Praktyka ponadnarodowej współpracy partnerów pro-jektu doprowadziła do wyodrębnienia katalogu wy-tycznych będących praktycznymi wskazówkami, które w przekonaniu autorów niniejszego poradnika mogą stanowić swoistą receptę dla wszystkich organizatorów i realizatorów programów aktywizacji zawodowej (PAZ) kobiet powyżej 50. roku życia, przy uwzględnieniu zało-żeń metody Szkoły Kofoeda. Zbiór praktycznych porad został przygotowany na podstawie doświadczeń zespołu tej polsko-duńskiej kooperacji i dotyczy dwóch obsza-rów: organizacyjno-technicznego oraz metodycznego.
I. Wskazówki organizacyjno-techniczne
1. Organizując aktywizację zawodową osób po-zostających bez pracy, wyjdź od jak najbardziej holistycznego podejścia do idei pomocy. Jeśli to możliwe, połącz organizację szkolenia, nauczanie i doradztwo zawodowe z pomocą socjalną.
2. Zindywidualizuj program aktywizacji zawodowej tak, jak to tylko możliwe, aby uwzględnić
indywi-dualne potrzeby i możliwości uczniów. Nie organi-zuj kursów dla grup potencjalnych odbiorców. Wy-korzystując narzędzia poradnictwa zawodowego, rozpoznaj ich indywidualne potrzeby i zorganizuj (bądź wykup na rynku usług szkoleniowych) takie kursy, które będą odpowiadały predyspozycjom zawodowym Twoich benefi cjentów.
3. Skoncentruj się na osobie dorosłego benefi cjenta, traktuj go jako równorzędnego uczestnika proce-su edukacyjnego i organizuj zajęcia wokół jego potrzeb i oczekiwań.
4. Usługi niech będą ogólnodostępne, lecz nie dar-mowe. Niech swoistą „zapłatą” za wzięcie udziału w programie aktywizacji zawodowej stanie się za-angażowanie uczestników.
5. Stwórz dekalog organizatora PAZ. Opisz w nim zasady wykraczające poza standardowe zapisy regulaminu PAZ, takie jak kultura uczestnictwa w zajęciach czy przyjmowania bądź odmawiania proponowanej pomocy. Przedstaw go uczestni-kom i wymagaj jego przestrzegania.
6. Zorganizuj zajęcia w taki sposób, aby uczniowie czuli, że są ich pełnoprawnymi uczestnikami i mają na nie wpływ.
7. Realizacja PAZ powinna mieć charakter całościowy i odnosić się do wielorakich problemów społecz-nych, takich jak: brak pracy, problemy fi nansowe, poszukiwanie mieszkania, kontakty społeczne, uza-leżnienia, itp.
8. Zatrudnij doradcę edukacyjnego, którego zada-niem będzie wsparcie uczniów w wyborze odpo-wiednich zajęć. Uczestnicy mogą również sami współtworzyć program zajęć odpowiadający ich potrzebom. Pozwól na zróżnicowany udział w PAZ:
niektórzy zechcą uczestniczyć w całościowym pro-gramie, inni natomiast powinni mieć prawo korzy-stania z pomocy w takim zakresie, w jakim jest im ona potrzebna, np. uczęszczając tylko na wybrany kurs zawodowy.
9. Wymagaj co najmniej 80% obecności na zajęciach.
Jeżeli uczestnik opuszcza zajęcia lub w ogóle prze-staje na nie uczęszczać, zaangażuj doradcę zawo-dowego i wykładowców do przekonania go, aby przedwcześnie nie rezygnował. Jeśli jednak mu się nie powiedzie, przyjmij na jego miejsce kogoś inne-go. W ten sposób wzrośnie wartość wsparcia, które oferujesz.
10. Jeśli aktywizacja zawodowa bezrobotnych jest mi-sją Twojej organizacji, stwórz „zaplecze pomoco-we”, od łazienek i pralni poczynając, poprzez biblio-tekę, stołówkę, centrum doradztwa zawodowego i edukacyjnego, poradnię zdrowia psychicznego, biuro prawne, na szkole dla dorosłych oferującej udział w kursach oraz warsztatach zawodowych
kończąc. Stwórz multicentrum, czyli otwarty sys-tem wsparcia oferujący pomoc praktyczną oraz intensywne szkolenia i systematyczne zajęcia edu-kacyjne.
II. Wskazówki metodyczne
1. Edukacja dorosłych służy nie tylko zdobywaniu kwalifi kacji zawodowych, lecz przede wszystkim motywacji do zmiany sytuacji upośledzenia spo-łecznego. W podejściu holistycznym do każdego uczestnika PAZ bierz pod uwagę wszystkie aspekty jego osoby: fi zyczny, umysłowy, społeczny i emo-cjonalny.
2. Wzbudź w benefi cjentach PAZ poczucie spełnie-nia, dzięki uczestnictwu w zróżnicowanych warsz-tatach (np. hobbystycznych, obok tych służących podniesieniu kwalifi kacji zawodowych), które oka-załyby się przydatne podczas całego życia, nie tylko w chwili obecnej.
3. Umocnij w sobie i w innych przekonanie, że każdy człowiek ma potencjał i potrafi się rozwijać, jeśli tyl-ko otrzyma szansę, aby przejąć odpowiedzialność za swoje życie.
4. Podczas realizacji PAZ okazuj zainteresowanie uczestnikami, problemami, z którymi się na co dzień borykają. To zainteresowanie, czyli bycie razem z nimi w ich zmaganiu się z powrotem do pełnej aktywności społeczno-zawodowej, postrze-gane jest jako system motywujący benefi cjentów do zmiany. System, który ma związek z różnymi ich potrzebami, takimi jak potrzeba działania,
potrze-ba sukcesu czy kontaktu z innymi. Zainteresowanie jest kluczowym elementem edukacji, ponieważ po-budza ono zaangażowanie ucznia i przyczynia się do rozwoju trwałej i stabilnej motywacji.
