578 PRZEGLĄD LOTNICZY N? 12

Fot, Nr. 2,

samolotów w ojskow ych (patrz fot. Nr, 3). Tablice ta k ie p o z w alają na u kład an ie niew ielkich zadań, które p rz y ­ z w y c z a ja ją uczniów do sądzenia o położeniu samolotu w edług w skazań k ilk u przykładów , m aprzykład:

Z a d a n i e 1. Z akrętom ierz — w skazów ka wlewo, po- chyłom ierz — k u lk a wprawo, szybkościom ierz — 200—

180 km/godz., W ysokościom erz w sk azu je spadek w y ­ sokości, licznik obrotów — ilość obrotów norm alna dla sam olotu R— 1. Horyzont niew idoczny — lot w obło­

kach, P ytan ie : ja k sam olot le c i? Odpowiedź — s a ­ molot w yko nu je korkociąg.

Z a d a n i e 2. Licznik obrotów — 1450 obrotów na

min,, szybkościom ierz — 280 — 200 km/godz.„ w

ska-Fot. Nr, 4.

zów ka zakrętom ierza i k u lk a pochyłom ierza — w po­

łożeniu środkowem. Sam olot — R— 1. U staw ić to w szystko na p rzyrządach i w yciągn ąć w niosek o poło­

żeniu samolotu.

P rzy nauczaniu ko rzystan ia z busoli AL— 1, A L—

2, AN— 1, AN—2, pierwszem zadaniem jest p rzyzw ycza­

jen ie ucznia do prawidłowego ustaw ian ia sam olotu na kurs, w skazan y przez in strukto ra i do o kreślan ia kursu, którym samolot leci.

Pomoce naukowe, w yobrażone na fotografjach 4 i 5, znacznie u ła tw ia ją p rzysw o jenie tego działu. Im więcej jest pomocy naukow ych z busolam i, tem łatw iej i szybciej odbywa się proces n auczania. Instruktor roz­

d ziela p rzyrząd y na stoły w k la sie i kom enderuje:

„W ziąć kurs 140°“, lub: „Powrócić n astaw ien ie w k ie ­ runku czarnej tab licy, obliczyć k u rs sam olotu według busoli". Po objaśnieniu sposobów w ykonania, instruktor obchodzi stoły i sp raw d za czynności uczniów, W ten sposób można bardzo p rzejrzyście w skazać uczniowi w szelkie m ożliw e błędy i skutki tych błędów.

O rganizując współzawodnictwo, w ysuw a się cel:

„Szybkość i dokładność ustaw ien ia sam olotu w edług z a ­ danego kursu".

Skom pensowanie d ew iacji korzystn ie jest studjowaC na sp ecjaln ych stołach które w yo b rażają różę w iatrów . W p rzed n iej części modelu kadłuba sam olotu są gn iaz­

da, p rz y k ry te w ysu w alną deską, w które w kład a się du­

ży magnes d la spowodowania odchyleń ig ły busoli od południka magnetycznego.

Z praw ej i lew ej strony podstaw przym ocowane są

Fot. Nr, 5.

.Nb 12

P R Z E G L Ą D L O T N IC Z Y 579

p rz e z ie rn ik i N W — 5 d o w s k a z y w a n ia u cz n io m s p o s o b u m ie rz e n ia z b o c z e n ia s a m o lo tu p ro s te m i o d w ro tn e m wi­

zow aniem .

P o m o c e te p o z w a la ją n a ro z w ią z y w a n ia sz e re g u z a ­ d a ń , n p .: k o n tr o li w y k o n a n ia lo tu . P r z e s u w a ją c s to ły n ieco w b o k , z m ie n ia m y k ą ty z b o c z e n ia sa m o lo tó w . P o ­ p ra w k i n a k u rs u z y s k u je się z a p o m o c ą w s k a ź n ik a sz y b ­ k o śc i w ia tru (,,w ie tro c z o t“ ).

D o p o p r a w ia n ia k u r s u m a g n e ty c z n e g o n a k u rs b u ­ so li is tn ie je n a p r z y rz ą d z ie g ra fik d e fia c ji, s ta n d a r d o w e ­ go ty p u , z w y k n eślo n em i k rz y w em i.

N a u c z a n ie u c z n ia k o r z y s ta n ia z s u w a k a N L— 3, bez u p rz e d n ie g o p o k a z u o d p o w ie d n ic h czy n n o ści n a d u ż y m su w ak u , ró w n o z n a c z n e je s t z d w u k r o tn ą s t r a tą czasu.

