Procesy logistyczne

System logistyczny realizuje swoje cele przez realizację odpowiednich procesów logistycznych.

W przedsiębiorstwie wyróżnia się 3 podstawowe procesy: • kierowanie biznesem,

• podstawowe, • wspomagające.

W opracowaniu [106] taki podział procesów został zmodyfikowany. Wyróżniono następujące kategorie procesów:

Procesy podstawowe obejmujące działania powiązane technologicznie w procesy wytwarzania wyników (produktów) będących ofertą rynkową.

• Procesy wspomagające grupujące działania zapewniające bezpośrednią obsługę działań wchodzących w skład procesów wytwarzania wyników rynkowych, realizowane przez personel i wykorzystujące zasoby rzeczowe firmy. Wyniki tych działań są przej-mowane przez działania procesów podstawowych. Są to procesy bezpośrednio wspoma-gające wykonywanie działań podstawowych. Nazwano je procesami wspomagającymi pierwszego rzędu lub wspomagania wewnętrznego. Przykładami takich procesów są:

o transport wewnętrzny,

o składowanie półproduktów między stanowiskami, o naprawa i obsługa urządzeń,

o usuwanie odpadów produkcyjnych.

• Procesy wspomagające wejście i wyjście procesów podstawowych lub procesów wspomagających pierwszego rzędu. Procesy tej grupy nazywa się procesami wspoma-gania drugiego rzędu lub wspomawspoma-gania zewnętrznego. Do procesów o tym charakterze należą m.in.:

o wyszukiwanie, ocena potencjalnych dostawców,

o planowanie, obsługa, konsolidacja dostaw materiałowych, o kontrola ilościowa i jakościowa przyjmowanych materiałów, o magazynowanie i składowanie,

o planowanie zapasów dystrybucyjnych,

o konfekcjonowanie, etykietowanie, pakowanie wysyłanych produktów, o monitoring dostaw i wysyłek,

o obsługa opakowań i materiałów zwrotnych.

• Procesy scalające funkcjonowanie firmy. Przykładami procesów tej grupy są: o prace administracyjne,

o obsługa zatrudnienia,

o komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna, o księgowość i rachunkowość,

o archiwizacja danych, o obsługa socjalna.

• Procesy pomocnicze, do których należą m.in.: o ochrona budynków,

o obsługa żywienia, o utrzymanie czystości.

W analizie procesów logistycznych należy koncentrować się na procesach wspo-magających pierwszego i drugiego rzędu. W trakcie realizacji tych procesów następuje nie tylko przemieszczanie materiałów (dóbr) oraz związanych z nimi informacji, ale także występują dalsze transformacje (dowartościowanie) produktu [105]. Przykład możliwych transformacji towarów w trakcie poszczególnych procesów logistycznych pokazano na rysunku 3.12.

Rys. 3.12. Procesy logistyczne i transformacja towarów w przedsiębiorstwie (wg [54])

Niezależnie od prezentowanego uszczegółowienia procesów logistycznych lub in-nych klasyfikacji [205] (np. na główne procesy logistyczne, takie jak: operacje trans-portowe, operacje magazynowe, operacje przeładunkowe, gospodarka materiałowa oraz na procesy pomocnicze: pakowanie, znakowanie, metkowanie, opracowanie zamówień, przygotowywanie dokumentacji przewozowej itp.) ważne jest wyróżnienie procesów przepływu materiałów i procesów przesyłu informacji. W pracy [106] podkreśla się, że proces jest wtedy procesem logistycznym, gdy pojawia się potrzeba skoordynowania go z innymi procesami. Zadania koordynacji procesów są przede wszystkim realizowane przez systemy informacyjne lub informatyczne. Przykłady zadań dotyczących przepły-wu materiałów i przepłyprzepły-wu informacji pokazano w tabeli 3.1.

Proces logistyczny dotyczy działań związanych m.in.: z zaopatrzeniem systemu produkcyjnego w niezbędne materiały, półwyroby czy elementy, dystrybucją wyro-bów gotowych do miejsc sprzedaży lub zwrotem produktów zużytych do utylizacji.