5. Proces edukacyjny wspierany jest również przez włączenie do nauki przyjemności oraz potrzeby ak-tywności. Istotnymi elementami będą także poczu-cie sukcesu oraz potrzeba kontaktu społecznego, dlatego należy zapewnić takie warunki, w których dorosły uczeń jest w stanie osiągnąć swoje cele i w których może współpracować z innymi.
6. W kontakcie z uczestnikami używaj potocznego słownictwa, a nie języka specjalistycznego czy języka terapii. Koncentruj się na zainteresowaniach benefi cjentów i ich chęci powrotu do normalnego życia, a zapomnij o ich niedoskonałościach.
7. Wszystkie osoby zaangażowane w realizację PAZ powinny kłaść nacisk na pozytywne myślenie, przy-szłe perspektywy i szanse benefi cjentów na zmianę jakości życia.
8. Wprowadź Kofoedowską zasadę wspólnego trze-ciego celu, zgodnie z którą wysiłki uczestników PAZ i personelu projektu kieruje się na coś, co wykracza poza obecną sytuację. Innymi słowy, uwaga obu stron skupiać się powinna na wspólnym działaniu zmierzającym do osiągnięcia owego trzeciego ce-lu. W ten sposób doradca, trener czy wykładowca również dąży do wykonania wspólnego zadania,
a nie skupia się bezpośrednio na udzielaniu po-mocy uczestnikowi PAZ. Taki zabieg opiera się na założeniu, że zrównanie statusu uczestników i per-sonelu projektu, wspólnie wykonujących zadanie, jest bardziej owocne niż bezpośrednie skupienie się na problemach uczniów.
9. Główna metoda działania niech zawiera się w ha-śle „pomoc do samopomocy”, czyli świadczeniu takiej pomocy, która prowadzi do rozwijania me-chanizmów samopomocy. Takie podejście kładzie nacisk na aktywność ucznia, ponieważ celem nie jest pomoc sama w sobie, lecz pomoc w rozwijaniu odpowiedzialności za swoje działania i wysiłki.
10. Zawrzyj kontrakt z uczestnikami, określając zasady udziału w PAZ oraz ich indywidualne cele do zreali-zowania w ramach projektu (możesz wykorzystać popularny w Polsce Indywidualny Plan Działania).
Niech personel projektu wraz z uczestnikiem wspól-nie wytyczą cele, które benefi cjent ma osiągnąć podczas realizacji PAZ. Przynajmniej raz w miesią-cu, z pomocą doradcy zawodowego lub jobcoacha, sprawdź, jak uczestnicy radzą sobie z realizacją swoich planów, i koryguj te plany w przypadku po-jawiających się trudności. Masz obowiązek wspierać uczestników w ich drodze powrotu na rynek pracy i dążeniu do zmiany jakości życia, ale masz także prawo wymagać ich zaangażowania jako swoistego środka płatniczego za oferowane im wsparcie.
Autorzy
Ewa Aleksandrowicz – pedagog, doradca zawodowy W projekcie prowadziła zajęcia grupowe oraz indywi-dualne konsultacje z zakresu doradztwa zawodowego.
Absolwentka studiów podyplomowych w Wyższej Szkole Humanistycznej Towarzystwa Wiedzy Powszech-nej w Szczecinie o kierunku doradztwo zawodowe. Na co dzień pracuje w powiatowym urzędzie pracy jako dorad-ca zawodowy oraz angażuje się w realizację projektów współfi nansowanych ze środków Europejskiego Fundu-szu Społecznego.
Kamila Gołębiowska – pedagog, doradca zawodowy W projekcie prowadziła z uczestniczkami konsultacje in-dywidualne oraz zajęcia grupowe z zakresu poradnictwa zawodowego.
Absolwentka studiów podyplomowych w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi w zakre-sie doradztwa zawodowego. Posiada dziesięcioletnie doświadczenie zawodowe w pracy z młodzieżą szkolną oraz osobami dorosłymi nabyte w trakcie pracy w Ochot-niczych Hufcach Pracy, a także podczas realizacji projek-tów współfi nansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Sławomir Krakowski – psycholog
W projekcie prowadził zajęcia grupowe – „warsztaty mo-tywacyjne” oraz brał udział w rekrutacji uczestniczek pro-jektu. Magister psychologii Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie, Manager Personalny HR Politech-niki Gdańskiej, trener, coach. Prowadzi fi rmę doradczo--szkoleniową, angażuje się w realizację projektów akty-wizacyjnych fi nansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, gdzie zdobywa doświadczenie oraz nowe umiejętności.
Ole Meldgaard – reprezentant partnera projektu Główny konsultant Szkoły Kofoeda oraz koordynator współpracy międzynarodowej. Ukończył dziennikarstwo oraz teologię na Uniwersytecie Kopenhaskim. Rozpoczął swoją karierę w Szkole Kofoeda jako nauczyciel, a później przyjął funkcję przewodniczącego szkolnych wydziałów.
Ole Meldgaard pracuje dla Szkoły Kofoeda od 27 lat. Jest autorem wielu książek, publikacji oraz artykułów dotyczą-cych historii i działalności Szkoły Kofoeda. Pracował rów-nież w wielu krajach europejskich, wpro wadzając w życie metody Szkoły Kofoeda. Członek kilku europejskich orga-nizacji koncentrujących się na pomocy społecznej.