P ię c io k ro tn ie z w ię k s z o n y i śc iśle w y k re ś lo n y su w ak NL— 3 z a w ie sz a się w k la s ie ta k , ż eb y m o żn a go b v lo sw o b o d n ie o b ra c a ć (F o to 6).

F o t. N r. 6

Ś cisło ść su w a k a p o tr z e b n a je s t, żeb y m óc s p r a w ­ d z a ć r o z w ią z a n ia z a d a ń c a łe j k la s y .

A u to r p o d k re ś la , że o d u rz ą d z e n ia la b o r a to r ju m n a ­ w ig a cji p o w ie trz n e j z a le ż y p o w o d z e n ie n a u c z a n ia . P o ­ trz e b n e je s t p e w n e u d z ie le n ie p o m o cy n a u k o w y c h i u s ta ­ len ie d la n ich s ta n d a r d u . B ez teg o n a u c z a n ie a e ro n a - w ig a cji je s t p ra w ie n iem o żliw e.

S tre ś c ił S. A .

DOŚWIADCZENIA AMERYKAŃSKIE NAD SIECIĄ OBS. - MELD.*)

(Stany Zjednoczone)

W s z e lk ie d o ś w ia d c z e n ia , d o ty c z ą c e sieci o b s e rw a ­ c y jn o -m e ld u n k o w e j, b ę d ą c e j p o d s ta w ą p rz e c iw lo tn ic z e j o b ro n y k r a ju , m u sz ą b y ć ro b io n e n a w ie lk ą sk a lę i w s k u te k teg o są tr u d n e . W m a ju u b ie g łe g o r o k u lo t ­ n ictw o a m e ry k a ń s k ie o ra z o d d z ia ły o b ro n y p rz e c iw lo t­

n iczej d o k o n a ły c ie k a w y c h d o św ia d c z e ń w s ta n ie K e n ­ tu c k y , k o ło f o r tu K n o x . W y n ik i ich p o d a je m y p o d łu g

„ C o a s t A r t i ll e r y J o u r n a l ‘', z lip c a b. r.

F o r t K n o x m ia ł b y ć s ta c ją re g u lu ją c ą , z a w ie r a ją c ą lic z n e s k ła d y . B y ł on b ro n io n y p rz e z s iły lo tn ic ze , m a ­ ją c e b a z ę w B o w m a n F ie ld , m ie jsc o w o śc i o d le g łe j o 50 km . o d f o r tu K n o x i z ło ż o n e z e s k a d r y s a m o lo tó w m y ­ śliw sk ic h P . 16. k ilk u s a m o lo tó w o b s e rw a c y jn y c h i p u łk u

*) R e v u e d es F o rc e s A erienneis, W rz e s ie ń 1933.

a r ty l e r j i p rz e c iw lo tn ic z e j. U tw o rz o n o trz y k o n c e n tr y c z ­ n e lin je p o s te ru n k ó w o b s e rw a c y jn o -m e ld u n k o w y c h . N ie ­ p r z y ja c ie ls k ie s iły lo tn ic ze , z n a jd u ją c e się w P atterso > . F ie ld , s k ła d a ły się z 20 s a m o lo tó w b o m b a rd u ją c y c h B2, B7 i B9, o sz y b k o śc i ró ż n e j, w a h a ją c e j się o d 150 d o 220 km . n a g o d zin ę. O d le g ło ś ć m ię d z y o b y d w o m a m ieprzy- ja c ie ls k ie m i b a z a m i w y n o s iła 250 km .

C zas, p o tr z e b n y d la s a m o lo tu m y śliw sk ieg o n a s t a r t i o s ią g n ię cie w y so k o śc i b o jo w e j, o b lic z an o n a 22 m in u ty , n a to m ia s t s a m o lo t b o m b a rd u ją c y m ó g ł w o k re s ie 28 m i­

n u t p rz e le c ie ć n a d lin ją p o s te ru n k ó w i d o tr z e ć d o B o w ­ m a n F ie ld . W o b e c teg o , b y ło rz e c z ą k o n ie c z n ą s tw o r z e ­ n ie b a rd z o s z y b k o d z ia ła ją c e g o sy s te m u a la rm o w eg o .

