sprzyjające szerszemu stosowaniu pojazdów e le k
tryczn ych . płynnego, zużywanego do napędu pojazdów spalino
w ych p rz y tra n sp o rta ch na b lis k ie odległości i p rz y
potrzebow ania energii, szczególnie na wzniesieniach.
Co do w ytrzym a ło ści, to je st ona, w e d łu g doświadczeń przenoszenia energii. S iln ik , zabezpieczony od nad
m iernego przeciążenia, w y tw a rz a energię m echani Badanie możliwości zastosowania śruby zw rotnej
(dw ukierunkow ej) zajm owało od dłuższego czasu tech
ników , k tó rz y p ro je k to w a li użycie je j p rzy turbinach gazowych nie pozwalających na wprowadzenie biegu wstecznego. Niedawno tem u rozeszła się wiadomość o zbudowaniu dwóch śrub zw rotnych średnicy 5,20 m
każda, przeznaczonych do szybkiego okrętu tow a
rowego szwedzkiego „L o s Angeles“ . Wiadomość w zbu
dziła duże zainteresowanie, ponieważ eksperym ent ten pozwoli ocenić wydajność nowej śruby w porównaniu z w y n ik a m i uzyskanym i przez bliźniaczy statek
„S e a tle “ , zaopatrzony w śrubę norm alną, k tó r y na
388
tra sie A nvers — Curacao osągnął średnią szybkość 21 węzłów.
Zastosowanie śruby zw rotnej było też eksperymen
towane przez stocznie okrętowe franeusko-belgijskie (Chantiers N avals Franco-belges), p rz y motorze spa de Bretagne. Zapuszczenie m otoru zapewnia bateria zasilana przez dynamo, inna bateria zasilana przez drugie dynamo używana je s t do oświetlenia i kierow a zwrotnego, aparatu kierowniczego, systemu oliw ienia.
Śruba może rozwiązać moc 80 K M p rz y 500 obrotach
nego w ykorzystania mocy silnika, osiąga wydajność o 16 proc. wyższą od s ta tk ó w z śrubą norm alną. D la
nych szybkości. Ograniczenie szybkości, p rz y przewo
żeniu ciężkich ładunków , ispowodowane je s t przede W szystkim iniez.awsze wystarczająco udoskonalonym systemem mechanizmu hamulców. Pomimo, że ham ul
ce hydropneumatyczne i pneumatyczne dały w p ra k tyce dobre w y n ik i, to jednak zastosowanie ich w szybkich samochodach ciężarowych i samochodach ciężarowych z przyczepką okazało się niewskazane z następujących powodów: konieczność hamowania i zatrzym ania pojazdu na przestrzeni względnie m ałej oraz konieczność- funkcjonow ania progresywnego ha
m ulców na zakręcie i na nawierzchni o ślizg łe j, w celu uniknięcia niebezpiecznych ślizgów, spowodowanych ró ż n y m i ¡stopniami działania hamującego na poszczególne osie. Niedogodność pierwsza może zostać usunięta przez zastosowanie s iły ham ującej na w szystkie koła, co pozwoli na proporcjonalne rozłożenie ogólnej s iły ham ującej i w konsekwencji zm niejszy tem peraturę ta rcia , zrealizowanie maksymalnego nasilenia ham ują
cego na każdym kole. Nasilenie to zmieniać się będzie w zależności od ciężaru spoczywającego na każdej osi, dogodnego rozłożenia ładunku, pozwalającego na zmniejszenie szybkości w stosunku 3 m /sek-, bez oba szybkości, największą niedogodnością, k tó rą zmniejsza przeciętną szybkość jazdy, są długie zjazdy_ przy du
żej pochyłości terenu; niedogodność ty m większa im znaczniejsze je s t obciążenie samochodu. P rzy zjazdach m aksym alna szybkość w yraża się koniecznością praw ie zupełnego w yelim inow ania dzięki obiegowi pow ietrza, te m p e ra tu ry spowodowanej przez hamulce, któ re po
