Na podstawie przeprowadzonej analizy wydaje siê zasadne sformu³owanie kilku wskazañ, których uwzglêdnienie, naszym zdaniem, mo¿e przyczyniæ siê do optymalizacji przestrzeni spotkania kreatorów i realizatorów edukacji w³¹czaj¹cej.
– Zwiêkszenie zaanga¿owania œwiata nauki w urzeczywistnianie idei „Szko³y dla wszystkich”, poprzez dostarczenie dowodów naukowych dla kszta³towa-nia polityki i realizacji praktyki edukacyjnej. S³u¿yæ temu mog¹ prowadzone na wiêksz¹ ni¿ dotychczas skalê badania stosowane, projektowe, badania w dzia³aniu, badania ewaluacyjne.
– Krytyczna ocena dotychczasowego dorobku pedagogiki specjalnej jako nauki oraz jej dorobku metodycznego oraz postulowanych rozwi¹zañ organizacyj-nych.
– Rezygnacja przez pedagogów specjalnych z tradycyjnego modelu medyczne-go podczas opisywania fenomenu niepe³nosprawnoœci oraz osadzenie budo-wanej teorii i wynikaj¹cej z niej praktyki na paradygmacie humanistycznym, zw³aszcza subparadygmacie spo³ecznym i tworz¹cych go teoretycznych mo-delach: normalizacyjnym i upe³nomocnienia.
– Uznanie, ¿e nie da siê opisywaæ z³o¿onych zjawisk spo³ecznych i niepowta-rzalnoœci losów osoby ludzkiej, odwo³uj¹c siê jedynie do racjonalnoœci instru-mentalnej. We wspó³czesnej pedagogice specjalnej szczególnego znaczenia nabiera refleksja hermeneutyczna i fenomenologiczny wgl¹d w œwiat ludzkich sensów i nadawanych znaczeñ oraz próba ich jakoœciowych analiz/rekonstruk-cji, tak¿e w odniesieniu do analizy sytuacji osób doœwiadczaj¹cych niepe³no-sprawnoœci.
– Uwolnienie dyskursu o edukacji, w tym szczególnie problematyki edukacji w³¹czaj¹cej od „dominacji rozumu instrumentalnego”, na rzecz heurystyczne-go interpretowania zjawisk.
– Zaanga¿owanie siê nauczycieli i specjalistów z zakresu pedagogiki specjalnej w dzie³o tworzenia w przestrzeni edukacji wspólnoty dzia³ania i wspólnoty
dzielanych sensów. Kluczow¹ rolê w tym dziele odgrywa komunikacja, która
po-lega nie tylko na skutecznym przekazywaniu informacji, ale tak¿e budowanie swoistej wspólnoty uznawanych wartoœci i norm oraz budowanie na ich pod-stawie podmiotowych relacji.
– Wspieranie oddolnych procesów rozwoju organizacyjnego szko³y jako organi-zacji ucz¹cej siê oraz doskonalenie procesu zrz¹dzania wiedz¹ (rola ewaluacji wewnêtrznej w rozwoju organizacyjnym szko³y).
– Podjêcie dzia³añ na rzecz dalszej profesjonalizacji zawodu nauczyciela oraz pedagoga specjalnego z uwzglêdnieniem nowych zadañ wspó³czesnej eduka-cji – poprzez nowoczesny sposób przygotowania kadr oraz system doskonale-nia i doradztwa zawodowego.
– Upowszechnianie wiedzy, kszta³towanie umiejêtnoœci i rozwijanie kompeten-cji realizatorów idei edukakompeten-cji w³¹czaj¹cej w zakresie standardowych za³o¿eñ uniwersalnego projektowania nauczania/uczenia siê (UDL). Ich zastosowanie i konsekwentna realizacja w przestrzeni edukacji poprzez: tworzenie warun-ków dla optymalnej percepcji informacji, zapewnianie mo¿liwoœci korzystania z adekwatnego dla ucznia kodu jêzykowego, elastyczne i przystêpne strategie konstruowania przez ucznia systemu wiedzy, itp. Umocowanie prawne UDL w dokumentach prawa oœwiatowego.
Wydaje siê, ¿e po spe³nieniu tych warunków pedagogika specjalna ze swoim dorobkiem teoretycznym i praktycznym mo¿e w wiêkszym stopniu ni¿ dotych-czas, staæ siê Ÿród³em wartoœciowych inspiracji dla nauczycieli szkó³ ogólnodostê-pnych rozwi¹zuj¹cych problemy wynikaj¹ce z indywidualnych potrzeb rozwojo-wych i edukacyjnych uczniów z niepe³nosprawnoœci¹. Tak¿e pedagodzy specjalni, zarówno teoretycy jak i praktycy, mog¹ jeszcze aktywniej w³¹czyæ siê w urzeczywistnianie idei edukacji w³¹czaj¹cej.
