Art. 20 ust. 1 Ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach stanowi, że do zadań bibliotek wojewódzkich należy m.in. „udzielanie bibliotekom pomocy instrukcyjno–metodycznej i szkoleniowej”. Nie ma obowiązujących zasad regulujących sposób realizacji tego zadania.
Działalność instrukcyjna ma przeważnie charakter pomocy warsztatowej na miejscu i w terenie, zaś działalność szkoleniowa różni się w zależności od struktury organizacyjnej, możliwości kadrowych i finansowych poszczególnych bibliotek. Szkolenia o charakterze warsztatowym, rozwijające i doskonalące umiejętności bibliotekarskie prowadzone są najczęściej w ramach podstawowych zadań bibliotek wojewódzkich, przez bibliotekarzy instruktorów. Na szkolenia dodatkowe, o tematyce wykraczającej poza podstawowe funkcje bibliotek i bibliotekarzy, biblioteki wojewódzkie pozyskują środki finansowe z różnych źródeł (najczęściej w ramach programów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego).
Projektów szkoleniowych realizowanych przez biblioteki wojewódzkie było do tej pory wiele. Do ciekawszych należy tegoroczny projekt Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu „Kultura bez barier – szkolenia dla bibliotekarzy poszerzające ofertę edukacyjno–
69 | S t r o n a
kulturalną”, w ramach którego zorganizowano dla bibliotekarzy województwa wielkopolskiego warsztaty dramy i komunikacji interpersonalnej, kurs języka migowego i warsztaty tworzenia bajki relaksacyjnej. Prace uczestników powstałe w czasie zajęć zamieszczono na stronie WWW Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w bazie materiałów metodycznych dla bibliotekarzy biblioterapeutów. Na realizację projektu WBP otrzymała dofinansowanie w wysokości 26 175 zł w ramach programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Edukacja kulturalna i upowszechnianie kultury”.
Biblioteki wojewódzkie są też realizatorami pomysłów na „usieciowienie” bibliotek publicznych, rozumiane jako poprawa efektywności współpracy bibliotek w danym regionie lub usprawnienie wybranych usług bibliotecznych (np. informacyjnych) z wykorzystaniem możliwości internetu. W 2001 roku powstała koncepcja utworzenia ogólnopolskiej sieci bibliotek pod nazwą „Infobibnet”.
Koncepcję opracował dr Aleksander Radwański (Zakład Narodowy im. Ossolińskich), a próbę realizacji podjął zespół bibliotekarzy skupionych wokół serwisu EBIB – Elektroniczna Biblioteka. Według pierwotnych założeń „Infobibnet” miała być siecią współpracy bibliotek opartą na samoorganizacji i aktywnym współuczestnictwie bibliotekarzy z całego kraju. Projekt zakładał m.in. współpracę przy opracowywaniu projektów modernizacyjnych, wspólne zabieganie o środki finansowe, budowanie lobbingu na rzecz bibliotek, kreowanie potencjału środowiska bibliotekarskiego, szkolenia, doskonalenie zawodowe, usprawnienie komunikacji i transferu wiedzy, itp. Realizacja tak ambitnego przedsięwzięcia w skali ogólnopolskiej okazała się jednak niemożliwa, choć efektem podjętych działań stało się uwzględnienie problematyki bibliotek w rządowych dokumentach strategicznych rozwoju społeczeństwa informacyjnego – „ePolska” i „Wrota Polski”.
Próbę realizacji założeń „Infobibnetu” w skali regionalnej podjęła Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu, która w 2007 roku przygotowała projekt pod nazwą „Infobibnet – informacja, biblioteka, sieć”, współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Projekt o całkowitej wartości 5 586 826,76 zł zakłada organizację wojewódzkiej sieci współpracy bibliotek samorządowych, zbudowanie i udostępnienie w internecie wspólnego katalogu bibliotek, wyposażenie bibliotek w sprzęt komputerowy, szkolenia bibliotekarzy, utworzenie punktów dostępu do internetu, stref dostępu bezprzewodowego i infocentrów zapewniających dostęp do informacji zgromadzonych i opracowywanych przez uczestniczące biblioteki (katalogi, bazy bibliograficzne, zasoby Kujawsko–Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej). Projekt jest obecnie w fazie realizacji.