S ie ć s k ł a d a ł a się z 69 p o s te ru n k ó w , o d le g ły c h o d s ie ­ bie o 9 do 15 km . i p o d z ie lo n y c h , z a d m in is tra c y jn e g o

580 P R Z E G L Ą D L O T N IC Z Y N° 12

W Jn d/a H A POL 15

CaO/n a

Paragon HctM'L TOP

C/HT/HHA TL

_ /

h 6 / V O G / * T / \ / V O O L / r / c H

> F T THOMAS

2 AV J A M E S

£XA h o p/a

\ *■ - ^ J a p a n

AREAJCH

L / C K

O S s y e p o /o t^ e ,, Z e /e y r y ia /Z n e

Ze/ep . p r y iv a Z n e z& re /c u r/r. ZuA */yr?ć>jęZe _____________ ,, Z e /e ę re p M o rs e e c y n ///

_ ___ ta c z n o ś c rscZ/oiv a w o/s A ________T e /e Z y p

A P a s Z o b s e rw a c

• Sar/Zr-a Z e/ep cyhr/Z.

(§) C e p Z ra /a ,,

,,

\ / S za c ya rac/p o

m L /rz a r Z Z e P y r a / M o rs e a

p u n k tu w id z e n ia n a tr z y o d c in k i, c e n tr a le k tó ry c h z n a j ­ d o w a ły się w C o lu m b u s, B a te s v ille i O w en to n .

W y k o r z y s ta n o tr z y ś r o d k i łą c z n o ś c i: r a d jo , c y w iln e lin je te le fo n ic z n e i c y w iln e lin je te le g ra fic z n e .

W s z y s tk ie p o s te r u n k i b y ły p o łą c z o n e lin ja m i p o lo - w em i łub z a p o m o c ą k o m b in a c y j lin ii p o lo w y c h i s ta ły c h O b s e rw a to rz y b ą d ź te le fo n o w a li b e z p o ś re d n io d o c e n ­ t r a l i sw ego o d c in k a , b ą d ź te ż z a p o ś re d n ic tw e m p o s te ­ r u n k ó w p o ś re d n ic h . D w a s ą s ie d n ie p o s te r u n k i m ia ły r o z m a ite sp o s o b y łąc zn o ści.

O rg a n iz a c ja c e n tr a li c a łe j sieci b y ła n a s tę p u ją c a

(ry s. 1): c e n tr a la d z ie liła się n a o d d z ia ł o p e r a c y jn y i o ś ro d e k w y w ia d o w c z y . G d y p rz y b y w a ł m e ld u n e k , z a ­ p isy w a n o go w tr z e c h e g z e m p la rz a c h , z a z n a c z a ją c : k tó r v p o s te r u n e k go w y s ła ł, ilo ść sa m o lo tó w , ich oechy, czy b y ły w id z ia n e , czy s ły s z a n e , k ie d y d o k o n a n o o b s e rw a ­ cji, w y s o k o ść lo tu (ty lk o w y so k o , ś re d n io lu b n isk o ), m ie jsc e (n a p ra w o , n a lew o, n a d p o s te ru n k ie m ), k i e r u ­ n e k lo tu .

M e ld u n e k p rz e k a z y w a n o n a ty c h m ia s t do lo tn is k a w B o w m a n n F ie ld . O d p is y d o s ta rc z a n o p o je d n y m , d r u ­ giem u i trz e c ie m u o d d z ia ło w i o p e ra c y jn e m u c e n tr a li

.Nb 12

P R Z E G L Ą D L O T N IC Z Y 581

W s z y s tk ie te i n s ty tu c je m ie ś c iły się o czy w iście w je d n y m b u d y n k u .

O d d z ia ł o p e r a c y jn y n o to w a ł p o ło ż e n ie s a m o lo tó w n a m a p ie i o k r e ś la ł p ra w d o p o d o b n e ich p o ło ż e n ie p r z y ­ s z łe . P r z y k o ń c u ć w ic z e n ia z e s ta w io n o m e ld u n k i w y s ła ­ n e i o trz y m a n e .

O b s e rw a to ra m i b y li ż o łn ie rz e , w zięci z s ą s ie d n ic h g arn iz o n ó w .

K a ż d y p o s te r u n e k b y ł o z n a c z o n y p ię c io m a lite ra m i, p o z w a la j ące m i n a n a ty c h m ia s to w e z n a le z ie n ie go n a m a ­ p ie, t a s a m a g r u p a p ię c iu l it e r p o w ta r z a n a p r z y k o ń c u m e ld u n k u s ta n o w iła n ie ja k o p o d p is.