zw o liło b y na pełne użycie hamulców w n agłym w y padku. Podczas kiedy ilość ciepła, produkowanego przez ta rcie je s t w p ro s t proporcjonalna do szybkośei pojaz
du, to nie można tego samego powiedzieć o obiegu pow ietrza, toteż po przekroczeniu oznaczonej granicy szybkości tem peratura będzie wzrastać progresywnie
w stopniu ty m w yższym im bardziej w yniosła będzie
Chcąc wykazać analitycznie w zajem ny stosunek, zacho
dzący pomiędzy szybkością, pochyłością terenu i powiększenie powierzchni bębnów oraz zwiększyć czyn
n ik „ A T “ poprzez w yelim inow anie m ożliw ie ja k n a j
większej ilości nagromadzonej ciepłoty. Ażeby zadość
uczynić obu ty m wym aganiom zaprojektowano system zwalniaezy elektrom agnetycznych, polegający na wmon
tow aniu do tra n s m is ji napędowej mechanizmu ham ują
cego poruszanego elektromagnesem, zasilanym prądem z generatora 12 w lto w e g o . W y n ik i uzyskane w okresie elkaperymenitacyjnym b y ły bardzo zadowalające. Oka
zało się, że ¡samochody, zaopatrzone w zwalniacze elek natom iast samochód wyposażony w zwalniacze elektro
magnetyczne, może w przytoczonych w arunkach osiąg
nąć szybkość przeciętną 64 km/godz., naw et przy znacznym przedłużeniu pochyłości do przebycia.
Z. B.
B IB L IO G R A F IA
B A D A N IA PAROW OZÓW N A K O L E J A C H ZSRR N a kolejach ZSRR dokonywane isą liczne badania parowozów. W niniejszym a rty k u le podane są niektóre w y n ik i badań parowozów osobowych ser. Cym z tego względu, iż parowozy o ta k im ¡samym u kładzie osi 1— 3— 1 często są obecnie budowane.
Pierwsze parowozy te j ¡serii b y ły zbudowane w 1916 ro ku ; budowane w znacznych ilościach w następnych latach podlegały różnym zm ianom; ostatnia zmiana w celu zmodernizowania b y ła dokonana przed w ojną, parow ozy z ta k im i zm ianam i oznaczone b y ły symbo
lem Cym (lite ra „ Y “ = polskiem u U oznacza „u s ile n - n y j“ (w zm ocnionej), lite ra „ M “ — (¡zmodernizowany).
Parowozy ty p u C b y ły dostarczone w m a łe j ilości ró w nież dla kolei Warszawsko.— Wiedeńskiej., podczas p ie rw
szej w o jn y światowej.
Badania b y ły dokonywane w 1939 r., lecz nie b y ły zakończone; w y n ik i tych badań są ¡podane obecnie przez (kierownika badań doc. inż. Górskiego w książce zatw ierdzonej przez „W sie so ju zn yj Nauczno-Issledowa- te ln y j In s titu t żeleznodorożnogo tram sporta“ i w yda
nej w 1948 r.
Zasadniczo m odernizacja parowozów polegała na za
stosowaniu:
a) podegrzania wody zasilającej: kocioł,
b) podegrzewania pow ietrza, dopływającego do pa l
nika
c) urządzenia do w yciągania gazów spalinowych z dym nicy zam iast ogólnie stosowanej dyiszy.
W skutek zastosowania ty c h urządzeń w aga w łasna parowa zw iększyła się od 83,6 do 89,78 t , co połączone było z podwyższeniem nacisku k ó ł napędnych z 18 t do 20 t. Ponieważ w y m ia ry k o tła i masizyny parow ej pozostawione zostały bez zm iany, więc zwiększony na
cisk k ó ł napędnych nie m ógł być w yzyskany, szcze
g ólniej p rz y większych szybkościach, jalk to s tw ie r
dzono podczas badań.
