Zakres prowadzonej przez biblioteki animacji kulturalnej czy aktywizacji zawodowej mieszkańców wsi jest – jak już wspomniano wcześniej – dość kontrowersyjny, gdyż rodzi ryzyko konkurencji z powołanymi do tego instytucjami takimi jak Gminne Ośrodki Kultury czy świetlice środowiskowe.
66 | S t r o n a
Uzasadnione wydają się jednak działania animacyjne skoncentrowane na promocji czytelnictwa. To szczególnie istotne, bo atrakcyjne działania tego typu mogą stanowić ważny element kampanii wizerunkowej "nowej biblioteki". Dowiódł tego sukces wspominanego projektu „Cała Polska Czyta Dzieciom”, który został już nawet skopiowany w Czechach jako "Celé Česko čte dětem", a kilka innych krajów planuje uruchomienie analogicznych inicjatyw.
Realizowany przez Fundację ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom od roku 2001 projekt obejmuje następujące działania: zakrojone na szeroką skalę kampanie medialne promujące czytelnictwo, konferencje naukowe, Ogólnopolski Tydzień Czytania Dzieciom, imprezy okolicznościowe, typu:
„Urodziny Kubusia Puchatka”, markowanie książek dla dzieci logo projektu, tworzenie „Złotej Listy”
książek szczególnie polecanych do czytania dzieciom.
Fundacja prowadzi 3 programy edukacyjne ( "Czytające Szkoły” skierowane do szkół podstawowych i ponadpodstawowych; adresowany do przedszkoli „Czytające Przedszkola” oraz „Czytanie zbliża” – imprezy czytelnicze integrujące dzieci niepełnosprawne i zdrowe).
Jednym z ważnych atutów tego zakrojonego na szeroką skalę projektu (w roku 2007 budżet fundacji wyniósł 1 621 588,55 zł) jest wykorzystanie współpracy z lubianymi postaciami świata kultury, takimi jak aktorzy Zbigniew Zamachowski i Artur Barciś czy piosenkarki Maryla Rodowicz i Natalia Kukulska.
Oprócz wysokiego poziomu materiałów promocyjnych i edukacyjnych na uwagę zasługuje też niemal wzorcowa strona internetowa projektu, na której znalazło się również miejsce dla materiałów tworzonych oddolnie (to wspominany już "bank pomysłów", do którego uczestnicy projektu mogą zgłaszać własne propozycje działań promujących czytelnictwo). W chwili obecnej (precyzyjniej: stan na koniec roku 2007) projekt obejmował 2398 Liderów i Koordynatorów w całym kraju; brały w nim udział 1382 Czytające Szkoły oraz 1294 Kluby Czytających Przedszkoli. Choć biblioteki są już objęte tym programem, to fundacja ABCXXI wydaje się być naturalnym partnerem w promowaniu odświeżonej, atrakcyjnej formuły biblioteki, które mogą stanowić przecież element promowania
"pozytywnego snobizmu" na czytanie. Niezależnie od tego materiały ze strony projektu (http://www.calapolskaczytadzieciom.pl/) powinny być rekomendowane bibliotekarzom, dla których mogą stanowić inspirację i podpowiedź w tworzeniu własnych imprez kulturalnych.
Bibliotekarze mogą wnieść do "banku pomysłów" także swój wkład, w chwili obecnej autorami prezentowanych w nim projektów są przede wszystkim nauczyciele i pracownicy przedszkoli.
