Problemy dziecka z symptomami ADHD

Za pierwszy podstawowy problem u dzieci z ADHD - w porównaniu do swoich rówieśników - uznaje się trudności w uczeniu się. Trudności w uczeniu się to „długotrwa-ły stan, najprawdopodobniej pochodzenia neurologicznego, który w sposób wybiórczy manifestuje się poprzez zakłócenia rozwoju, integracji i realizacji werbalnych oraz

80 M. Skórczyńska, Dziecko z zespołem deficytu uwagi z nadruchliwością (ADHD). Symptomy diagnostyczne i wybrane metody terapii. „Szkoła Specjalna” 2003, nr 5.

81 S. M. B. Pecyna, op. cit., s. 318.

82 T. Wolańczyk, Zespół nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci. „Wychowanie w Przedszkolu” 2004, nr 3.

balnych zdolności. (...) trudności w uczeniu się występują jako odmienny rodzaj niepełno-sprawności przy zachowaniu przeciętnej lub ponadprzeciętnej inteligencji (...). W ciągu życia mogą wpływać na poczucie własnej wartości i samoocenę, edukację, aktyw-ność zawodową, społeczną oraz czynności dnia codziennego.⁸³

W przypadku dzieci z ADHD trudności w uczeniu wiążą się z:

zaburzeniami procesów uwagi i pamięci /dziecku jest trudniej się uczyć, wykorzysty-wać dotychczasową wiedzę; ma problemy z selekcją informacji/,

zaburzeniami językowymi, tj. trudności w budowaniu spójnych wypowiedzi, w posługiwaniu się pojęciami przestrzennymi i czasowymi, ma miejsce częste

odbiega-nie od tematu rozmowy, bardzo głośne i szybkie mówieodbiega-nie, problemy z przestrzegaodbiega-niem zasad dotyczących prowadzenia rozmowy,

dysleksją, dysortografią, dysgrafią,

niezgrabnością ruchową.⁸⁴

Fintan J. O’Regan problemy dziecka z symptomami ADHD ujmuje w sposób bar-dziej szczegółowy, tzn. dzieli je na trzy kategorie:

PROBLEMY Z NAUKĄ

nie potrafi zabrać się do pracy,

osiąga gorsze wyniki,

pracuje zbyt wolno lub zbyt szybko,

zapomina polecenia lub wyjaśnienia,

jest leniwe,

zostawia wszystko na ostatnią chwilę,

łatwo się rozprasza,

zwleka z wykonaniem zadań,

ma kłopoty z motywacją, łatwo wpada we frustrację,

ma problemy z kończeniem podjętych zadań,

jest źle zorganizowane, unika obowiązków.

PROBLEMY Z ZACHOWANIEM

wykazuje postawę roszczeniową,

przeszkadza innym,

łatwo wpada we frustrację,

83 (pod red.) W. Dykcik, Pedagogika specjalna. Poznań 1998, Wydawnictwo UAM, s. 244.

84 I. Turbiarz, Dziecko nadpobudliwe w szkole. „Remedium” 2004, nr 9.

nie panuje nad sobą,

jest niespokojne i nie może usiedzieć na miejscu,

za dużo mówi,

lubi się rządzić i bywa nieprzewidywalne,

jest niegrzeczne i często ulega wypadkom,

ma kłopoty z koncentracją, miewa dobre i złe dni.

PROBLEMY W KONTAKTACH MIĘDZYLUDZKICH

jest samolubne i egocentryczne,

jest złośliwe, niegrzeczne i nieczułe,

zachowuje się w niedojrzały sposób, jest przygnębione,

ma niską samoocenę,

jest zbyt ciche lub zbyt głośne,

postępuje bezmyślnie,

wycofuje się ze świata,

nie okazuje uczuć,

nie angażuje się we wspólną pracę lub zabawę.⁸⁵

Wszystkie trzy grupy problemów nie są niezależne od siebie, wręcz przeciwnie

wzajemnie się uzupełniają. Dwie ostatnie kategorie problemów przyczyniają się do tego, że dziecko z zespołem ADHD jest odrzucane przez grupę. To poważny problem z uwagi

na to, iż w grupie rówieśniczej uczeń otrzymuje informacje zwrotne dotyczące tego, jak jest postrzegane przez innych. Jeżeli informacje są negatywne, wówczas stosunek dziecka do samego siebie jest negatywny, co ma swoje odbicie w innych płaszczyznach jego życia.