W yciąg dymu dokonuje się za pomocą w e n ty la to ra ustawionego w dym nicy i urucham ianego przez tu r b i
nę, działającą od p a ry -odlotowej; p a ra z tu rb in y w y puszczona je s t na zew nątrz do pow ietrza a gazy spa
linowe w yciągnięte z dym nicy od la tu ją przez, ko m in ; aby tu rb in a m ogła być czynna rów nież podczas posto
ju lu b podczas ja zd y z zam kniętą przepusitnicą, tu rb i
na m usi być uruchom iana rów nież przez parę świeżą z k o tła ; wobec tego dmuchawa je s t zbyteczna. Pewna ilość p a ry odlotowej z cylin d ró w m aszyny parow ej do
prowadzona je s t do ¡grzejników ¡powietrza, umieszczo
nych z dwóch stron stojaka paleniskowego; dopływ
pow ietrza do g rze jn ikó w może być regulow any za po
mocą w e n ty li z budki m aszynisty.
Część p a ry odlotowej doprowadzona je s t jeszcze do zbiornika w ody w tendrze; dopływ p a ry do zbiornika w tendrze je s t doprowadzony do ¡kotła za pomocą pom
py tu rb in o w e j.
W sprawozdaniu szczegółowo opisane są zastosowa
ne m etody badań i podane ich szczegóły; głów ne w y n ik i badań są następujące.
Podczas prób do opalania używ any b y ł węgiel dwuch gatunków : mieszanka antracytow a lufo w ęgiel gazowy o w artości opałowej 6397 k c a l/k g , natężenie rusztu podczas badań w ahało się w granicach 100 do 500 kg w ęgla spalonego na jednym m 2 pow ierzchni rusztu.
Stwierdzono, iż nadm iar p ow ietrza w porów naniu z teoretycznym zapotrzebowaniem w ynosił p rz y w y ciągu w entylatorem ok. 0,6 — 0,8, podczas gdy p rzy użyciu dyszy je s t w iększy i wynosi ok. 1,2 — 1,3.
T em peratura p ow ietrza nagrzewanego w ynosi ok.
85°,tem peratura gazów spalinow ych w s k rz y n i ognio
w ej w pobliżu ściany sito w e j w yn o siła 800« do 970»;
tem peratura w zrasta w m iarę zw iększania natężenia rusztu.
Natężenie pow ierzchni odparowującej dochodziło do 70,8 kg p a ry z jednego m 2 .powierzchni; osiągano to dzięki .stałemu ciągow i w yw oływ anem u przez w e n ty
la to r.
Stwierdzono jednak, iż p rzy z b y t dużych natężeniach wym agana je s t nadm ierna ilość obrotów w e n tyla to ra , więc p rz y natężeniu ok. 45 kg/m -’ ilość obrotów w cią
gu jednej m in u ty w ynosiła ok. 3000; zaś p rzy 70 k g /m 2 ok. 5000; stw ierdzono, iż ilość obrotów nie powinna przekraczać 4000, czemu odpowiada natężenie po
w ierzchni odparowającej 57 k g /m 2.
W spółczynnik sprawności k o tła w ahał ¡się p rz y opa
la n iu węglem gazowym w granicach 58% do 78% w za
leżności od natężenia pow ierzchni odparowującej.; p rz y natężeniu ok. 57 k g /m 2 w ynosił na ok. 69%.
Tem peratura gazów spalinow ych w palenisku waha
ła się od 800° do 1000°; p rz y użyciu ciągu przez wen
ty la to r p rz y w ylocie te m p e ra tu ra je s t niższa, niż w ra zie użycia dyszy; waha się w granicach 250° do 350», zużycie w ęgla gazowego w godzinę w ynosiło p rz y n a j
m niej 1,3 kg p rz y szybkości biegu 50 km /godz.
Napełnienie cylin d ró w 0,4 — 0,5 pnz.y ¡szybkościach biegu pociągu 40 — 50 km na godz. P rz y ta k im napeł
nieniu szybkości 60 ,km /godz. moc parowozu c y lin d ro wa w ynosi ok. 1450 K M przyczepna zaś na obwodzie k ó ł napędnych ok. 1400 K M ; odpowiada to napełnieniu c ylin d ró w 0,5.
