Projekt rewaloryzacji paku zakłada przywrócenie jego dawnej wartości z uwzględnieniem współ-czesnych uwarunkowań. Przewi-dziano odtworzenie i uzupełnienie zachowanych historycznych ele-mentów kompozycji i dopasowanie całości założenia do nowo pełnio-nych funkcji.
Prace projektowe poprzedzono analizą map archiwalnych6 i istnieją-cych opracowań dotycząistnieją-cych bada-nego terenu7. Przeanalizowano stan zachowania układu kompozycyjno--przestrzennego parku zestawiając zgromadzone materiały źródłowe z aktualnymi mapami, wynikami inwentaryzacji zieleni i wynikami szczegółowych badan terenowych dotyczących zachowania układu
drogowego, układu nasadzeń, osi widokowych i kompozycyjnych.
Odtworzono dawny układ ko-munikacyjny uwydatniając obsadze-niami uzupełniającymi historyczne aleje prowadzące zarówno przed stary, jak i przed nowy dwór oraz dwie drogi w stronę jeziora (ryc. 5). Obrys starego dworu podkreślono niskim żywopłotem akcentując miej-sce ganku wiciokrzewem i krzewami lilaka. Zaprojektowano nową drogę spacerową o nawierzchni żwirowej i szerokości 1,0 m obiegającą pętlą całe założenie. Łączy ona hotel z od-ległymi częściami parku, a ruch na niej nie będzie kolidował z prywatną strefą wokół dworu. W północnej części założenia jej podkowiasty kształt odtwarza dawny przebieg dro-gi widoczny na mapie archiwalnej. Istotnym problemem, który na-leżało rozwiązać, było dopasowanie nowego programu funkcjonalnego
założenia i związanych z nim no-wych obiektów, do zabytkowej struk-tury parku. Obiekt ma obecnie pełnić dwie funkcje: usługową – hotelu położonego w atrakcyjnym miejscu i funkcję prywatnej rezydencji o cha-rakterze wypoczynkowym. Z funkcją hotelową związany jest parking, kort tenisowy, basen kąpielowy i pawilon – altana dla gości. W projekcie rewa-loryzacji parku zasugerowano zmia-nę zlokalizowanych przez architekta obiektów tak, aby nie kolidowały z historycznym układem zadrzewień i ocalałymi fragmentami naturalne-go runa parkowenaturalne-go8. Parking i kort umieszczono w pobliżu hotelu w za-chodniej części założenia. Poniżej kortu teren opada w stronę jeziora.
Zaprojektowano tu ogród użytkowy właściciela obiektu z sadem i winni-cą. Poniżej przewiduje się umiesz-czenie ekologicznej oczyszczalni ścieków. W miejscu tym obsadzenie krajowymi gatunkami drzew i krze-wów służy umocnieniu stromego w tym miejscu skłonu i łagodnemu przejściu od form ozdobnych w po-bliżu pałacu ku naturalnym zadrze-wieniem nad jeziorem.
Otoczenie dworu uzyskało oprawę z krzewów i pnączy o du-żych walorach dekoracyjnych. Na owalu podjazdu jest to róża okrywo-wa w obwódce ze strzyżonego buksz-panu, a na południowej elewacji po-mieszczeń pod nowoprojektowanym tarasem – róże pnące (obsadzenie
zgodnie z zaleceniem konserwatora zabytków). Przy wejściu do dworu od północy zaproponowano krze-wy różaneczników i bluszcz, a na południowo -zachodniej ścianie milin amerykański. Wzdłuż nawierzchni utwardzonych wokół pałacu zapro-jektowano żywopłot z niskiej tawuły.
Tylko w bezpośrednim sąsiedz-twie dworu będzie utrzymywany trawnik. Od północy jego granice stanowi biegnący łukiem wieloga-tunkowy ciąg krzewów, spinający i podkreślający linię rosnących tam drzew. Pozostałe nawierzchnie ro-ślinne należy utrzymywać w postaci łąk parkowych i naturalnego runa.
Nowoprojektowane w par-ku krzewy podkreślają drogi i ich
65
rozgałęzienia, wygradzają parking i prywatną przestrzeń wokół dworu. Niskie, przewieszające się i zadarnia-jące krzewy mają szczególną funkcję do spełnienia w pobliżu murków oporowych na stoku poniżej pałacu: przykrywają je i dodatkowo umac-niają zbocze. Przewiduje się „oswo-bodzenie” obetonowanych drzew i stworzenie „gniazd” dla obsadzeń maskujących murki.
Wśród nowo dosadzanych drzew liściastych poza gatunkami uzupełniającymi istniejące układy alejowe zaproponowano pojedyncze sztuki o charakterze samotników, do-brze odcinające się zabarwieniem li-ści od tła. Wzbogacono także zestaw drzew iglastych dosadzając nowe eg-zemplarze w pobliżu pojedynczych istniejących, będących często w nie najlepszej kondycji. W ten sposób powstał m. in. ciąg roślin iglastych zamykających oś bocznej drogi wiodącej do małego, otoczonego lilakami wnętrza w cieniu okazalej lipy srebrzystej. Szpaler daglezji posadzonych wzdłuż zachodniej graniczy założenia wygrodzi część hotelową od strony pól.
