Jednym z najistotniejszych elementów bezpieczeństwa państwa jest zdolność do przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa. System zdolny do reagowania na występujące zagrożenia oraz usuwanie ich skutków musi być elastyczny, musi także umożliwiać określenie i analizowanie nowych zagrożeń, które dotychczas nie były zdefiniowane [Jabłonowski, 2007, s. 151].
Do 1997 roku, jedynymi normami prawnymi, regulującymi problematykę przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa, były odziedziczone po PRL przepisy dotyczące obrony cywilnej. Jej kształt określała ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r., nr 241, poz. 2416 ze zm.) oraz wydane na jej podstawie dokumenty wykonawcze, w szczególności: rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w sprawie obrony cywilnej (Dz. U. z 1993r., nr 93, poz. 429); rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw i gmin oraz zasady i tryby kierowania, a także koordynowania przez nich przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej (Dz. U. 1993 r., nr 91, poz. 420); rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w sprawie powszechnej samoobrony ludności (Dz. U. 1993 r., nr 91, poz. 421) [Skomra, 2010, s.11].
Konieczność uregulowania działań związanych z przeciwdziałaniem zagrożeniom bezpieczeństwa została dostrzeżona w wyniku powodzi, jaka miała miejsce w lipcu 1997 roku. Na skutek intensywnych opadów zostało zalanych 2592 miejscowości, zginęły 54 osoby, a 163 tys. zostało ewakuowanych [Sobolewski, Majchrzak, 2011, s. 156]. Powódź w tym okresie była impulsem do podjęcia działań ustawodawczych.
Obrona cywilna, od stycznia 1997 roku, przeszła z kompetencji Ministerstwa Obrony Narodowej do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, ale była to początkowo zmiana czysto formalna, która nie pociągnęła za sobą zmian w systemie zarządzania kryzysowego. W 1998 roku podjęto kilka inicjatyw praktycznych, na przykład na szczeblu Rady Ministrów powstał Międzyresortowy Zespół Reagowania Kryzysowego, kierowany najpierw przez wicepremiera, ministra spraw wewnętrznych i administracji, a od jesieni 1999 roku przez ministra pracy i polityki społecznej, również
47
w randze wicepremiera. Z kolei minister spraw wewnętrznych i administracji powołał 12 kwietnia 1998 r. resortowy Zespół Reagowania Kryzysowego, który odpowiadał za koordynację działań mających na celu zapobieganie i zwalczanie naturalnych klęsk żywiołowych, jak również klęsk spowodowanych przez człowieka oraz usuwanie ich skutków. Natomiast 26 listopada 1998 roku, minister spraw wewnętrznych i administracji powołał Urząd Zarządzania Kryzysowego i Ochrony Ludności jako jednostkę obsługującą Szefa Obrony Cywilnej Kraju. Jednocześnie do Sejmu trafiły regulacje dotyczące stanów kwalifikowanych (tzw. ustawy prezydenckie), przygotowane w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego. Z kolei rząd AWS – UW (tzw. Akcji Wyborczej Solidarność oraz Unii Wolności) złożył w Sejmie projekt ustawy o gotowości cywilnej i cywilnym zarządzaniu kryzysowym oparty na projekcie opracowanym w Instytucie Spraw Publicznych przez Józefa Płoskonkę i prof. Mirosława Steca. Projekt ten zakładał, w swej oryginalnej wersji, ustanowienie specjalnej Agencji Gotowości Cywilnej i Zarządzania Kryzysowego. Ostatecznie, po pracach rządowych i sejmowych, projekt ustawy trafił do prezydenta w kształcie merytorycznie odmienionym od propozycji wyjściowej Instytutu Spraw Publicznych. Zmianie uległa przede wszystkim nazwa ustawy o gotowości cywilnej i zarządzaniu kryzysowym. Wykreślenie z niej słowa „cywilna” miało oznaczać nierozdzielność systemu zarządzania na cywilne i wojskowe, osłabiona została również rola premiera. Powyższa ustawa nigdy nie weszła w życie ze względu na weto prezydenta, które nie zostało rozpatrzone, gdyż Sejm zakończył kadencję.