W ydaw ca: W Y D A W N IC T W A K O M U N IK A C Y J N E
Warszawa, ul. Kazim ierzowska 52, telefony: Centrala Ministerstwa Kom unikacji 400-60, wewn. 19 R edaktor: Inż. Z y g m u n t W iśn ie w ski__________________________________ _ P renum erata k w a rta ln a 450 zŁ P K O n r 1-8523___________ Cena pojedynczego num eru 150 zł.
N a k ła d 4850 egz. obj. ‘¿'/z ark., fo rm . A-4 p a p ier — d ru k . s,at. V I I k,l. 61 X 86, 70 gr.
Robotnicza S półd zie ln ia W ydaw nicza „Pras,a“ . D ru k a rn ia Łódź, u l. Ż w ir k i 17.
Zam. 3477 — 2 2 .Y III. 50 r. .D l-23201
W A Ż N E D L A P L A N U J Ą C Y C H W Y D A T K I N A Z A K U P I P R Z E D P Ł A T Ę C ZA S O P IS M T E C H N IC Z N Y C H N A ROK 1951
Instytucje wydające czasopisma techniczne, a mianowicie:
Naczelna Organizacja Techniczna,
Wysokość norm alnej przedpłaty została uzależniona od objętości czasopisma, przedpłatę ulgową usta
lono dla w szystkich czasopism jednakowo w wysokości z ł 50 — bądź zł 100 — za jeden zeszyt poszczegól
nego czasopisma, bez względu na objętość.
W yżej wym ienione instytucje wydawnicze proszą urzędy, in stytu cje i przedsiębiorstwa gospodarki uspo
łecznionej o zapewnienie w swych budżetach bądź planach finansowo-gospodarczych na ro k 1951 potrzeb
nych na ten cel środkow finansowych.
Ponadto uprasza się związki zawodowe, stowarzyszenia inżynierów i techników, kluby racjonalizatorów , dyrekcje szkół zawodowych oraz koła naukowe studentów szkól wyższych i szkół technicznych, aby p rzystą p iły do organizowania zbiorowej przedpłaty czasopism technicznych.
1. Czasopisma wydawane przez Naczelną Organizację Techniczną g r u p a A
Architektura mieś. 500 1.500 3 000 6.000 600 1.200 2.400
Gospodarka Wodna mieś. 250 750 1.500 3,000 300 600 1.200
Inżynieria i Budownictwo mieś. 300 900 1.800 3 600 300 600 1.200
Przegląd Elektrotechniczny mieś. 300 900 1.800 3.600 300 600 1.200
Przegląd Geodezyjny mieś. 200 600 1 200 2 400 300 600 1.200
Przegląd Mechaniczny mieś. 200 600 1.200 2400 300 600 1.200
Przegląd Papierniczy mieś. 150 450 900 1 800 300 600 1.200
Przegląd Techniczny mieś. 300 900 1.800 3 600 150 300 600
Przegląd Telekomunikacyjny mieś. 200 600 1.200 2 400 300 600 1.200
Przemysł Chemiczny mieś. 400 1 200 2 400 4 800 300 600 1.200
Technika Lotnicza k w a rt. 200 200 400 800 100 200 400
Technika Morza i Wybrzeża mieś. 200 600 1.200 2 400 300 600 1.200
g r u p a B
Członkowie stowarzyszeń technicznych zrzeszonych w NOT przy abonowaniu co najm niej pięciu egzem
plarzy czasopism wydawanych przez PW T i W K poprzez oddział NOT lub oddział stowarzyszenia technicz
nego
Studenci wyższych uczelni p rzy abonowaniu co n a jm n ie j pięciu egzem plarzy poprzez koła naukowe lub inne zrzeszenia studentów wyższych uczelni.
W grupie B
Członkowie związków zawodowych p rz y abonowaniu co n a jm n ie j pięciu egzemplarzy poprzez oddział zw iązku, koła zw iązku lub radę zakładową.