Dziecko z zespołem ADHD jest mało popularne w klasie, zaś przez dorosłych czę-sto krytykowane. Taki stan rzeczy - zdaniem Piotra Pawlaka - wynika z nieznajomości i niezrozumienia problemu, jakim jest zespół ADHD.

Dzieci, u których ta choroba nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana i le-czona, bardziej niż inni są narażone na wiele problemów. W pierwszej kolejności będą to porażki w szkole oraz słabe przystosowanie społeczne, a także problemy rodzinne, emocjonalne i behawioralne. To wszystko wpłynie na niską samoocenę dziecka.

85 Finatn J. O’Regan, ADHD. Warszawa 2005, Wyd. Liber, s. 31-32.

Brak wczesnej diagnozy może także doprowadzić do porzucenia szkoły, wkrocze-nia w świat przestępczości, zażywawkrocze-nia narkotyków oraz szeregu innych problemów związanych ze zdrowiem psychicznym. Konieczne jest więc wczesne rozpoznanie oraz podjęcie odpowiednich działań w przypadku dziecka z ADHD. Istotną rolę w tym wzglę-dzie odgrywa szkoła.

1.2.8. Szkoła - nauczyciel wobec ucznia z zespołem ADHD

Rozważania tego podrozdziału rozpocznę od tego, że nauka w szkole wymaga od dziecka wielu trudnych rzeczy m. in.:

- pracy w jednym wyznaczonym miejscu przez 45 minut – najczęściej jest to ławka uczniowska,

- skupienia uwagi w trakcie wykonywania zadań - ćwiczeń przez co najmniej kilkanaście minut,

- zajmowania się przez dłuższy czas tym samym tematem (np. wykonywanie obliczeń w zakresie dziesięciu),

- zapamiętywania na polecenie wielu istotnych informacji jednocześnie (np. zasady orto-grafii),

- bycie zdyscyplinowanym, a więc panowanie nad swoim zachowaniem.

Objawy ADHD często pojawiają się w szkole, kiedy dziecko nie potrafi wywiązać się z powyższych wymagań stawianych mu już na samym początku.

W trzydziestoosobowej klasie nauczyciel, mając dwóch uczniów z ADHD ma chęć pozbycia się takich uczniów, gdyż zajęcia z takimi dziećmi są naprawdę uciążliwe. Szkoła usiłuje rozwiązać problem, pozbywając się dziecka z klasy, poprzez skierowanie go do szpitala, sanatorium lub szkoły specjalnej. Innym wyjściem w przypadku dziecka nadpo-budliwego jest indywidualne nauczanie, które tak naprawdę nie jest najlepszym rozwiąza-niem, ponieważ w pewnym stopniu wpływa na niską samoocenę dziecka. W ten sposób pozbawia się go możliwości obcowania w grupie rówieśniczej i tym samym nie uczy się zachowań prospołecznych.

Podając za Iwoną Turbiarz, „są szkoły, które starają się przerzucić na rodziców od-powiedzialność za zachowanie dziecka na lekcji. Tymczasem, to rolą pedagoga jest na-uczać i wychowywać oraz wspierać rodziców w tym niełatwym procesie”.⁸⁶

86 I. Turbiarz, Dziecko nadpobudliwe w szkole. Socjoterapia. „Remedium” 2004, nr 9.

Autorka wymienia idealne warunki pracy w szkole dla dziecka nadpobudliwego:

- małe klasy 12-15 osobowe,

- wskazana osoba wolontariusza, który absorbowałby „zewnętrzną uwagę” dziecka, - miejsce pracy - pierwsza ławka, z dala od drzwi i okien,

- indywidualizacja podejścia.⁸⁷

Oprócz wyżej wymienionych warunków pracy istotne są następujące czynniki:

- cechy nauczyciela: otwartość, elastyczność na problemy z jakimi boryka się uczeń z zespołem ADHD; jego wrażliwość na „inność” dziecka,