67 | S t r o n a
Oprócz projektów zaczerpniętych ze wspomnianej strony „Cała Polska Czyta Dzieciom”, zwłaszcza
"banku pomysłów" (obejmują one imprezy i konkursy dla różnych grup wiekowych, a także dla dzieci niepełnosprawnych), działania animacyjne w bibliotekach mogą obejmować m.in.:
– projekty czytelnicze na wzór popularnych w USA letnich kursów Summer Reading (choć ich termin należy zmodyfikować pod kątem prac polowych, w których często pomagajądzieci i młodzież) – polegają one na zapisywaniu dzieci do programu, w ramach którego poleca im się książki, organizuje konkursy czytania, opowiadania, plastyczne. Na końcu najaktywniejsi uczestnicy otrzymują nagrody – oczywiście książkowe;
– wspominane wcześniej tworzenie zasobów, np. opracowywanie informacji o własnej miejscowości;
tworzenie takich informacji – za pośrednictwem otwartych platform jak Wikipedia, ewentualnie dedykowanych stron – może być też sposobem na pozyskanie przez biblioteki dodatkowych środków z funduszy przeznaczanych na promocję gminy;
– dyskusyjne kluby książkowe i filmowe;
– konkursy plastyczne i fotograficzne.
Oryginalnym projektem związanym z książkami, ale wykraczającym poza tradycyjne mechanizmy funkcjonowania biblioteki mogłaby być także prezentacja akcji Book Crossing – "uwalniania książek".
Projekt mógłby posłużyć do stworzenia bibliotecznego systemu wymiany/udostępniania prywatnych książek, choć barierą może być brak książek do wymiany wśród grupy docelowej.
Inną ciekawą inicjatywą jest prowadzony od 2003 roku projekt "Wędrująca Biblioteka".
W ramach cyklicznej, ogólnopolskiej akcji organizowane są w bibliotekach, ośrodkach kultury i szkołach spotkania ze znanymi autorami książek dla dzieci i młodzieży, wydawcami lub ilustratorami.
Głównym organizatorem akcji jest Zakład Narodowy im. Ossolińskich–Wydawnictwo, działający we współpracy z innymi instytucjami – np. Biblioteką Śląską, realizującą projekt na terenie województwa śląskiego (pod hasłem "Literackie fanaberie"). Na terenie każdego województwa uczestniczącego w akcji corocznie odbywa się od kilkunastu do kilkudziesięciu spotkań w ciągu dwóch–trzech dni.
Autorzy mają w ciągu jednego dnia kilka spotkań w różnych miejscowościach, transport na spotkania zapewniony jest przez jednego z organizatorów. W ramach projektu jest też organizowany uroczysty finał każdej edycji akcji w poszczególnych województwach, w postaci medialnej imprezy plenerowej.
Projekt "Wędrującej Biblioteki" jest dobrym przykładem akcji, która dzięki mobilności zasobów może stosunkowo niskim kosztem dotrzeć do wielu licznych placówek.
68 | S t r o n a
O ile pozwalają na to możliwości lokalowe, przestrzeń biblioteki może być też miejscem pokazów filmowych, przedstawień teatralnych itp. Osobną kategorią imprez organizowanych przez biblioteki mogą być przedsięwzięcia niezwiązane bezpośrednio z kulturą, ale pozwalające na ożywienie przestrzeni bibliotecznej, wykorzystanie zasobów i przyciągnięcie innych niż młodzież grup wiekowych – na przykład wspólne wypełnianie zeznań podatkowych lub wniosków o dopłaty rolne (przy wsparciu lokalnych instytucji takich jak Urząd Gminy); lub prezentacje z zakresu wykorzystania usług takich jak bankowość internetowa, e–zakupy i inne, które mogą ułatwić codzienne życie mieszkańców wsi.
Ze względów wizerunkowych – istotnych nie tylko w skali makro, ale też na poziomie gmin, gdzie biblioteki często konkurują o fundusze z innymi instytucjami – ważne jest też prezentowanie najlepszych działań. W tym zakresie Fundacja mogłaby wesprzeć biblioteki, prezentując w profesjonalny sposób przykłady najbardziej interesujących przedsięwzięć na stronie projektu, wykorzystując je w promocji oraz zachęcając i wspierając biblioteki w tworzeniu dokumentacji (zdjęć, nagrań wideo) i umieszczania ich w internecie (na własnych stronach, ale też serwisach komercyjnych takich jak np. YouTube).