W latach 2001-2005, ówczesna koalicja rządowa podjęła co najmniej dwie równoległe próby uregulowania kwestii zarządzania kryzysowego i ochrony ludności. W Sejmie znalazł się poselski projekt ustawy o bezpieczeństwie obywateli i zarządzaniu kryzysowym, jak i rządowy projekt ustawy o zarządzaniu kryzysowym. Oba w dużej mierze zawierały regulacje powtórzone z projektu wcześniejszej ustawy o gotowości cywilnej i zarządzaniu kryzysowym, różniły się jednak istotnie, jeśli chodzi o definicję sytuacji kryzysowej oraz kwestie organizacji systemu na szczeblu centralnym. Ostatecznie podstawą prac sejmowych stał sie projekt poselski, do którego w pracach sejmowej Komisji Administracji Spraw Wewnętrznych dołączono projekt rządowy. W efekcie powstał bardzo ambitny projekt ujmujący w jednym akcie prawnym całość militarnej i pozamilitarnej sfery zarządzania kryzysowego, zobowiązań sojuszniczych i współczesnych wyzwań. Jednak i tym razem ustawa nie weszła w życie. Powodem było
48
unieważnianie przez kolejne rządy dokonań poprzedników w zakresie zarządzania kryzysowego i ochrony ludności [Skomra, 2010, s. 12-14].
W 2007 roku postanowiono wprowadzić w życie oddziedziczone po poprzednikach politycznych dobre rozwiązania, eliminując złe i proponując niezbędne zmiany już w trakcie realizacji ustawy o zarządzaniu kryzysowym i tworzenia Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB).
Współczesne zagrożenia i zwiększająca się częstotliwość wystąpienia klęsk naturalnych wymuszają na systemie bezpieczeństwa kompleksowe narzędzia zarządzania kryzysowego. Narzędzia, których celem, według Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 2007 r., jest utrzymanie zdolności do reagowania odpowiednio do zaistniałej sytuacji w przypadku wystąpienia zagrożeń bezpieczeństwa publicznego oraz powszechnego, związanych z ochroną porządku prawnego, życia i zdrowia obywateli oraz majątku narodowego przed bezprawnymi działaniami oraz skutkami klęsk żywiołowych, katastrof naturalnych i awarii technicznych” [Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, 2007, pkt. 58].
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej [Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.], jako dokument najwyższej rangi w zakresie regulacji problematyki bezpieczeństwa w odniesieniu do problematyki przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa, zwraca uwagę na następujące kwestie:
art. 5 – „Rzeczpospolita Polska (…) zapewnia bezpieczeństwo obywateli oraz zapewnia ochronę środowiska”,
art. 68, ust. 4 – „Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska”,
art. 74, ust. 1 i 2 – „Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych”,
art. 146, ust. 7 – „Rada Ministrów (…) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny”,
art. 228, ust. 1 – „W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej”,
49
art. 232 – „W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awariom technicznym noszącym znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia, Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu”.
Pod pojęciem „stanu nadzwyczajnego” należy rozumieć pojawienie się w państwie sytuacji szczególnego zagrożenia, której rozwiązanie wymaga sięgania po środki szczególne, gdyż zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych. W czasie trwania stanu nadzwyczajnego, a także w ciągu 90 dni po jego zakończeniu, nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny [Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., art. 228, ust. 2, 6 i 7].
Kolejnym źródłem prawa jest ustawa z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej. Ustawa ta stwierdza, że w związku z wystąpieniem różnych zagrożeń niemilitarnych, koordynacja funkcjonowania powinna się znaleźć w zakresie właściwości ministra kierującego danym działem, w którego zakresie obowiązków mieści się zasadnicze rozwiązywanie problemów danej sytuacji kryzysowej. Na szczeblu centralnym ministrowie powinni być koordynatorami określonych, względnie stałych funkcji we wszystkich możliwych sytuacjach kryzysowych, realizowanych przez poszczególnych „podwykonawców”, w ramach określonego działu np.: w zakresie: ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, zarządzania kryzysowego; bezpieczeństwa i porządku publicznego – minister właściwy ds. wewnętrznych [Ustawa z 4 września 1997 roku, art. 29] w zakresie dostarczania energii, wykorzystania rezerw państwowych i zapasów obowiązkowych paliw – minister ds. gospodarki itd.
