Produkcja Ğwiatowa

W Ğwiatowej produkcji owoców z udziaáem ok. 65% dominowaáy w la-tach 2004-2014 owoce poáudniowe, w tym banany stanowiáy 16%, owoce cytru-sowe 18%, a winogrona 11% (rys. 20). W produkcji owoców strefy umiarkowa-nej najwiĊksze byáy zbiory jabáek i gruszek. Ich áączny udziaá w produkcji owo-ców w Ğwiecie w latach 2012-2014 wynosiá ok. 16%. àączny udziaá pozostaáych owoców z drzew (Ğliwki, morele, wiĞnie, czereĞnie, orzechy wáoskie i laskowe) wynosiá ok. 6%, natomiast owoców jagodowych (truskawki, maliny, porzeczki, agrest, borówki, jagody) niespeána 1%. W latach 2004-2014 produkcja wiĊkszo-Ğci owoców wykazywaáa tendencjĊ wzrostową. NajwiĊksze, wynoszące ok. 6%

w skali roku, byáo tempo wzrostu produkcji borówek wysokich, Īurawiny, papai i kaki. DuĪą, 5% dynamikĊ wzrostu miaáa równieĪ produkcja owoców kiwi.

Zbiory jabáek i gruszek wzrastaáy w tempie 3,5% rocznie. Tempo wzrostu pro-dukcji wiĞni wynosiáo 1,7%, czereĞni 2,4%, a truskawek 4,4%. Niespeána 3%

dynamiką wzrostu charakteryzowaáa siĊ produkcja malin. Stabilna byáa produk-cja agrestu, a w tempie 1,4% Ğredniorocznie malaáy Ğwiatowe zbiory porzeczek.

Rysunek 20. Struktura produkcji owoców w Ğwiecie (w %)

ħródáo: na podstawie danych Faostat.

15%

12%

12%

6% 12%

6%

4%

4%

3%

3%

23%

2004Ͳ2006

Banany Jabųka Winogrona Pomaraŷcze Mango Platany Mandarynki Gruszki Ananasy Brzoskwinie Pozostaųe

17%

12%

11%

6% 11%

4%4%

4%

4%

3%

24%

2012Ͳ2014

Banany Jabųka Winogrona Pomaraŷcze Mango Platany Mandarynki Gruszki Ananasy Brzoskwinie Pozostaųe

NajwiĊkszym producentem owoców w Ğwiecie są Chiny (rys. 21). ĝrednio w latach 2004-2006 udziaá tego kraju w globalnych zbiorach owoców siĊgaá 17%, a w okresie 2012-2014 zwiĊkszyá siĊ do 23%. Udziaá Indii wzrósá z 10 do 12%.

Chiny dominowaáy w produkcji jabáek (49% udziaá w latach 2012-2014), arbu-zów (72%), gruszek (70%), kaki (72%), Ğliwek i brzoskwiĔ (po 55%), mandary-nek (53%), melonów (49%), grejpfrutów (42%) i truskawek (38%). Niewielkie byáo znaczenie Chin w produkcji wiĞni, czereĞni oraz owoców jagodowych (poza truskawkami). Indie są czoáowym w Ğwiecie producentem: cytryn, bananów i owoców mango. Znaczący byá równieĪ udziaá Indii w zbiorach innych mniej popularnych gatunków owoców egzotycznych (tj. gujawy czy papai).