Bibliografia
Bidziñski K. (2016), Kompetencje komunikacyjne nauczycieli szkó³ ogólnodostêpnych podstaw¹ rea-lizacji idei edukacji w³¹czaj¹cej [w:] Komunikacja w przestrzeni edukacyjnej, red. E. Mêcina--Bednarek, Oficyna Wydawnicza Staropolskiej Szko³y Wy¿szej w Kielcach, Kielce. Bidziñski K., Giermakowska A., Ozga A., Rutkowski M. (2013), Nauczyciele województwa
œwiê-tokrzyskiego wobec zadañ zwi¹zanych z realizacj¹ specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce.
B³aszak M., Przybylski £. (2010), Rzeczy s¹ dla ludzi. Niepe³nosprawnoœæ i idea uniwersalnego projektowania, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Bowe F.G. (2000), Universal Design in Education. Teaching Nontraditional Students, Bergin & Garvey, Westport, Connecticut-London.
Budny J. (2004), Projektowanie dla wszystkich, Stowarzyszenie Przyjació³ Integracji, Warsza-wa.
CAST (2011), Universal Design for Learning Guidelines version 2.0. Transforming Education thro-ugh Universal Design for Learning, http://www.udlcenter.org/aboutudl/udlguidelines [dostêp: 30.05.2017].
Chrzanowska I. (2015), Pedagogika specjalna. Od tradycji do wspó³czesnoœci, Oficyna Wydawni-cza „Impuls”, Kraków.
Deklaracja z Salamanki (1994), http://rownosc.info/media/uploads/deklaracja_z_salaman-ki.pdf [dostêp: 22.03.2015].
Dymara B. (1998), Przestrzenie szko³y i przestrzenie ¿ycia, czyli trzy œwiaty dziecka [w:] Dziecko w œwiecie szko³y, red. B. Dymara, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Edukacja dla Wszystkich Education for All (1990) – opis programu, http://www.unesco.pl/eduka-cja/edukacja-dla-wszystkich/ [dostêp: 25.09.2015].
Gajdzica Z. (2014), Kogo najchêtniej zatrudniê - czyli o oczekiwaniach dyrektorów szkó³ specjalnych i integracyjnych wobec absolwentów pedagogiki i pedagogiki specjalnej, „Studia Pedagogiczne”, t. LXVII.
International classification of functioning, disability and health: children & youth version: ICF-CY (2007), http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/43737/1/9789241547321_eng.pdf [dostêp: 12.03.2015].
Janiszewska-Nieœcioruk Z. (2016), (Nie)dojrza³oœæ proinkluzyjnych zmian w kszta³ceniu osób z niepe³nosprawnoœci¹, „Niepe³nosprawnoœæ. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, nr 22, s. 47–59.
Janiszewska-Nieœcioruk Z., Sadowska S. (2016), Problemy zwi¹zane z proboloñskim kszta³ce-niem pedagogów i nauczycieli w Polsce, „Niepe³nosprawnoœæ. Dyskursy Pedagogiki Spe-cjalnej”, nr 23, s. 13-31.
Kirenko J. (2007), Indywidualna i spo³eczna percepcja niepe³nosprawnoœci, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Konwencja o Prawach Osób Niepe³nosprawnych (2006), https://www.rpo.gov.pl/pl/ konwencja-o-prawach-osob-niepelnosprawnych [dostêp: 20.05.2017].
Krause A. (2010), Wspó³czesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Im-puls”, Kraków.
Krause A. (2013a), Teoretyczne inspiracje pedagogiki specjalnej – pedagogika krytyczna, „Studia Edukacyjne”, nr 25, s. 7-16.
Krause A. (2013b), Teoretyczne inspiracje pedagogiki specjalnej - pedagogika emancypacyjna, „Stu-dia Edukacyjne”, nr 28, s. 6-15.
Krzemiñska D., Rzedzicka K.D. (2009), O przygotowaniu zawodowym pedagogów specjalnych – krajobraz (bez) zmian?, „Niepe³nosprawnoœæ”, nr 1, s. 113–123..
Kubinowski D. (2010), Jakoœciowe badania pedagogiczne. Filozofia – Metodyka – Ewaluacja, Wy-dawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Sk³odowskiej, Lublin.
Kwaœnica R. (2014), Dyskurs edukacyjny po inwazji rozumu instrumentalnego. O potrzebie reflek-syjnoœci, Wydawnictwo Dolnoœl¹skiej Szko³y Wy¿szej, Wroc³aw.
Majewski T. (1995), Rehabilitacja zawodowa osób niepe³nosprawnych, Wydawnictwo CBRRON, Warszawa.
Miêdzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania Niepe³nosprawnoœci i Zdrowia ICF – wer-sja w jêzyku polskim (2009), http://www.csioz.gov.pl/fileadmin/user_upload/Wytycz-ne/statystyka/icf_polish_version_56a8f7984213a.pdf[dostêp: 12.03.2015]
Nalaskowski A. (2002), Przestrzeñ i miejsce szko³y, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków. Opis zawodu pedagog specjalny (nr 235919) Wortal Publicznych S³u¿b Zatrudnienia Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Spo³ecznej,http://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/ bazy-danych/klasyfikacja-zawodow-i-specjalnosci/wyszukiwarka-opisow-zawodow//-/
klasyfikacja_zawodow/zawod/235919?_jobclassificationportlet_WAR_nnkportlet_back Url=http [dostêp: 12.03.2015].