- sposób prowadzenia zajęć: bez pośpiechu i zachowań wywołujących zdenerwowanie u uczniów, czyli dobra organizacja zajęć oraz umiejętność planowania; podejście

nieau-torytarne,

- zasady pracy nauczyciela: podejście skoncentrowane na dziecku, czyli wydawanie ja-snych i czytelnych poleceń, udzielanie pochwał słownych, premiowanie, sprawowanie kontroli nad uczniem poprzez bliski kontakt fizyczny (np. mina odpowiednia do sytu-acji), ignorowanie zachowań, które nie są nadmiernie negatywne oraz ograniczenie wymagań, tak by nie przewyższały możliwości dziecka z zespołem ADHD.⁸⁸

Zarówno czynniki organizacyjne, jak i personalne nauczyciela wpływają na jakość pracy dziecka z zespołem ADHD.

Powrócę jednak do tematu nauczania indywidualnego, które niejako powinno być dla dziecka nadpobudliwego najlepszym rozwiązaniem. Alternatywą jest nauczanie w gru-pie, realizowane na terenie szkoły. Różnica polega na tym, że podobnie, jak w nauczaniu indywidualnym, uczeń z zespołem ADHD realizuje treści nauczania zgodnie ze swoimi predyspozycjami psychofizycznymi, lecz oprócz tego jest włączane w życie klasowe na tych przedmiotach, w których będzie mogło się wykazać, tj. zajęcia muzyczne czy pla-styczne. Uczestniczenie w zajęciach sprawi, że uczeń poczuje się dowartościowany przez grupę. Innym przykładem zajęć grupowych mogą być uroczystości i imprezy szkolne, któ-re sprzyjają ekspktó-resji ruchowej i doświadczaniu sukcesu.⁸⁹ Takie rozwiązanie jest najko-rzystniejsze dla dziecka z zespołem ADHD, choć jak podają źródła rzadko praktykowane w polskich placówkach oświatowych.

87 Ibidem, s. 23.

88M. Szmyd-Skórzewska, Propozycja programu z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo, oparta na doświadczeniach amerykańskich pedagogów. „Nauczanie Początkowe”. Kielce 2002, Wydawnictwo

Pedagogiczne ZNP, s. 64-65.

89 B. Tomaszek, Integracja w nauczaniu. „Remedium” 2005, nr 4.

Odmienną formą jest nauczanie totalne, które zakłada stosowanie specjalnych

me-tod dydaktycznych. Podstawowe z nich to: wyróżnienie najważniejszych zagadnień i informacji - w obrębie nich będą to wszelkiego rodzaju podkreślenia, wypowiedzi ustne typu: uwaga to ważne!, schematy, diagramy, użycie modeli, pomocy wizualnych.

Zachęca się ucznia do pracy przez konkursy, zabawy i inne formy, które pobudzają uwagę dziecka.⁹⁰

Praca z dzieckiem mającym zespół ADHD jest trudna i wymaga odpowiedniego nakładu czasu, wymaga wiele determinacji i zrozumienia ze strony nauczyciela. W tej kwestii dużą rolę odgrywałby nauczyciel twórczy - mówiono nieco o tym w podrozdziale 1.1.2.2. - który swym zapałem, chęcią, otwartością na rzeczy nowe oraz umiłowaniem do dzieci podjąłby wysiłek pracy z takim uczniem.

Jak piszą pedagodzy i psycholodzy zajmujący się tematyką ADHD, nie należy oczekiwać natychmiastowej poprawy w zachowaniu ucznia z zespołem ADHD, lecz mimo to warto próbować, nie poddawać się i starać się przezwyciężać wszelkie trudności, bo czyż nie to jest podstawowym zadaniem nauczyciela?

W refleksjach końcowych przytoczę opracowany przez L. J. Pfiffner model na-uczania równoległego, który opiera się na zasadach:

Dostosowanie otoczenia:

- uczeń siedzi z dala od miejsc, które mogą powodować rozproszenie uwagi, a blisko nauczyciela (o czym była mowa wyżej),

- dzieci siedzą w taki sposób, aby stworzyć wyraźne granice między obszarami, w których pracują,

- nauczyciel powinien starać się, aby klasa była dobrze zorganizowana, - korzysta z dobrze widocznych i interesujących pomocy wizualnych,

- umieszcza reguły, zasady zachowania oraz postępy w ich przestrzeganiu na tablicy po-mocniczej.