Trzecim Ğwiatowym producentem owoców jest Brazylia. Udziaá tego kraju w globalnych zbiorach owoców w latach 2012-2014 wyniósá ok. 6%. Brazylia jest dominującym w Ğwiecie producentem pomaraĔczy (25%). Liczy siĊ teĪ w Ğwiatowej produkcji ananasów (10%), bananów (6%) i papai (13%). USA – czwarty w Ğwiecie producent owoców najwiĊkszy udziaá ma w Ğwiatowych zbio-rach borówki wysokiej (53% w latach 2012-2014). Kraj ten jest drugim w Ğwiecie producentem grejpfrutów (13%). USA liczą siĊ teĪ w produkcji truskawek (18%), czereĞni (15%), malin (15,5%), pomaraĔczy (10%), winogron (10%), jabáek (6%) i gruszek (3%). Pierwszą piątkĊ najwiĊkszych w Ğwiecie producentów owoców z udziaáem ok. 2% zamykaáy w latach 2012-2014 Wáochy. Wáochy są liczącym siĊ w Ğwiecie producentem winogron (10%) oraz kiwi (14%). W Ğwiatowych zbiorach owoców liczą siĊ takĪe: Hiszpania (zwáaszcza w produkcji owoców cy-trusowych), Francja, Indonezja, Meksyk, Filipiny, Turcja i Iran.

Udziaá UE w globalnych zbiorach owoców w latach 2012-2014 wynosiá 9% wobec 12% w latach 2004-2006. NajwiĊksze w latach 2012-2014 byáo zna-czenie UE w Ğwiatowych zbiorach winogron (33%) i malin (ponad 31%), a tak-Īe czereĞni i wiĞni (odpowiednio 27 i 23%). Kraje UE liczą siĊ równieĪ w pro-dukcji moreli (19%), agrestu (60%), porzeczek (40%), a takĪe brzoskwiĔ i nek-taryn (po 18%), jabáek i truskawek (po 15%) oraz borówek wysokich (11%).

àączny udziaá krajów WNP w globalnych zbiorach owoców w latach 2012-2014 wynosiá 2%. NajwiĊksze byáo znaczenie w WNP w Ğwiatowej pro-dukcji porzeczek i agrestu í odpowiednio 58 i 36%. Niewiele mniejszy byá udziaá krajów WNP w zbiorach wiĞni (35%) i malin (32%). Zbiory moreli i cze-reĞni stanowiáy odpowiednio 22 i 12% Ğwiatowej produkcji.

Rysunek 21. Geograficzna struktura zbiorów owoców w Ğwiecie (w %)

ħródáo: na podstawie danych Faostat.

Udziaá Polski w Ğwiatowej produkcji owoców od lat jest stabilny i w okre-sie 2012-2014 wyniósá 0,6%. NajwiĊkszy w latach 2012-2014 byá udziaá naszego kraju w Ğwiatowej i unijnej produkcji jabáek (odpowiednio 4 i 25%), wiĞni (14 i 59%), malin (21 i 68%) oraz porzeczek (27 i 68%), borówek (3 i 24%) i agrestu (9 i 14%). Polska nie liczy siĊ w Ğwiatowej produkcji Ğliwek, brzoskwiĔ, nektarynek, orzechów i gruszek. ĝrednioroczne tempo wzrostu produkcji owoców ogóáem w Polsce w latach 2004-2014 wynosiáo niecaáe 3%.

SpoĞród krajów, najwiĊkszych producentów jabáek w Ğwiecie (udziaá w produkcji ponad 2%), najbardziej w latach 2012-2014 w relacji do okresu 2004-2006 zwiĊkszyáy siĊ zbiory w Chinach – z 23 do 39 mln ton (o 57%) i Indiach o 47% (z 1,5 do 2,2 mln ton). ĝrednio o 4,6% rocznie zwiĊkszaáa siĊ produkcja jabáek w Brazylii. W okresie 2004-2006 w kraju tym zbierano 890 tys. ton jabáek, a w 2012-2014 ponad 1,3 mln ton. Produkcja w Chile zwiĊkszyáa siĊ z 1,3 do 1,7 mln ton, a Ğrednioroczna dynamika wzrostu wynosiáa 3,1%.