Zaproponowany dobór materia-łu roślinnego nawiązuje do istnieją-cego składu gatunkowego nasadzeń, a także gatunków stosowanych w okresie historycznym, z którego pochodzi założenie i uwzględnia indywidualne życzeniami inwestora.
Wszelkie prace nad realizacją zaproponowanych obsadzeń w par-ku należy poprzedzić leczeniem
uszkodzonych drzew i odtworze-niem żyzności zdegradowanej gleby.
Podsumowanie,
wnioski
Summary, conclusions
Zespół dworsko -parkowy w Ry-bieńcu zachował się w stanie po-zwalającym na odczytanie jego pierwotnej kompozycji i przekształ-ceń, którym podlegał na przestrzeni lat, co pozwoliło na przywrócenie głównych elementów dawnej kom-pozycji. Niezwykle cenny okazał się obecny w parku stary drzewostan, zróżnicowany w znacznym stopniu pod względem gatunkowym. Trud-na do wytłumaczenia jest zupełTrud-na likwidacja zabudowań folwarcz-nych wykorzystywafolwarcz-nych przez kilka dziesięcioleci przez Państwowe Gospodarstwa Rolne. Nowy właści-ciel z dużą starannością podszedł do udokumentowania i utrwalenia historycznej substancji (m.in. stary dwór, aleje parkowe). Pozytywnie odniósł się także do zmian lokalizacji nowych obiektów, pierwotnie degra-dujących zabytkowe i przyrodnicze walory parku. Wiele zastrzeżeń budzi jednak wykonawstwo robót ziemnych stabilizujących zbocza oraz drogowych.
Staranne przygotowanie doku-mentacji rewaloryzacyjnej to tylko część działań zmierzających do przywrócenia walorów zdegrado-wanemu, zabytkowemu obiektowi,
równie ważna będzie staranna reali-zacja założeń projektu.
Mapy i tabele wykonane przez autorów. Maps and tables made by authors.
Maria Chojnacka Agnieszka Wilkaniec Piotr Urbański
Katedra Terenów Zieleni i Architektury Krajobrazu
Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Department of Landscape Architecture Poznań University of Life Sciences
Przypisy
1 Karolczak Z., 2009, Inwentaryzacja
daw-nego dworu w Rybieńcu, gm. Kiszkowo, woj. Wielkopolskie; dokumentacja techniczno--konserwatorska, opracowanie wykonane na
zlecenie właściciela parku, w jego posiadaniu.
2 Staszek S., 1985, Ewidencja parku
dwor-skiego w Rybieńcu gmina Kiszkowo,
maszyno-pis w archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.
3 Chlebowski B., Walewski W., 1889, Słownik
Geograficzny Królestwa polskiego i innych Ziem Słowiańskich, Tom X, Nakładem Filipa
Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Warszawa.
4 Seneta W., Dolatowski J., 2008,
Dendrolo-gia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
5 Mapa topograficzna założona w 1889 r., wydana w 1940 r., w skali l: 25 000: Jabkowo (sekcja 3369), Archiwum Państwowe w Po-znaniu.
6 Ibidem.
7 Karolczak Z., 2009, op. cit; Staszek S., 1985, op. cit.
8 Rewaloryzacja i rewitalizacja zespołu dworsko parkowego w Rybieńcu gm. Kiszkowo,
Cierniew-scy Architekci S.C. dokumentacja projektowa 07. 10. 2009, maszynopis w archiwum pracowni projektowej.
Wprowadzenie
Introduction
Goteborg jest drugim co do wielkości miastem w Szwecji, z licz-bą mieszkańców przekraczającą pół miliona. Położony na zachodnim wybrzeżu, należy do miast, któ-rych potencjał rozwojowy zawsze stanowiła rzeka i dostęp do morza, a przez nie do świata. Wielka woda tworzyła tożsamość miasta. Miasto od początku XIX wieku miało cha-rakter silnie przemysłowy – stocznie i porty przeładunkowe określały jego znaczenie. Przemysł morski stanowił też o problemach przestrzennych miasta – odcinając je od nabrzeży i defragmentując funkcjonalnie, przestrzennie i w konsekwencji społecznie.
Dziś Goteborg nie jest już miastem stoczniowym, nadal jednak buduje swoją tożsamość w oparciu o związki z wodą. W mieście od końca lat 70. XX wieku zachodzą dynamiczne zmiany na wszystkich płaszczyznach jego struktury. Od ponad 30 lat trwa projektowanie i re-alizacja rewitalizacji nabrzeży nazy-wana Rozwojem Nabrzeży
(Älvstran-den Utveckling). Jest to długofalowy,
całościowy proces prowadzony w sposób programowy i elastyczny wedle przyjętych trwałych założeń, które zostały scalone z opracowaną dla miasta wizją rozwoju. Mimo tego, że proces rewitalizacji nabrzeży Go-teborga daleki jest jeszcze od ukoń-czenia można dzisiaj powiedzieć, że
zastosowany model okazał się udaną inwestycją. Wykreowano atrakcyjną i żywą przestrzeń miejską, między innymi dzięki wykorzystaniu oraz podkreśleniu specyfiki zastanego nadwodnego krajobrazu kulturowe-go. Analiza modelu goteborskiego może wskazać na pewne uniwersalne i możliwe do zastosowania również w naszym kraju, determinanty sku-tecznego rozwoju miasta poprzez re-witalizację nabrzeży przemysłowych w ujęciu krajobrazowym.