Strategie nauczania:

- nauczyciel trzyma się z góry ustalonego planu lekcji,

- prowadzi w taki sposób lekcje, aby utrzymać uwagę i zainteresowanie uczniów, - utrzymuje rytm.

Zaangażowanie uczniów w proces dydaktyczny - pomoc rówieśnicza dziecku z ADHD:

90 T. Wolańczyk..., op. cit., 99.

- monitorowanie rówieśników, - zajęcia grupowe,

- poparcie i akceptacja rówieśników.

Wymienione wyżej punkty są tylko krótkim zobrazowaniem modelu nauczania równoległego. Jak podkreśla autorka tego programu istotne w nim są:

- struktura: przejrzyste reguły, zwyczaje, wskazówki,

- konkret, tzn. stosowanie wizualnych wskazówek, zachęty, powtarzanie poleceń, - spójność: rozsądne użycie korygujących informacji zwrotnych wobec dziecka z

AD-HD,

- motywacja: częste dodatnie wzmacnianie oraz konsekwencje,

- interesujące lekcje: wyzwolenie wyobraźni i ciekawości dziecka przez entuzjazm, kre-atywność i nowości.⁹¹

Nauczyciel, podejmujący pracę z dzieckiem mającym symptomy ADHD jest świa-domy tego, że niepożądane zachowania dziecka są niezależne od jego woli, choć doskona-le zna, ogólnie obowiązujące reguły zachowania.

Zdaniem Russela Barkleya - słynny specjalista od tematyki ADHD - dla dziecka z zespołem ADHD nie ważna jest przeszłość czy przyszłość, ale istotna jest chwila

obec-na.⁹² Dlatego też nie hamuje ono swoich emocji, które czasem są tak silne, że niemożliwe jest ich obiektywne zrozumienie i ocenienie sytuacji. Wówczas nauczyciel ma do czynie-nia z działaniem w afekcie, ze wszystkimi konsekwencjami.⁹³ W takiej sytuacji jest zo-bligowany do ustalenia ściśle określonych zasad i reguł, jako narzędzia współpracy w spo-łeczności klasowej oraz stworzenia atmosfery zachęcającej do działania.

1.2.9. Podsumowanie

W rozdziale drugim starałam się - w miarę precyzyjnie - scharakteryzować zagad-nienie, jakim jest zespół ADHD. Rozpoczęłam od definicji pojęcia zespołu ADHD, głów-nych przyczyn i objawów. Następnie opisałam rodzaje, tzn. podtypy ADHD (z przewagą:

zaburzeń koncentracji uwagi, nadpobudliwości psychoruchowej lub mieszany), jak rów-nież kryteria diagnozowania oraz formy leczenia, a także wpływ zespołu ADHD na dziecko, mam tu na uwadze szereg nieodzownych problemów, o których mówiłam

91 L. J. Pfiffner..., op. cit., s. 32.

92 F. J. O’Regan, ADHD. Warszawa 2005, Liber, s. 16.

93 I. Wielowiejska-Comi, Jasne zasady. „Remedium” 2002, nr 5.

w podrozdziale 1.2.7. W tym względzie znacząca jest postawa szkoły - głównie na-uczycieli - wobec ucznia wykazującego podstawowe symptomy ADHD.

Środowisko rodzinne i szkolne zaliczyć można do czynników społecznych, które korelują z czynnikami biologicznymi odpowiedzialnymi za zespół ADHD. Te dwa środo-wiska - najbliższe dziecku - oddziaływają w większym stopniu niż nam się wydaje.

Nieprawidłowe postawy - wynikające z braku wiedzy i tym samym braku świado-mości istnienia problemu ADHD - ze strony rodziców czy nauczycieli wobec dziecka z symptomami ADHD wpływa niekorzystnie na jego prawidłowy rozwój i funkcjonowanie w społeczności.

Dlatego konieczne jest w tym wypadku postawienie wczesnej diagnozy, która nie

jest rzeczą łatwą. Niewątpliwie, by mówić o zespole ADHD, objawy muszą mieć miejsce w dwóch środowiskach, a zatem w domu i w szkole, przy czym powinny być

obserwowal-ne stale lub niemalże stale w zachowaniu dziecka.