Jednym z pomysłów na usprawnienie wymiany informacji o zasobach bibliotek jest tworzenie katalogów centralnych (np. Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny NUKAT tworzony metodą
70 | S t r o n a
współkatalogowania, dostępny pod adresem http://www.nukat.edu.pl), katalogów rozproszonych (umożliwiających jednoczesne przeszukiwanie wielu bibliotecznych katalogów za pomocą jednej platformy, np. Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich KaRo, dostępny pod adresem http://karo.umk.pl) lub wyszukiwarek (umożliwiających jednoczesne przeszukiwanie nie tylko zawartości wybranych katalogów, lecz także innych baz danych, np. multiwyszukiwarka Fidkar).
NUKAT i KaRo są katalogami prezentującymi informacje o zbiorach kilkudziesięciu bibliotek z całej Polski, głównie uczelnianych i naukowych. Rozwiązanie trzecie – multiwyszukiwarka Fidkar – znalazło zastosowanie w bibliotekach publicznych, jest bowiem niedrogim i prostym w użyciu sposobem na stworzenie systemu informacji o zasobach bibliotek w danym regionie (zarówno o księgozbiorach tych bibliotek, jak i o publikacjach czy materiałach na temat regionu, czyli tzw. bibliografii regionalnej). Przykładem takiego systemu jest opracowany i udostępniony przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Krakowie „Fidkar Małopolski”, obejmujący wyszukiwarkę katalogów bibliotek publicznych województwa małopolskiego, bibliografię regionalną Krakowa i Małopolski i katalog bibliotek krakowskich. Multiwyszukiwarka Fidkar wykorzystywana jest także przez biblioteki powiatowe, np. Bibliotekę Miejską w Cieszynie, która na swojej stronie WWW (http://www.biblioteka.cieszyn.pl) prezentuje katalogi poszczególnych bibliotek gminnych powiatu cieszyńskiego.
Przykładem projektu o zasięgu wojewódzkim, którego celem jest prezentacja zasobów informacyjnych o regionie z wykorzystaniem potencjału bibliotek publicznych jest projekt Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku „Pomorska Sieć Informacji Regionalnej” (PSIR), współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Efektem projektu jest wortal internetowy, dostępny pod adresem http://psir.wbpg.org.pl/, który zawiera kompleksową informację o regionie: bazy teleadresowe instytucji i organizacji działających w województwie pomorskim, aktualne informacje o wydarzeniach kulturalnych, imprezach, zabytkach, obiektach, atrakcjach turystycznych, twórcach, lokalnych mediach, inwestycjach, itp. Treść wortalu współtworzona jest przez bibliotekarzy z 10 współpracujących bibliotek publicznych województwa pomorskiego. W ramach projektu PSIR utworzono także „Multiopac Pomorza” – rozproszony katalog bibliotek publicznych województwa pomorskiego, z możliwością jednoczesnego przeszukiwania ich księgozbiorów.
Kolejnym bibliotecznym projektem o zasięgu wojewódzkim jest rozpoczęte w roku 2008 wspólne przedsięwzięcie Książnicy Pomorskiej w Szczecinie i Zachodniopomorskiego Porozumienia Bibliotek
„BIBLIOTEKA CYFROWA – Zachodniopomorski System Informacji N@ukowej i Region@lnej”,
71 | S t r o n a
finansowane ze środków województwa zachodniopomorskiego. W ramach projektu zostaną uruchomione: „Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa”, „Wirtualny katalog centralny bibliotek naukowych i publicznych RoK@Bi” (Rozproszony Katalog Bibliotek) oraz „Baza Wiedzy o Regionie BWoR” (wspólny system wyszukiwawczy bibliografii regionalnych tworzonych przez poszczególne instytucje).