sk³adowisk. Pod uwagê wziêto:
• charakter kopaliny:
– wykszta³cenie surowca – jego jednorodnoœæ;
– zasoby;
– dostêpnoœæ;
• ocenê wyrobiska:
– jego wielkoœci;
– charakterystyka œcian wyrobiska;
– procesy geodynamiczne;
– warunki hydrogeologiczne;
• ponadto:
– sposób udokumentowania, zakres i kategoria udoku-mentowania z³o¿a;
– stan z³o¿a i mo¿liwoœci eksploatacji surowca;
– infrastruktura – ocena stanu dróg i mo¿liwoœci transportu.
Dokonano pomiarów, opisu i wykonano zdjêcia odkryw-ki oraz wybrano grunty reprezentatywne. Z nich pobierano próbki gruntów do badañ laboratoryjnych. Próbki te s¹ po-brane i opisane zgodnie z zaleceniami normy PN-B-044520, tak by mo¿na by³o wykonaæ konieczne, weryfikuj¹ce mate-ria³ mineralny, badania laboratoryjne. Opróbowano z³o¿a w kategorii A, B, C/klasa 1, 2, 3, 4, 5, np.: A/1, B/4. Liczba i wielkoœæ próbek gruntów do badañ laboratoryjnych by³a zale¿na od jednorodnoœci gruntu w z³o¿u. Pobrano minimum 6 próbek A/1, 6 próbek B/4 o ³¹cznej masie 100–300 kg (tab. 21).
Wykorzystywane do budowy przes³on mineralnych grunty powinny charakteryzowaæ siê okreœlonymi cechami
(tak¿e co do wartoœci liczbowych) niezbêdnymi do oceny ich przydatnoœci do projektowania i formowania przes³on mine-ralnych sk³adowisk odpadów. Cechy te nazwano kryteriami przydatnoœci. W celu oceny przydatnoœci zweryfikowa-no dziewiêæ kryteriów przydatzweryfikowa-noœci gruntów do budowy przes³on mineralnych. Kryteria objê³y 28 parametrów opisu-j¹cych cechy gruntów (rozdz. 3.1.2).
Program badañ laboratoryjnych i ich metodykê przyjêto zgodnie z opracowaniem „Zasady oceny przydatnoœci grun-tów spoistych Polski do budowy mineralnych barier izola-cyjnych” (Majer i in., 2007).
Nafigurze 37zamieszczono zestawienie wyników badañ jednej z 34 opracowanych „Kart informacyjnych o przydat-Fig. 36. Punkty badawcze na tle mapy administracyjnej Polski
Sampling points showed on the administrative map of Poland
T a b e l a 2 1 Zestawienie punktów poboru próbek
List of sampling points
Lp. Województwo Nazwa z³o¿a Rodzaj kopaliny Liczba i rodzaje pobranych próbek
Grupa A/1 B/4 (masa) B/4 (masa)
1 dolnoœl¹skie Pogalewo i³y pstre (pliocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 1
2 dolnoœl¹skie KWB Turów i³y miêdzywêglowe (miocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 2
3 kujawsko-pomorskie Fordon i³y pstre (pliocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 1
4 kujawsko-pomorskie Papowo i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
5 lubelskie Buœno gliny polessowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 4
6 lubelskie P³ouszowice lessy (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 4
7 lubuskie Mirostowice Dolne S i³y pstre (pliocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 1
8 lubuskie Murzynowo i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
9 ³ódzkie Be³chatów
i³y (pliocen)/ grunty ilaste antropogeniczne na zwa³owisku (rec)
– – 6 (50 kg) 1
10 ³ódzkie Natolin I glina zwa³owa (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 4
11 ma³opolskie Biegonice-D¹brówka i³y (pliocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 1
12 ma³opolskie Zes³awice i³y krakowieckie (miocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 2
13 mazowieckie Dobre i³y mioplioceñskie
(miocen–pliocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 1
14 mazowieckie Mszczonów i³y mioplioceñskie
(miocen–pliocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 1
15 mazowieckie Marki i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
16 opolskie Faustianka i³y (baton) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 5
17 opolskie Komprachcice i³y (miocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 2
18 podkarpackie Hadykówka i³y krakowieckie (miocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 2
19 podkarpackie Siedleszczany grunty ilaste antropogeniczne
na zwa³owisku (rec) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 2
20 podlaskie Lewkowo Stare i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
21 podlaskie Z³otoria i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
22 pomorskie Gniew i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
23 pomorskie Lêbork i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
24 œl¹skie Kaniów i³y (miocen) – – 6 (50 kg) 2
25 œl¹skie Miasteczko Œl¹skie i³y kajpru (trias dolny) – – 6 (50 kg) 5
26 œl¹skie Mys³ów i³y (jura) – – 6 (50 kg) 5
27 œwiêtokrzyskie Odonów i³y krakowieckie (miocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 2
28 œwiêtokrzyskie Pa³êgi i³y pstrego piaskowca
(trias dolny) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 5
29 warmiñsko-mazurskie £ajsy i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
30 warmiñsko-mazurskie Pisanica i³y zastoiskowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
31 wielkopolskie Iwno i³y warwowe (plejstocen)) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
32 wielkopolskie KWB Konin grunty ilaste antropogeniczne
na zwa³owisku (rec) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 1
33 zachodniopomorskie Pieñkowo i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
34 zachodniopomorskie Z³ocieniec i³y warwowe (plejstocen) 3 3 (2 kg) 3 (35 kg) 3
noœci surowca mineralnego do uszczelnienia sk³adowiska odpadów”. Sk³ada siê ona z dwóch g³ównych czêœci:
– dotycz¹cej lokalizacji, aspektów formalno-prawnych eksploatacji oraz opisu z³o¿a i odkrywki przydatnych do oceny jakoœci i iloœci surowca jak równie¿ do oceny wyrobiska jako miejsca lokalizacji sk³adowiska odpa-dów (Majer i in., 2007);
– dotycz¹cej jakoœci surowca, opracowana na podstawie wyników badañ laboratoryjnych i obliczeñ para-metrów niezbêdnych i przydatnych do projektowania
warstw mineralnego uszczelnienia sk³adowisk odpa-dów (fig. 37).