Transformacja przedmiotów

Realizacja tych zadań wymaga korzystania z wielu różnych środków technicznych, zaangażowania ludzi do wykonywania i zarządzania poszczególnymi czynnościami, dostarczenia i przesłania odpowiednich informacji. Takie procesy wspomagające wy-magają zaprojektowania, zbudowania i utrzymania odpowiedniej infrastruktury – in-frastruktury procesów logistycznych.

Tabela 3.1. Pierwotne procesy logistyczne (opracowano na podstawie [13])

Przepływ materiałów Przepływ towarów

Magazynowanie Planowanie dostaw, produkcji, zapasów

Transport Wydawanie dyspozycji dotyczących dostaw, realizacja zleceń Przyjmowanie towarów Sterowanie przepływem produktów

Wysyłka towarów Opracowanie zamówień klientów

Gospodarowanie odpadami Opracowanie miejsc składowania odpadów Obsługa logistyczna Planowanie obsług

Elementy systemu logistycznego, na które składają się środki techniczne wykorzystywa-ne w procesach fizyczwykorzystywa-nego przepływu materiałów oraz w procesach informacyjnych logi-styki wraz ze sposobami ich eksploatacji, tworzą infrastrukturę procesów logistycznych.

Infrastrukturę procesów logistycznych można poklasyfikować ze względu na różne kryteria, takie jak np.: zakres odpowiedzialności za proces, strukturę obiektów tech-nicznych lub zakres realizowanych działań.

Ze względu na zakres odpowiedzialności procesy logistyczne dzieli się na:

• infrastrukturę wewnętrzną, którą tworzą wszystkie obiekty wraz z relacjami mię-dzy nimi, podlegające menedżerowi zarządzającemu procesem,

• infrastrukturę zewnętrzną, na którą składają się obiekty uczestniczące w wyróżnio-nym procesie ogólwyróżnio-nym, lecz nie podlegające menedżerowi zarządzającemu procesem.

Ze względu na strukturę obiektów technicznych wyróżnia się:

• infrastrukturę liniową – sieć wydzielonych pasów terenu, przeznaczonych do ruchu lub postoju środków transportu wraz z leżącymi w ich ciągu obiektami inżynierskimi,

• infrastrukturę punktową – wyodrębnione przestrzennie obiekty służące stacjo-narnej obsłudze ładunków oraz środków przewozowych transportu,

• infrastrukturę komunikacyjną (informacyjną) – linie telekomunikacyjne, środki przekazu, standardy wymiany danych, i środki zabezpieczające ich przepływ.

Podział infrastruktury logistycznej ze względu na zakres realizowanych działań pokazano na rysunku 3.13. Do najważniejszych elementów należy infrastruktura ma-gazynowa, którą tworzą:

• budowle magazynowe,

• techniczne środki manipulacji i transportu wewnętrznego,

• urządzenia magazynowe, zwłaszcza urządzenia do składowania, pomiarowo-kontrolne, przeciwpożarowe i inne,

• inne środki techniczne, zwłaszcza środki techniki informatycznej, wykorzysty-wane do sterowania operacjami magazynowymi.

Podstawą infrastruktury procesów magazynowania są budowle magazynowe. Cha-rakteryzuje je wiele parametrów technicznych i użytkowych, takich jak:

• rodzaj i wielkość,

• parametry konstrukcyjne — podstawowe wymiary (długość, szerokość, wyso-kość, rozstaw elementów nośnych, dopuszczalne obciążenie itp.),

• parametry użytkowe — powierzchnia całkowita, składowa, manipulacyjna, transportowa itp., pojemność, przepustowość (tj. intensywność przepływu strumieni materiałowych),

• inne szczególne elementy – wyposażenie, klimatyzacja, urządzenia przeciwpo-żarowe.