Ustawa ta nie rozwiązuje całokształtu kompetencji administracji rządowej w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa. Ważne znaczenie mają ustawy regulujące
50
funkcjonowanie administracji rządowej w województwie, samorządów terytorialnych oraz straży, służb i instytucji, mających charakter administracji rządowej zespolonej lub niezespolonej.
Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 roku o wojewodzie i administracji rządowej w województwie określa, że wojewoda sprawuje administrację rządową na obszarze województwa.
Ustawa ta określa, że:
zadania administracji rządowej w województwie wykonują: wojewoda; organy rządowej administracji zespolonej w województwie, w tym kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży; organy niezespolonej administracji rządowej; jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, jeżeli wykonywanie przez nie zadań administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw lub z zawartego porozumienia; starosta, jeżeli wykonywanie przez niego zadań administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw; inne podmioty, jeżeli wykonywanie przez nie zadań administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw,
wojewoda odpowiada za wykonanie polityki rządu na obszarze województwa, nadzoruje jednostki samorządu terytorialnego,
wojewoda zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej, działających w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, działa w zakresie bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w odrębnych ustawach [Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r., art. 2],
wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej działające w województwie, a w sytuacjach nadzwyczajnych, o których mowa w art. 22 pkt. 2, obowiązujące również organy samorządu terytorialnego. O wydanych poleceniach wojewoda niezwłocznie informuje właściwego ministra [Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r., art. 25, pkt. 1],
wojewoda, jako zwierzchnik zespolonej administracji rządowej, kieruje nią i koordynuje jej działalność, zapewnia warunki do skutecznego działania, ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.
51
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa, regulująca funkcjonowanie regionalnej wspólnoty samorządowej, określa zakres działań i zadania samorządu województwa, do których należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie: edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego, promocji i ochrony zdrowia, kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, pomocy społecznej, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, polityki prorodzinnej, modernizacji terenów wiejskich, zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych, transportu zbiorowego i dróg publicznych, kultury fizycznej i turystyki, ochrony praw konsumentów, obronności, bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy, działalności w zakresie telekomunikacji, ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy [Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r., art. 14].
Ustawa ta określa, że w sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne, marszałek województwa podejmuje niezbędne czynności należące do obowiązków zarządu województwa. Czynności podjęte w tym trybie wymagają przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu województwa [Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r., art. 43].
Zadania organów administracji rządowej i samorządowej, realizowane w ramach przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa, zostały również zawarte w następujących aktach prawnych:
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 roku, nr 142, poz. 1592);
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 roku, nr 142, poz. 1591);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udziału pododdziałów i oddziałów Sił Zbrojnych
52
Rzeczypospolitej Polskiej w zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwaniu (Dz. U. z 2003 roku, nr 41, poz. 347);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie planów postępowania awaryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych (Dz. U. z 2005 roku, nr 20, poz. 169), określa krajowy plan postępowania awaryjnego, w tym sposób współdziałania organów i służb biorących udział w likwidacji zdarzeń i usuwaniu ich skutków, wzór zakładowego oraz wojewódzkiego planu postępowania awaryjnego;
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 października 2006 r. w sprawie systemów wykrywania skażeń i właściwości organów w tych sprawach (Dz. U. z 2006 roku, nr 191, poz. 1415), określa organizację i warunki oraz sposób funkcjonowania systemów obserwacji, pomiarów, analiz, prognozowania i powiadamiania o skażeniach na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz rolę organów administracji w tych sprawach, dla zapewnienia zewnętrznego bezpieczeństwa państwa i sprawowania ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju;
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie organizacji i trybu działania Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (Dz. U. z 2008 roku, nr 128, poz. 821) oraz rozporządzenie z późniejszymi zmianami z dnia 11 kwietnia 2011 r. określa skład Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, zajmuje się działaniami z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie rządowym, oraz obsługuje w tym zakresie Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów oraz Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego (Zarządzenie nr 86 Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie organizacji i trybu pracy Rządowego Zespołu Zrządzania Kryzysowego, M.P. z 2009 roku, nr 61, poz. 538);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej (Dz. U. z 2010 roku, nr 83, poz. 541);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie planów ochrony infrastruktury krytycznej (Dz. U. z 2010 roku, nr 83, poz. 542);
53
Zarządzenie nr 86 Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie organizacji i trybu pracy Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (M.P. z 2008 roku, nr 61, poz. 538);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie raportu o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego (Dz. U. z 2010 roku, nr 83, poz. 540); Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2009 r. w sprawie określenia organów administracji rządowej, które utworzą centra zarządzania kryzysowego, oraz sposobu ich funkcjonowania (Dz. U. z 2009 roku, nr 226, poz. 1810).