Objawy zespołu ADHD przeszkadzają w życiu zarówno dziecku, jak i jego otocze-niu, upośledzając jego społeczne funkcjonowanie.

W Polsce nie prowadzi się badań statystycznych dotyczących ADHD, ale opierając się na opracowaniach zachodnich, wiadomo, że blisko 70 procent dzieci właściwie prowa-dzonych niemal całkowicie wyrasta z tego zaburzenia pod koniec wieku dojrzewania.⁹⁴ Stąd „ważne jest, by nauczyciel potrafił wstępnie rozpoznawać i odróżniać objawy ADHD od zachowań typowo niegrzecznych. Aby to ułatwić wskazane jest szkolenie całej rady pedagogicznej wraz z dyrektorem i personelem pomocniczym szkoły.”⁹⁵

Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest czasochłonna i wymaga konsekwencji, dla-tego też, powinna być oparta na trzech głównych zasadach, RRR:

- regularności, czyli działanie w ustalonym rytmie, z unikaniem gwałtownych zmian;

spokojne i konsekwentne egzekwowanie ustalonych reguł,

- rutynie, czyli wykonywanie określonych czynności o ściśle określonych porach dnia według tej samej kolejności i tego samego schematu,

- repetycji, czyli nieustające powtórki, które wymagają dużej cierpliwości i wytrwałości ze strony zarówno nauczycieli, jak i rodziców.⁹⁶

Można powiedzieć, że praca z dzieckiem nadpobudliwym każdego dnia jest podej-mowana od nowa, jej celem nie jest pokonanie objawów, tylko stworzenie zewnętrznej

94 I. Wielowiejska-Comi, Praktyka w ADHD i ADD. „Remedium” 2002, nr 4.

95 I. Turbiarz, Rola specjalistów w diagnozowaniu dzieci z zespołem ADHD. „Remedium” 2005, nr 4, s. 20.

96 U. Oszwa, Dzieci z zaburzeniami uwagi. „Remedium” 2002, nr 4.

struktury, dzięki której dziecko będzie mogło lepiej funkcjonować w rodzinie, w grupie rówieśniczej.⁹⁷ Efekty pracy będą tym lepsze, im wcześniej zostaną powzięte odpowiednie działania profilaktyczne.

Zdaniem Mieczysława Wojciechowskiego „do lepszej pracy są bowiem potrzebne

szkolenia i zmiana priorytetów w nauczaniu oraz odstąpienie od horroru dydaktyki na rzecz działań wychowawczych i psychospołecznych.”⁹⁸

Według artykułu 29 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych nauka dziecka ma być ukierunkowana na:

- „rozwijanie w jak najpełniejszym zakresie osobowości, talentów oraz zdolności umy-słowych dziecka;

- rozwijanie w dziecku szacunku dla praw człowieka...;

- przygotowanie dziecka do odpowiedzialnego życia w wolnym społeczeństwie, w duchu zrozumienia, pokoju, tolerancji, równości ...”⁹⁹

Aby wywiązać się z powyższych ustaleń należy w pierwszej kolejności zaakcepto-wać dziecko z zespołem ADHD takim, jakie jest. W dużej mierze zależy to od nauczyciela, który w dzisiejszej dobie uważany jest za fachowca nie tylko z zakresu nauczanego przedmiotu, ale również z pedagogiki wychowawczej. Musi być wyposażony w umiejętno-ści pozwalające mu pracować z grupą, rozróżniać trudnoumiejętno-ści poszczególnych dzieci, mieć możliwość konstruktywnego przeciwdziałania im.

Nauczyciel postrzegany jest jako „środek ” do porozumienia między nim a dziec-kiem, między rodzicem a dzieckiem. Od ich pełnej współpracy, umiejętności komunikacji zależy sukces pedagogiczny w przypadku dziecka z zespołem ADHD.

W chwili ustalenia diagnozy, iż dziecko ma zespół ADHD konieczne jest to, by rodzice uczęszczali na zajęcia psychoedukacyjne o tematyce ADHD, bowiem to oni

muszą stać się pierwszymi specjalistami w pracy ze swoim dzieckiem. Wówczas, zdobyta wiedza i umiejętności pozwoli im świadomie modelować zachowanie dziecka.

