przykrej, duszącej woni naftaliny
30. Bo może w niej ukrywać się z ł o
29 A taka jest reakcje brata Łucji na bycie w szafie: „Wskoczył do środka i zamknął za sobą drzwi, zapominając, że takie postępowanie może świadczyć tylko o głupocie. Potem zaczął macać rękami w ciemności, szukając siostry, lecz ku swemu zdziwieniu nigdzie nie mógł jej znaleźć. Postanowił więc otworzyć drzwi, aby wpuścić do środka trochę światła.
Ale i drzwi gdzieś się zapodziały. To już zupełnie przestało mu się podobać […]”. (Le-wis [b.r.w.]: 32–33).
30 Kojarzącej się z zamknięciem, starością. https://szl.wikipedia.org/wiki/Bebok. Zob.
też powieść Richarda A. Antoniusa Czas beboka (2015).
pod jakąkolwiek postacią. Jest niewielkich rozmiarów przestrzenią zamkniętą, ograniczoną i ograniczającą, wywołującą odczucia klau-strofobiczne
31. Tak ją postrzega jedenastoletni bohater powieści Ri-charda A. Antoniusa Czas beboka (2015):
Pod paltami, zalatującymi azotoksem i proszkiem DDT, nie było miej-sca. Stały tam futerały – jeden z wiatrówką, łamaną, drugi z zapasową bronią myśliwską, a w pękatym pudle obok spały snem letnim ozdo-by choinkowe.
Najgorsze jednak było to, że z górnej półki szczerzyły zęby dwie gło-wy tchórzy, zdobiące przeciwległe końce etoli mamy. Osadzone po obu stronach rozwartego pyszczka wyłupiaste oczka straszyły uwiecznio-nym wyrazem agonii. Chłopiec bardziej bał się drugiej głowy, bo ta – z niewiadomych powodów – miała tylko jedno oko, ale za to z nabie-głym furią spojrzeniem, a było ono ostrzejsze od szpilki. Jakoś nigdy nie zapytał ojca, czy to on je upolował, a jeśli tak, to gdzie? Pamiętał tyl-ko jego całkiem poważne słowa, które usłyszał w rozmowie rodziców”.
– Dobrze wiesz, moja piękna pani, że po tej wojnie każdy ma w sza-fie jakiegoś trupa.
To był jeszcze jeden powód, żeby nie szukać w niej schronienia.
Nawet przed atakami pasa.
(Antonius 2015: 12–13)
31 Do takich miejsc wywołujących dziecięcy lęk należą też ubikacja i piwnica. Zob. wy-obrażenia dziecięcego bohatera powieści R.A. Antoniusa:
„Ubikacja to była paszcza beboka. Połknęła go [chłopca – M.K.] z łatwością, owija-jąc i dusząc jęzorem mroku. Pozbawiony oparcia ścian chłopiec szybko stracił równowa-gę. Aż wreszcie wrzasnął i poleciał w kosmos. Wtedy dostrzegł ostre igiełki. Nadlecia-ły gdzieś z mieszkania, a potem eksplodowaNadlecia-ły pod powiekami jak sadzo-śnieżne miraże.
Runął ku niemu ten sam strach, gdy podczas szkolnej wycieczki pędził w dół kopalnia-ną windą. Ale tym razem podłoga windy uciekała mu spod nóg. Wyciągkopalnia-nął rękę w górę.
Natrafił na porcelanową gałkę. Bez namysłu pociągnął za to coś, co przypominało języ-czek w gardle potwora. W przełyku mrocznej bestii zabulgotało i czarna paszcza ryknę-ła ogłuszająco, wypluwając żeliwną spłuczkę”. (Antonius 2015: 14).
„Chłopiec znał piwnicę. Była wszakże ulubionym miejscem zabawy czeladki dzieci z podwórka. Zapuszczanie się w korytarze, gdzie mrok przesycony był zbutwiałym smro-dem ziemniaków, wywoływało dreszcz grozy, którą trzymały w ryzach i oswajały reguły zabawy w chowanego. Zwłaszcza w upalne lato można się było zanurzyć w piwnicy jak w chłodnej studni i zaraz wybiec po drugiej stronie, koło parującego smrodem śmietni-ka, na rozgrzane słońcem podwórko. A na klopsztandze – metalowym trzepaku – strą-cało się piwnicznego stracha – beboka. Który jak rzep zdążył przyczepić się do ramion”.
(Antonius 2015: 59).
W psychoanalizie Zygmunta Freuda szafa utożsamiana jest z ko-bietą, z pochwą. Przytoczmy żartobliwy komentarz do tej interpretacji:
Janusz Majcherek („Teatr” nr 6) pisze: „Jeśli śni mi się szafa — powia-da Freud — to znaczy, że marzę o kobiecie. Ale jeśli śni mi się kobie-ta, czy to znaczy, że marzę o szafie?”. Dowcip uroczy, tylko że ma już sześćdziesiąt lat — zrobił go Słonimski w „Kronice tygodniowej” prze-drukowanej w tomie „Moje walki nad Bzdurą”, a spopularyzował Ma-rian Hemar w wierszyku „Antolek o psychoanalizie” z tomu „Koń tro-jański” (1936): „Śniła mi się szafa, / Zwyczajnie, dla hecy / A ten Freud tłumaczy, / Że organ kobiecy / Ale jak się we śnie / Ten organ zobaczy, / To pytam się Freuda, / Czy to szafę znaczy?” (hm)32
(http://dekadaliteracka.pl/index.php?id=2647)
To kolejny powód, by w części dyskursu LGBT stała się ona miej-scem budzącym lęk. Ale to nie jedyne konotacje szafy. Jest przecież chętnie eksploatowanym w komediach, wodewilach i dowcipach miej-scem ukrycia dla kochanka w momencie niespodziewanego przyby-cia do domu zdradzanego męża.
Jest też miejscem dającym poczucie bezpieczeństwa przed zagro-żeniami zewnętrznego świata. Jej solidne ściany ukrywają czasem zło, a czasem pozwalają ukryć się przed złem. W niej przechowu-je się nie tylko ubrania, przedmioty codziennego użytku i skarby, ale i wkłada się do niej rzeczy niepotrzebne, które chce się usunąć z pola widzenia, wstydliwe – stąd powiedzenie mieć trupa/szkielet w szafie o znaczeniu ‘wstydliwa tajemnica, którą ktoś skrzętnie ukrywa,
32 Tekst wiersza brzmi:
Słonimski Antolek Nie uważa Freuda Po prostu – powiada – To jakaś niedojda.
Śniła mi się szafa Zwyczajnie, dla hecy, A ten Freud tłumaczy Że organ kobiecy.
Ale jak się we śnie Ten organ zobaczy, To się pytam Freuda Czy to szafę znaczy?