Rys. 3.13. Klasyfikacja elementów infrastruktury logistycznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie [206]

Wyróżniamy budowle magazynowe:

• otwarte, przystosowane do składowania produktów odpornych na działanie czynników atmosferycznych (są to zwłaszcza place składowe),

• półotwarte, częściowo zasłonięte, przeznaczone do magazynowania produktów o ograniczonej odporności na warunki atmosferyczne (wiaty, zbiorniki otwarte itp.),

INFRASTRUKTURA PROCESÓW LOGISTYCZNYCH

Magazynowa Transportu dalekiego Opakowań transportowych Informatyczna Budowle Urządzenia magazynowe Urządzenia transportu wewnętrznego Drogowy Szynowy Lotniczy Wodny Rurociągowy Jednostkowe Zbiorcze Zintegrowane Sprzęt Oprogramowanie Środki komunikacji Środki pomocnicze

• zamknięte, służące do magazynowania produktów, które muszą być chronione przed wpływem warunków atmosferycznych i wymagają odpowiedniej temperatury, wilgotności (budynki, zbiorniki zamknięte, silosy).

Techniczne środki manipulacji i transportu wewnętrznego obejmują kilka maszyn i urządzeń:

• dźwignice – urządzenia techniczne służące do przemieszczania ładunków w pio-nie i poziomie (np. suwnice, wciągarki, dźwigienki),

• przenośniki – środki transportu i manipulacji o ograniczonym zasięgu służące do przemieszczania produktów w pionie i poziomie, a także pod odpowiednim kątem (ta-śmowe, linowe, łańcuchowe, zgarniakowe, kubełkowe itp.),

• wózki i inne pojazdy kołowe – środki transportu wewnętrznego bez napędu lub z napędem (silnikiem spalinowym, elektrycznym) służące do przemieszczania ładun-ków na bliskie odległości.

Do urządzeń magazynowych ponadto należą:

• urządzenia do składowania – regały, stojaki, wieszaki, zasieki, szafki magazy-nowe, podkłady oraz urządzenia specjalne, indywidualnie dostosowane do warunków składowania specyficznych zapasów,

• urządzenia kontrolne i pomiarowe – przyrządy do kontroli warunków przecho-wywania (np. termometry) oraz ilości i jakości składowanych zapasów (wagi, prze-pływomierze, wskaźniki poziomu cieczy itp.),

• urządzenia klimatyzacyjno-wentylacyjne – urządzenia do ogrzewania, schładza-nia, osuszania lub nawilżania powietrza w magazynach zamkniętych i inne,

• urządzenia przeciwpożarowe – instalacje alarmowe sterowane lub automatyczne, instalacje gaśnicze (hydranty, urządzenia pianotwórcze, zasłony wodne), osprzęt ga-śniczy (gaśnice, tłumnice, koce azbestowe) i inne,

• urządzenia pomocnicze do składowania i manipulacji – palety, nadstawki palet, pojemniki, jarzma, urządzenia do mocowania ładunków i inne,

• urządzenia techniczno-organizacyjne mające zastosowanie zwłaszcza w proce-sach informacyjnych: kalkulatory, maszyny księgujące i fakturujące, kartoteki, katalo-gi, indeksy, czujniki kontrolne itp.

Procesy informacyjno-decyzyjne, ze względu na potencjał osobowy oraz kapitałowy, są równoważne do procesów fizycznego przepływu dóbr. Liczba osób zatrudnionych w działach biorących udział w procesach informacyjnych (służba zaopatrzenia, zbytu, marketingu, przetwarzania informacji) jest często większa od liczby osób zatrudnionych w procesie fizycznego przepływu (w transporcie, magazynach).

Infrastruktura procesów informacyjno-decyzyjnych obejmuje:

• systemy kodowania i identyfikacji dóbr rzeczowych (surowców, materiałów, wy-robów, towarów),

• dokumentacje przepływu (dowody przyjęcia, wydania, faktury, dyspozycje, listy przewozowe itp.),

• systemy kodowania dokumentów, kontraktów, własnych komórek organizacyj-nych i stanowisk pracy,

• systemy obiegu dokumentów, instrukcje ich wypełniania,

• przetwarzanie informacji oraz ich grupowanie i agregowanie w różnych prze-krojach czasowych oraz dla różnych funkcji dyspozycyjno-decyzyjnych,

• techniczne środki emisji, przetwarzania, gromadzenia i upowszechniania infor-macji (komputery, urządzenia peryferyjne, systemy łączności).