Regulacje w zakresie zarządzania kryzysowego są w Polsce dostosowane do wymagań Unii Europejskiej. Wśród nich największy wpływ na polskie ustawodawstwo w tym obszarze mają następujące akty prawne:
Traktat stanowiący Konstytucję dla Europy (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 310, Tom 47, 16 grudnia 2004 r.),
Dyrektywa Rady Europy nr 82/501/EEC z 24 czerwca 1982 r. o zagrożeniach wypadkami spowodowanymi działalnością przemysłu (Seveso),
Dyrektywa Rady Europy 96/82/EC z 9 grudnia 1996 r. o kontroli zagrożeń poważnymi wypadkami (Seveso),
Decyzja Rady Europy nr 91/396/ EEC z dnia 29 lipca 1991 r. w sprawie europejskiego, alarmowego numeru telefonu,
Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim,
Dyrektywa Rady 2008/114/WE z dnia 8 grudnia 2008 r. w sprawie rozpoznania i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej oraz oceny potrzeb w zakresie poprawy jej ochrony,
Decyzje Rady 2008/617/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 r. w sprawie usprawnienia współpracy pomiędzy specjalnymi jednostkami interwencyjnymi państw członkowskich Unii Europejskiej w sytuacjach kryzysowych,
Decyzja Ramowa Rady 2002/475/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie zwalczania terroryzmu,
Konwencja Rady Europy o zapobieganiu terroryzmowi, sporządzona w Warszawie dnia 16 maja 2005 r. Dz. U. z 2008 r., nr 161, poz. 998.
54
Ze względu na dynamikę kategorii zagrożenia i bezpieczeństwa konieczne jest stałe monitorowanie adekwatności powyższych aktów prawnych do aktualnych zagrożeń, w przypadku niezgodności – ich modyfikacja.
Podstawowym aktem prawnym, regulującym działania w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa, jest ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r., nr 89, poz. 590). Ustawa ta tworzy system zarządzania kryzysowego, na wypadek wystąpienia zagrożeń wymagających szczególnych działań ze strony administracji rządowej, samorządowej, a także Sił Zbrojnych RP. Ustawa ma na celu poprawę stanu bezpieczeństwa powszechnego, a także zwiększenie efektów działań administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych. W szczególności chodzi o ochronę życia i zdrowia obywateli, a także o ochronę infrastruktury krytycznej. Instrumentem, który ma służyć osiągnięciu przez administrację rządową i samorządową właściwego poziomu przygotowania do działań w sytuacjach typowo kryzysowych, są przedsięwzięcia zwane planowaniem cywilnym [Sobolewski, Majchrzak, 2011, s. 157].
W 2009 roku ustawa została znowelizowana (ustawa z 16 lipca 2009 r. o zmianie ustawy o zarządzaniu kryzysowym), z uzasadnień do ustawy wynika, że były następujące cztery przyczyny jej nowelizacji:
wyeliminowanie licznych wątpliwości dotyczących interpretacji podczas stosowania przepisów prawa,
stworzenie efektywnego i czytelnego systemu zarządzania kryzysowego, funkcjonującego także w warunkach, gdy normalne zasoby i procedury działania służb, inspekcji i straży okazały się niewystarczające,
ujednolicenie dokumentacji tego systemu oraz usunięcie dokumentów dublujących się,
usprawnienie procesu planowania przez wprowadzenie cyklu planowania, wskazanie podmiotów uprawnionych do udziału w tym procesie, jak również podmiotów właściwych do uzgadniania planów zarządzania kryzysowego.