W przekonaniu autorki pracy, nauczyciele, jako pierwsi odgrywają znaczącą rolę w trafnym diagnozowaniu zespołu ADHD. Oni powinni oszczędzić nadpobudliwym dzie-ciom ciernistej drogi do osiągania życiowego celu, powinni modelować styl ich myślenia i

97 I. Turbiarz, Psychoedukacja rodziców. „Remedium” 2005, nr 6.

98 M. Wojeciechowski, Dziecko z dysfunkcją. „Remedium” 2002, nr 9, s. 8.

99 I. Wielowiejska-Comi, Trudna sztuka nagradzania. „Remedium” 2002, nr 11, s. 12.

działania w kierunku harmonii wewnętrznej z otaczającym światem.¹⁰⁰ Aby tak było po-winni być świadomi powagi problemu, jakim jest ADHD, popo-winni być bogatsi o współ-czesną wiedzę, ale o tym dokładniej w kolejnym rozdziale niniejszej pracy.

1.3.

ADHD – aspekty prawne i praktyczne wskazania

Teoretyczne rozważania na temat ADHD zawarte zostały w rozdziale drugim. Ce-lem trzeciego rozdziału jest zobrazowanie stanu prawnego i faktycznego na temat ADHD, jak wygląda to zagadnienie w realiach życia codziennego. Czy potwierdza się łacińskie powiedzenie verba docent, exempla trahunt¹⁰¹ (słowa uczą, przykłady pociągają)? Co czy-ni się na rzecz dzieci nadpobudliwych, jakie kroki podejmuje się, by im pomóc?

Na wymienione powyżej pytania autorka postara się udzielić odpowiedzi w kolej-nych podrozdziałach. Ich treść stanowią prawa przysługujące dzieciom z ADHD, funkcjo-nowanie Stowarzyszeń działających na rzecz ADHD oraz rozważania dotyczące stosowa-nia terapii farmakologicznej.

Druga część tego rozdziału stanowią praktyczne wskazania w pracy z dzieckiem z zespołem ADHD, w odniesieniu do rodziców i nauczycieli. Także wspomniano o

autor-skim programie na CD pt. „ADHD w pigułce”.

1.3.1. Stowarzyszenia – placówki działające na rzecz ADHD

Pierwszym Stowarzyszeniem działającym na rzecz dzieci nadpobudliwych w Pol-sce było Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Nadpobudliwym PONAD¹⁰² z Warszawy.

Stowarzyszenie założono w 1999 roku z inicjatywy rodziców dzieci z ADHD.

Na czele tego Stowarzyszenia stanął lekarz, prof. dr Tomasz Wolańczyk (kierownik Po-radni i Kliniki Psychiatrii Wieku Rozwojowego), dr Artur Kołakowski (dyrektor Centrum Terapii Behawioralno-Poznawczej) oraz prof. Jadwigi Komender. Wymienione osoby zapoczątkowały w Polsce zajmowanie się tematyką ADHD, zarówno od strony

100 I. Wielowiejska-Comi, Jak powiedzieć rodzicom o nadpobudliwości ich dziecka? „Remedium” 2003, nr 7-8.

101 Z. Kraszewski, Tajemnica życia wiecznego. 100 dowodów na życie pozagrobowe. Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, Warszawa , s. 14.

102 www.adhd.net.pl

gnostycznej jak i efektywnej terapii. Naczelnym celem Stowarzyszenia jest poprawa sytu-acji dziecka z ADHD i jego rodziców, dlatego też:

prowadzone są od 2001 roku grupy wsparcia, które integrują rodziców z ADHD;

ma miejsce psychoedukacja, która w dużej mierze opiera się na wymianie własnych do-świadczeń i wiedzy na temat ADHD. Spotkania odbywają się raz w tygodniu, czyli na-cisk położony jest na ich regularność – częstotliwość,

kontaktuje się z mediami, w celu przekazania im rzetelnej wiedzy na temat dysfunkcji,

prowadzi Zakład Szkoleń – jest to Niepubliczny Zakład Doskonalenia Nauczycieli i Pedagogów. Tematyka poruszana to praca z dzieckiem nadpobudliwym oraz

zagad-nienia im pokrewne,

zwraca uwagę na terapie alternatywne, tj. naturoterapia – odżywianie, suplementacja,