Mimo Īe w Polsce Ğrednio w latach 2012-2014 zbiory jabáek wyniosáy ponad 3 mln ton wobec 2,3 mln ton w okresie 2004-2006, to dynamika wzrostu dla ca-áego okresu byáa niĪsza od Ğwiatowej i wynosiáa 2,5% rocznie. Jeszcze mniejszą dynamiką (2,2%) cechowaáa siĊ produkcja we Wáoszech. Natomiast niemal o 3% rocznie rosáy zbiory jabáek w Niemczech. Produkcja jabáek w Turcji zwiĊkszyáa siĊ z 2,4 do 2,8 mln ton, jednak udziaá tego kraju w Ğwiatowych zbiorach w latach 2012-2014 wyniósá tylko 3,5%. W latach objĊtych analizą najbardziej zmniejszaáa siĊ produkcja jabáek w Iranie, Argentynie i we Francji.

Nieznacznie obniĪaáy siĊ równieĪ zbiory w Rosji, które w latach 2012-2014 wy-niosáy 1,5 mln ton wobec 1,8 mln ton w pierwszym okresie analizy.

16,9 22,8

9,7 6,8 12,3 5,1 5,7 3,3 4,0

3,1 2,32,5

2,7 2,6

49,4 45,3

2004Ͳ2006 2012Ͳ2014

Pozostaųe Indonezja Meksyk Hiszpania Wųochy USA Brazylia Indie Chiny

Gáówny wpáyw na poziom Ğwiatowej produkcji gruszek mają Chiny, w któ-rych Ğrednie zbiory w okresie 2012-2014 przekroczyáy 17 mln ton, a udziaá w Ğwia-towej produkcji osiągnąá 70%. Zbiory gruszek w UE zmniejszyáy siĊ z 2,8 mln ton Ğrednio w latach 2004-2006 do 2,4 mln ton w okresie 2012-2014. Produkcja tych owoców zmniejszyáa siĊ przede wszystkim we Wáoszech (z 876 do 697 tys. ton) i Hiszpanii (z 659 do 421 tys. ton). WiĊcej gruszek zebrano w Turcji, w RPA, a takĪe na Ukrainie, chociaĪ udziaá kaĪdego z tych krajów w latach 2012-2014 nie przekraczaá 2% Ğwiatowych zbiorów.

Wzrost zbiorów w Chinach (z 4,8 mln ton Ğrednio w latach 2004-2006 do 6,1 mln ton w latach 2012-2014) zadecydowaá równieĪ o zwiĊkszeniu Ğwiatowej produkcji Ğliwek. Produkcja tych owoców wzrosáa równieĪ w badanym okresie w Iranie, Indiach, Turcji, Chile i na Ukrainie. SpoĞród krajów UE zbiory Ğliwek wzrosáy we Wáoszech, a spadáy w Polsce, Rumunii i Francji. W caáej UE produkcja Ğliwek obniĪyáa siĊ w tym okresie o 2,2% do 1,4 mln ton.

Produkcja czereĞni w latach 2012-2014 w porównaniu z okresem 2004- -2006 znacząco zwiĊkszyáa siĊ w Turcji (o 80%) i w USA (o 57%). ObniĪyáy siĊ natomiast zbiory w Rosji (o 20%) i na Ukrainie (o ok. 15%). W UE w latach 2012-2014 ich produkcja wyniosáa Ğrednio 594 tys. ton wobec 561 tys. ton w latach 2004-2006. Decydujący wpáyw na unijne zbiory miaáa wiĊksza pro-dukcja we Wáoszech i Hiszpanii. SpoĞród krajów o niewielkim udziale w glo-balnej produkcji tego gatunku widaü wyraĨny wzrost zbiorów w Uzbekistanie (z 30 do 71 tys. ton) i w Chile (z 35 do 78 tys. ton).

Produkcja wiĞni najbardziej zwiĊkszyáa siĊ w Iranie (o ponad 40%) i na WĊgrzech (o 24%). Mniejszy wzrost zanotowano na Ukrainie i w Turcji, a takĪe w Polsce. àącznie w UE zbiory wiĞni w latach 2012-2014 wyniosáy przeciĊtnie 307 tys. ton i byáy zbliĪone do Ğrednich z lat 2004-2006. RównieĪ w Rosji zbiory byáy stabilne na poziomie 194 tys. ton.