Zakres i metodykê badañ gruntu w laboratorium zesta-wiono wtabeli 22.
Szczegó³owy opis metod badañ i sposób oceny przydatno-œci gruntu do budowy mineralnych barier izolacyjnych przed-stawiono w rozdziale „Wytyczne badañ i dokonywania ocen przydatnoœci gruntów do budowy mineralnych barier izo-lacyjnych” cytowanego ju¿ opracowania (patrz Majer i in., 2007).
T a b e l a 2 2 Zalecane metody i czêstotliwoœæ badañ kontrolnych w laboratorium
Recommended methods and frequency of laboratory tests
Lp. Parametr Metoda badania Czêstotliwoœæ badañ
1 Analiza makroskopowa PN-B-04481:1988 5 próbek na jeden rodzaj gruntu
2 Sk³ad granulometryczny PN-B-04481:1988 5 próbek na jeden rodzaj gruntu
3 Sk³ad mineralny analiza termiczna
(Wyrwicki, Koœciówko, 1996) 3 próbki na jeden rodzaj gruntu
4 Zawartoœæ wêglanu wapnia Myœliñska (2006) 5 próbek na jeden rodzaj gruntu
5 Zawartoœæ czêœci organicznych PN-B-04481:1988 5 próbek na jeden rodzaj gruntu
6 Wilgotnoœæ naturalna PN-B-04481:1988 5 próbek na jeden rodzaj gruntu
7 Gêstoœæ w³aœciwa szkieletu gruntowego PN-B-04481:1988 3 próbki na jeden rodzaj gruntu
8 Gêstoœæ objêtoœciowa gruntu PN-B-04481:1988 5 próbek na jeden rodzaj gruntu
9 Gêstoœæ objêtoœciowa szkieletu gruntowego PN-B-04481:1988 5 próbek na jeden rodzaj gruntu 10 Porowatoœæ i wskaŸnik porowatoœci wartoœci pochodne 5 obliczeñ na jeden rodzaj gruntu
11
Badanie zagêszczenia w aparacie Proctora (wilgot-noœæ optymalna i maksymalna gêstoœæ objêtoœciowa szkieletu gruntowego)
PN-B-04481:1988 3 próbki na jeden rodzaj gruntu
12 Granice konsystencji * PN-B-04481:1988 5 próbek na jeden rodzaj gruntu
13 Stopieñ plastycznoœci, wskaŸnik plastycznoœci,
wskaŸnik skurczalnoœci, aktywnoœæ wg Skemptona wartoœci pochodne 5 obliczeñ na jeden rodzaj gruntu
14 Skurcz liniowy ** BS 1377: Part 2: 1990, p.6 5 próbek na jeden rodzaj gruntu
15 Szybkoœæ rozmakania Myœliñska (2006) 5 próbek na jeden rodzaj gruntu
16 Ciœnienie pêcznienia i/lub wskaŸnik pêcznienia PN-B-04481:1988
lub Myœliñska (2006) 3 próbki na jeden rodzaj gruntu 17 Powierzchnia w³aœciwa i pojemnoœæ sorpcyjna PN-B-04481:1988 3 próbki na jeden rodzaj gruntu
18 Wspó³czynnik dyfuzji metody podane w opracowaniu
Sharma i Sangeeta (1994) 3 próbki na jeden rodzaj gruntu
19 Wspó³czynnik filtracji [Instrukcja ITB 339/2003]
minimum 2 metody 3 próbki na jeden rodzaj gruntu
20 Modu³ œciœliwoœci PN-B-04481:1988
lub [Instrukcja ITB 288] 3 próbki na jeden rodzaj gruntu
21 Wytrzyma³oœæ na œcinanie i/lub k¹t tarcia
wewnêtrz-nego i spójnoœæ PN-B-04481:19881 5 próbek na jeden rodzaj gruntu i/lub 1 seria
po 3 próbki na jeden rodzaj gruntu
* – granica skurczalnoœci mo¿e byæ obliczana, ** – jeœli nie wyznaczyliœmy granicy skurczalnoœci
* – shrinkage limit can be calculated, ** – if shrinkage limit was not determined
Fig.37.Zestawieniewynikówbadañ„Kartyinformacyjnejoprzydatnoœcisurowcamineralnegodouszczelnieniask³adowiskaodpadów” Listofanalysesofthe“Informationcardofsutabilityofmineralrawmaterialforsealingoflandfills”
7.3. OCENA PRZYDATNOŒCI GRUNTÓW DO BUDOWY