Pilecka W. (2011), Psychologia zdrowia dzieci i m³odzie¿y jako dyscyplina stosowana [w:]
Psycho-logia zdrowia dzieci i m³odzie¿y. Perspektywa kliniczna, red. W. Pilecka, Wydawnictwo
Uni-wersytetu Jagielloñskiego, Kraków.
Przygotowanie nauczycieli do pracy z uczniem z niepe³nosprawnoœci¹, Forum Pedagogiki Specjalnej, http://www.efps.pl/pl/2013-06-03-18-19-54/zawod-pedagog-specjalny/item/ 490-przygotowanie-nauczycieli-do-pracy-z-uczeniem-z-niepelnosprawnoscia-aktualny-stan [dostêp: 12.03.2015].
Ramowy program kursu Oligofrenopedagogiki MEN (1992), http://okko.edu.pl/wp-con-tent/uploads/2012/09/szczeg.-plan-kursu-oligo.pdf[dostêp: 12.03.2015].
Rozporz¹dzenie MEN z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegó³owych kwalifikacji wy-maganych od nauczycieli (Dz. U., poz. 1575)
Rozporz¹dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lipca 2015 r. w sprawie warunków organizowania kszta³cenia, wychowania i opieki dla dzieci i m³odzie¿y niepe³nospraw-nych, niedostosowanych spo³ecznie i zagro¿onych niedostosowaniem spo³ecznym (Dz. U. z 2015 r., poz. 1113).
Rozporz¹dzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego z dnia 17 stycznia 2012 r. w spra-wie standardów kszta³cenia przygotowuj¹cego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. z 2012 r., poz. 131).
Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Spo³ecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie kla-syfikacji zawodów i specjalnoœci na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z 2014 r., poz. 1145).
Rutkowski M. (2013), Niepe³nosprawnoœæ w edukacji – nowe konteksty: przestrzeñ – relacje – komunikacja, [w:] Problematyka niepe³nosprawnoœci w mediach i edukacji, red. E. Jaska, T. Skoczek, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Rutkowski M. (2014), Kompetencje diagnostyczne, planistyczne, realizacyjne i ewaluacyjne w pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – w ocenie w³asnej nauczycieli ucz¹cych w placówkach specjalnych oraz integracyjnych, „Pedagogika. Badania, dyskusje, otwarcia. Dzieci i m³odzie¿ ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Implikacje dla teorii i prak-tyki”, z. 3, s. 49-59.
Sadowska S. (2016), Kim powinien byæ pedagog specjalny: granice wzorca w kontekœcie potrzeb zmiany spo³ecznej i horyzont „odpowiedzi” rozbie¿nych, „Niepe³nosprawnoœæ. Dyskursy Pe-dagogiki Specjalnej”, nr 23, s. 32-47.
Ska³bania B, Gretkowski A. (2016), Przemoc symboliczna w instytucji pomocowej - paradoksy po-magania, „Roczniki Teologiczne”, t. LXIII, z. 1, s. 121–137.
Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepe³nosprawnych (1990), http://www. tus.org.pl/uploads/dokumenty/standardowe_zasady_wyrownywania_szans_osob_ niepelnosprawnychpdf [dostêp: 22.03.2015].
Surina I. (2012), Rozwa¿ania o przestrzeni edukacyjnej – od teorii do praktyki edukacyjnej [w:] Przestrzeñ edukacyjna wobec wyzwañ wspó³czesnoœci, red. I. Surina, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Szluz B. (2007), Osoby niepe³nosprawne w Unii Europejskiej – sytuacja i perspektywy, „Seminare – Poszukiwanie Naukowe”, nr 24, s. 325–337.
gstün T.B. (1999), Miêdzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeñ, Niepe³nosprawnoœci i Uczestnictwa – ICIDH-2, Wydawnictwo Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upoœledzeniem Umys³owym, Warszawa.
Wiliñski M. (2010), Modele niepe³nosprawnoœci: indywidualny – funkcjonalny – spo³eczny [w:] Diagnoza potrzeb i modele pomocy dla osób z niepe³nosprawnoœciami, red. A. Brzeziñska, R. Kaczan, K. Smoczyñska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Witkowski T. (2009), Zakazana psychologia, Wydawnictwo Moderator, Wroc³aw.
WoŸniak Z. (2008), Niepe³nosprawnoœæ i niepe³nosprawni w polityce spo³ecznej. Spo³eczny kon-tekst medycznego problemu, Academica Wydawnictwo SWPS, Warszawa.
Disability. Discourses of special education No. 29/2018
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________