Zbiory truskawek poza Rosją, Japonią i Wáochami wzrastaáy w latach 2004-2014 w wiĊkszoĞci krajów, które liczą siĊ w Ğwiatowej produkcji tych owo-ców. Najbardziej zwiĊkszyáy siĊ zbiory w Chinach (z 1,8 do 2,9 mln ton) i w USA (z 1,0 do 1,4 mln ton). Silną tendencjĊ wzrostową notowano teĪ w Turcji i Meksyku.

W krajach UE produkcja zwiĊkszyáa siĊ o 12%, a decydujący byá wzrost zbiorów w Niemczech. Nieznacznie zmniejszaáy siĊ zbiory truskawek w Hiszpanii i we Wáo-szech – czoáowych obok Polski í producentach tych owoców we Wspólnocie.

ĝwiatowa produkcja malin w latach 2004-2014 zwiĊkszaáa siĊ w tempie 3%, a w UE ponad 5% rocznie. W latach 2012-2014 o ponad 134% wzglĊdem lat 2004- -2006 wzrosáy zbiory tych owoców w Polsce, a udziaá naszego kraju w zbiorach wzrósá z 11 o 21%. Silny byá wzrost produkcji w Meksyku (z 3 do 28 tys. ton).

Zbiory tego gatunku w Rosji obniĪyáy siĊ o ok. 20 tys. ton do 140 tys. ton. Nie-wielka byáa tendencja wzrostowa w produkcji na Ukrainie.

Produkcja porzeczek w Ğwiecie i w UE zmniejszyáa siĊ w latach 2012-2014 wobec Ğrednich z lat 2004-2006 o 12,5 i 12% do poziomu odpowiednio 677 i 272 tys. ton. ObniĪyáy siĊ zbiory w Rosji (gáówny producent tego gatunku) i w Polsce.

Spadek notowany byá równieĪ w Niemczech, Wielkiej Brytanii, na WĊgrzech i w Holandii. Produkcja porzeczek na Ukrainie wzrosáa o 9% do 25,5 tys. ton, we Francji o 41% do 17 tys. ton, a w Austrii o 6% do 20 tys. ton.

Utrzymuje siĊ systematyczny wzrost produkcji borówek wysokich. W okresie 2012-2014 Ğwiatowe zbiory tego gatunku wyniosáy 463 tys. ton wobec 266 tys. ton w okresie 2004-2006. Decydujący byá wzrost produkcji w USA (z 128 do 246 tys.

ton) i w Kanadzie (z 77 do 146 tys. ton). Udziaá tych krajów w Ğwiatowej produkcji wzrósá z 80 do 84%. Udziaá UE obniĪyá siĊ z 20 do 11%, w tym Polski z 6 do 3%.

ĝwiatowa produkcja agrestu spadáa ze 179 tys. ton Ğrednio w latach 2004- -2006 do 168 tys. ton w okresie 2012-2014, tj. o ponad 6%. Jedynym krajem o utrzymującej siĊ tendencji wzrostu zbiorów byáy Niemcy, których udziaá w Ğwia-towej produkcji agrestu w latach 2012-2014 przekroczyá 50%. Udziaá Polski spadá z 11 do niespeána 9%. Popyt na agrest niemal we wszystkich krajach wykazuje sys-tematyczną tendencjĊ spadkową.

Reasumując, produkcja owoców w skali Ğwiata w latach 2004-2015 zwiĊk-szaáa siĊ w odniesieniu do wiĊkszoĞci gatunków. Zmniejszaáy siĊ jedynie zbiory agrestu i porzeczek, których Polska jest jednym z najwiĊkszych producentów na Ğwiecie. W Unii Europejskiej zwiĊkszaáa siĊ tylko produkcja malin i truskawek.

Na staáym poziomie utrzymywaáy siĊ w UE zbiory czereĞni, agrestu i brzoskwiĔ, a obniĪaáa siĊ produkcja jabáek, borówek, wiĞni, porzeczek, gruszek i Ğliwek.

1.2. ĝwiatowy handel zagraniczny wybranymi owocami strefy umiarkowanej