P o d w ó ch d n ia c h , u ż y ty c h n a w y p ró b o w a n ie sieci, d o k o n a n o w d n iu 15 m a ja p ie rw sz e g o ć w iczen ia. W o g ó le ć w icz eń p rz e p ro w a d z o n o 11, z te g o 10 tr w a ło p o 4 g o ­ d z in y , je d n o 24 g o d z in y . W y k o n a n o ra z e m 40 n a p a d ó w lo tn ic z y c h , k tó r e , z a w y ją tk ie m d w ó ch w y p a d k ó w , z o ­ s t a ły k a ż d o ra z o w o z a m e ld o w a n e p rz e z w s z y s tk ie tr z y lin je p o s te ru n k ó w .

P o d s łu c h n o c n y b y ł d o k ła d n y , lecz b y ły b łę d y w o k re ś la n iu ty p ó w sa m o lo tó w .

P r z y d o b re j p o g o d z ie i w id o c z n o ści, sa m o lo ty b o m ­ b a r d u ją c e b y ły w id z ia n e i s ły s z a n e n a w y s o k o śc i 5000 m. i w o d le g ło ś c i 8 km . W w ie lu w y p a d k a c h s p o s tr z e ­ żo n o je n a w e t n a w ię k s z e j je s z c z e o d le g ło śc i.

G d y k ilk a g ru p n ie p r z y ja c ie ls k ic h m ia ło m a r s z r u ty s ą s ie d n ie i k r ę te , b y ły b łę d y . D o ś w ia d c z e n ia w y k a z a ły , ż e o tr z y m a n e w ia d o m o ś ci m o g ą rz e c z y w iś c ie b y ć p o ż y ­ te c z n e d la lo tn ic tw a m y śliw sk ie g o o b ro n y ty lk o p r z y w a ­ r u n k u , ż e b ę d ą z u p e łn ie śc is łe i b ę d ą w s k a z y w a ły ilo ś ć n ie p r z y ja c ie ls k ic h sa m o lo tó w , ich ty p , w y s o k o ś ć i k i e r u ­ n e k lo tu . W s z y s tk o to w y m a g a d o b rz e w y s z k o lo n y c h o b se rw a to ró w .

C zas, p o tr z e b n y n a p r z e k a z a n ie m e ld u n k u , w y n ió sł p r z e c ię tn ie 3 m in u ty . 62% m e ld u n k ó w p r z e k a z a n o w 2 m in u ty . C z as t e n o b lic z a n o o d c h w ilą g d y o b s e rw a to r b r a ł d o r ę k i s łu c h a w k ę te le fo n u , d o ch w ili c a łk o w ite g o z a re g e s tro w a n ia m e ld u n k u w c e n tra li.

T e le fo n d a ł p rz e c ię tn ie 3,2 m in u ty , te le g ra f — 2,7, r a d j o — 3,3.

O k re ślo n o , że m o g ła b y w y s ta rc z y ć o d le g ło ś ć m ię d z y p o s te r u n k a m i 12 — 16 km .

W r a z ie p rz e w a g i lo tn ic tw a n ie p rz y ja c ie ls k ie g o , sieć m u si fu n k c jo n o w a ć p r z e z 24 g o d z in y n a d o b ę . P e rs o n e l k a ż d e g o p o s te r u n k u w y n ie sie w ięc, lic z ąc p o 8 g o d z in p r a c y n a c z ło w ie k a , tr z e c h o b s e rw a to ró w , je d n e g o z a ­ s tę p c ę i je d n e g o p o d o fic e ra , d o w ó d c ę p o s te ru n k u .

O b s e rw a to rz y byili w y p o s a ż e n i w lo rn e tk i, k tó r e o d ­ d a ły w ie lk ie u s łu g i. O b liczo n o , że tr z e b a m ie ć p o d w ie lo r n e tk i n a p o s te r u n e k , je d n ą n a d z ie ń , d r u g ą n a noc.

N ie p o w in n y o n e d a w a ć z b y t w ie lk ie g o p o w ię k sz e n ia , ż eb y n ie m ęc zy ć oczu, n a to m ia s t m u sz ą m ieć d u ż e p o le w id z en ia.

W y p o s a ż e n ie p o s te r u n k u s k ł a d a się p o z a te m z k o m ­ p a s u , te le fo n u , d o b re g o z e g a rk a , n a rz ę d z i p o trz e b n y c h do n a p r a w y lin ji te le fo n ic z n e j i o ile to m ożliw e, a p a r a ­ tu p o d słu c h o w e g o .