śledzi literaturę zagraniczną, promuję publikację w języku polskim na temat ADHD,

nawiązuję współpracę z zagranicznymi osobami, instytucjami interesującymi się pro-blematyką ADHD, wymienia doświadczenia, gromadzi informacje, podejmuje działania zmierzające poprawie dydaktycznych i wychowawczych odniesień,

oprócz dostępu za pomocą strony internetowej, udostępniona jest także infolinia dla rodziców i osób zainteresowanych,

Stowarzyszenie dąży do zapewnienia pomocy jak najszerszemu gronu dzieciom z AD-HD i ich rodzinom.

Z początkiem listopada 2005 roku, Stowarzyszenie zawarło konsolidację z innymi Grupami Wsparcia. Ich wspólnym celem jest uzyskanie refundacji na leki pomagające le-czyć nadpobudliwość u dzieci, o czym szczegółowo powiem w podrozdziale 1.3.2.

Porozumienie zostało zawarte z 16 organizacjami, takimi jak:

1. Grupa Wsparcia (GW) obecnie: Stowarzyszenie Rodziców Dzieci Nadpobudliwych - Bydgoszcz,

2. Grupa Wsparcia z Lublina, 3. Grupa Wsparcia z Koszalina, 4. Grupa Wsparcia z Łodzi,

5. Stowarzyszenie Kontakt – Białystok,

6. Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci z Nadpobudliwością Psychoruchową – Rzeszów, 7. Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Młodzieży z ADHD – Białogard,

8. Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Nadpobudliwym – ADHD „Ale Nasze” – Gorzów Wielkopolski,

9. Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z ADHD – Poznań,

10. Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Nadpobudliwością Ruchową i Ich Rodzinom

„Pomost” – Gdynia,

11. Terapeutyczny Ośrodek Wsparcia i Edukacji Rodziny – Lubelska Grupa Wsparcia ADHD, obecnie: Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci i Młodzieży "Bo Warto",

12. TPD - Koło Pomocy Dzieciom z Nadpobudliwością Psychoruchową /ADHD/ - Szcze-cin,

13. Warmińsko-mazurskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z ADHD i Ich Rodzinom – Olsztyn,

14. Zespół Społecznej Inicjatywy adhd.org.pl,

15. Niezwykłe dzieci – Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z ADHD i Innymi Dysfunkcjami - Katowice,

16. Tarnowskie Stowarzyszenie ADHD – Tarnów.¹⁰³

Stowarzyszenia PONAD jest niejako bazą, podstawą, na której wzorowały się po-wyższe organizacje. Wszyscy członkowie wyznaczyli sobie określone wytyczne jakimi będą kierować się w swojej działalności na rzecz dzieci z ADHD - (zob. aneks 14).

Kolejne Stowarzyszenie, które wykazało się szczególną inicjatywą jest Stowarzy-szenie Przyjaciół Dzieci i Młodzieży „Bo Warto”. Powstało ono na fundamencie konfe-rencji z 13.02.2005 r. zorganizowanej w lubelskim Szpitalu Neuropsychiatrycz-nym prof. Kaczyńskiego. Inicjatorem Stowarzyszenia jest psychopedagog i terapeuta An-drzej J. Moroz. Na ówczesnej konferencji przedstawiciele środowisk ADHD z Chełma, Lublina, Katowic, Krakowa, Starogardu Szczecińskiego, Warszawy podjęli

Kolejne Stowarzyszenie, które wykazało się szczególną inicjatywą jest Stowarzy-szenie Przyjaciół Dzieci i Młodzieży „Bo Warto”. Powstało ono na fundamencie konfe-rencji z 13.02.2005 r. zorganizowanej w lubelskim Szpitalu Neuropsychiatrycz-nym prof. Kaczyńskiego. Inicjatorem Stowarzyszenia jest psychopedagog i terapeuta An-drzej J. Moroz. Na ówczesnej konferencji przedstawiciele środowisk ADHD z Chełma, Lublina, Katowic, Krakowa, Starogardu Szczecińskiego, Warszawy podjęli

W dokumencie Środowisko rodzinne i szkolne wobec zespołu ADHD u dzieci w młodszym wieku szkolnym (Stron 44-200)