W związku z powyższym, dalsza część rozważań odnosi się głównie do znowelizowanej ustawy z 2009 roku. Określa ona organy odpowiedzialne, struktury decyzyjne, a także zadania organizacyjne, logistyczne i finansowe realizowane w tej dziedzinie. Ujednoliciła wiele podstawowych dla zarządzania pojęć: „zarządzanie kryzysowe, sytuacja kryzysowa, infrastruktura krytyczna, ochrona infrastruktury krytycznej, planowanie cywilne”. Stwarza tym samym fundamenty systemu zarządzania
55
kryzysowego, którego funkcjonowanie musi być zgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawa ta ustala, że plan reagowania kryzysowego tworzy się na poziomie krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. W skład planów reagowania kryzysowego wchodzą: plan główny, procedury reagowania kryzysowego oraz załączniki funkcjonalne do planu. Za zarządzanie kryzysowe na terytorium RP odpowiada Rada Ministrów. Dla potrzeb zarządzania kryzysowego tworzy się Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego, który jest organem opiniodawczo-doradczym oraz Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, podległe Prezesowi Rady Ministrów. Ministrowie, kierujący działami administracji rządowej, oraz kierownicy urzędów centralnych realizują, zgodnie z zakresem swoich obowiązków, zadania dotyczące zarządzania kryzysowego.
Powyższa ustawa określa organy właściwe w sprawach przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa, na terenie województwa – wojewoda, powiatu – starosta oraz gminy – wójt. Organy właściwe, w sprawach zarządzania kryzysowego, mają do dyspozycji organy pomocnicze zwane w ustawie: wojewódzkim zespołem zarządzania kryzysowego, powiatowym zespołem zarządzania kryzysowego, gminnym zespołem zarządzania kryzysowego. W ich skład wchodzą kierujący właściwymi komórkami organizacyjnymi urzędu obsługującego ministra lub kierownika.
Do głównych zadań zespołów zarządzania kryzysowego należy [Sobolewski, 2011, s. 26]:
dokonywanie okresowej oceny zagrożeń na potrzeby raportu; opiniowanie projektów planów zarządzania kryzysowego;
opiniowanie wykazu obiektów, instytucji i urządzeń wchodzących w skład infrastruktury krytycznej w ramach swoich własności;
wypracowywanie wniosków i propozycji dotyczących zapobiegania
i przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa.
Ministrowie i kierownicy określają, w drodze zarządzenia, organizację, skład oraz miejsce i tryb pracy zespołów zarządzania kryzysowego. Zgodnie z tą ustawą, ministrowie i centralne organy administracji rządowej, do których zakresu działania należą sprawy związane z zapewnieniem bezpieczeństwa narodowego, w tym związane z ochroną ludności lub z gospodarczymi podstawami bezpieczeństwa państwa, tworzą centra zarządzania kryzysowego.
56
pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego,
współdziałanie z centralnymi organami zarządzania kryzysowego administracji publicznej,
nadzór nad funkcjonowaniem systemów wykrywania i alarmowania oraz wczesnego ostrzegania ludności,
współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska,
współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne,
realizacja zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższenia gotowości obronnej państwa,
współdziałanie na wszystkich szczeblach administracji rządowej w zakresie informowania i przekazywania poleceń do wykonywania w systemie całodobowym dla jednostek ochrony zdrowia w przypadkach awaryjnych, losowych, jak również w momentach zaburzeń funkcjonowania systemu.
Organem właściwym w sprawach przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa na terenie województwa jest wojewoda, który dysponuje organem pomocniczym, wojewódzkim zespołem zarządzania kryzysowego. Natomiast na obszarze powiatu, organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego jest starosta, który dysponuje organem pomocniczym, powiatowym zespołem zarządzania kryzysowego.
Na szczeblach województwa, powiatu i gminy, w miarę możliwości, tworzy się centra zarządzania kryzysowego, których celem jest realizacja zadań z zarządzania kryzysowego.
Prezes Rady Ministrów może wprowadzić, w drodze rozporządzenia, na całym terytorium RP lub jego części, stopnie alarmów.