P o d c z a s ćw iczeń, e s k a d r a b o m b a r d u ją c a le c ia ła n a w y so k o śc i 5500 m. p rz y d o b re j p o g o d z ie i d o s k o n a łe j w i­

d o c zn o ści; n ie k tó re p o s te r u n k i ją w id z ia ły , in n e ty lk o s ły s z a ły .

P r z y z łe j p o g o d z ie je s t rz e c z ą c a łk ie m m o żliw ą , że sa m o lo ty p rz e le c ą p rz e z sie ć i n ie z o s ta n ą s p o s trz e ż o n e . W y n ik a s tą d , ż e k o r z y s tn e będziie z b u d o w a n ie a p a r a tu p o d słu c h o w e g o , n ie k o sz to w n e g o i ła tw e g o d o p r z e n o ­ szen ia.

C o d o z a r y s u sieci o b s e rw a c y jn o -m e ld u n k o w e j, z d a ­ n ia s ą p o d z ie lo n e . N ie k tó rz y c h c ie lib y sieć w y su n ąć w ięcej n a p r z ó d . In n i u w a ż a ją , że w e w n ę trz n ą lin ję p o ­ s te ru n k ó w n a le ż a ło b y z a s tą p ić p rz e z lin je , ro z c h o d z ą c e się p ro m ie n ia m i o d c e n tra li, d łu g o śc i o k o ło 8 km ., o d le ­ g łe o 60 km ., co b y u ła tw ia ło z a o b s e rw o w a n ie z m ia n k ie ­ ru n k u sa m o lo tó w n ie p r z y ja c ie ls k ic h w o b rę b ie sieci.

P r o p o n o w a n o ró w n ie ż , ż eb y p o s te r u n k i b y ły ró w n o ­ m ie rn ie u m ie sz cz o n e n a c a łe m te r y to r ju m , n a d k tó re m lo tn ic tw o o b ro n y m o że b y ć p o w o ła n e d o d z ia ła n ia . J e ż e ­ li n ie z a c h o d z i p o tr z e b a w e z w a n ia lo tn ic tw a o b ro n y , a c h o d zi je d y n ie o z a a la r m o w a n ie o p l. i lu d n o śc i c y ­ w iln e j, m o że w y s ta rc z y ć p o je d y ń c z a lin ja p o s te ru n k ó w . G d y b y s ie ć o b s e r w a c y jn o -m e ld u n k o w a te g o ty p u , ja k i b y ł z o rg a n iz o w a n y p o d fo rte m K n o x , m ia ła n ie 120°, a 360°, to o s ią g n ę ła b y o g ro m n ą ro z p ię to ś ć , r ó w n a ją c ą się d łu g o ś c i f r o n tu z a c h o d n ie g o p o d c z a s w o jn y ś w ia to w e j, P r a w d o p o d o b n ie p a ń s tw a z a g ro ż o n e , z a d o w o ln ią się

§> Jndtdnqpo//S F /g/c/

G r a n /c a o s M e # r e /Z e ^ /o r a m , z6 to /-O fv e ę ro p t/f/ę u O . P L

Sk, " " " n

(

. Z o / o z e n /o z z r /e z i/ó z y s /e c / o ń i a w /??g/(/

a cm ~ ofeo/cli 2 0 &//o/~77€/rofn ■)

582 P R Z E G L Ą D L O T N IC Z Y Ne 12

s tw o rz e n ie m sieci w z d łu ż g ra n ic y o ra z sieci o n a r y s ie o k rą g ły m d o o k o ła n a jb a r d z ie j z a g ro ż o n e g o p u n k tu .

O rg a n iz a c ja je d n o s te k o b s e rw a c y jn y c h m o g ła b y b y ć n a s tę p u ją c a : je d e n b a ta ljo n , z ło ż o n y z 3 b a te r y j o b s e r ­ w a c y jn y c h i je d n e j b a te r ji d o w ó d z tw a , m ó g łb y w y s ta r ­

czy ć d la z a p e w n ie n ia f u n k c jo n o w a n ia sieci, d łu g o śc i 300 km . i c e n tr a li in fo rm a c y jn e j, p rz y c z e m p o s te r u n k i b y ły ­ by o d le g łe o d sie b ie o d 12 — 16 km .

P r z e tłu m a c z y ł rtm . d y p l. D z ie w a n o w s k i.