P rzeanalizow ano dw a w arianty:
1. R ozkład zw iązku biologicznie czynnego następuje za p o m o cą ciepła w y d zielanego w procesie detonacji hom ogenicznego m ateriału w ybuchow ego (blok ołow iany),
2. R ozkład zw iązku biologicznie czynnego następuje za p o m o cą ciepła w y dzielonego w procesie detonacji heterogenicznego m ateriału w ybuchow ego, w którym je d n y m ze składników ulegających utlenieniu je s t zw iązek b io logicznie czynny.
28
Z realizo w an ie celu pracy w y m ag ało w y ty p o w an ia odpow iedniej aparatury, dobrania składów m ateriałó w w y b u ch o w y ch do p rzeprow adzenia prób w w arunkach nietypow ych oraz w y ty p o w an ia m etody analizy do o znaczania ilości śladow ych substancji b io logicznie czynnej.
Z akres pracy obejm ow ał:
• p rzep ro w ad zen ie p ró b w stęp n y ch dla spraw d zen ia skuteczności ro zkładu w y typow anych środków ochrony roślin m ateriałem w ybuchow ym w bloku ołow ianym ,
• p rzep ro w ad zen ie ro zkładu m e to d ą d etonacyjnego spalania w kom orze w ybuchow ej w o słonie piasku,
• p ro jek to w an ie składu m ateriału w ybuch o w eg o i w yk o n an ie obliczeń je g o param etró w użytkow ych,
• p rzep ro w ad zen ie ro zk ład u w ybranych środków ochrony ro ślin m e to d ą detonacyjnego spalania w glebie,
• p rzep ro w ad zen ie ro zkładu w ybranych środków ochrony roślin (D N O C , R oztoczolu exstra pły nnego 8, E nolofosu 500 E C , S adoplonu 75 W P i D iuronu k oncentratu) w skale,
• o znaczenie skuteczności rozkładu za p o m o cą analizy chrom atograficznej gazow ej i cieczow ej oraz testó w biologicznych.
W yniki analizy chrom atograficznej prow adzonej k ażdorazow o po kolejnych etapach badań daw ały podstaw y do p o d ejm o w an ia kolejnych działań w celu ustalenia ilości stosow anego m ateriału w y b u ch o w eg o dla praktycznego sposobu p rzeprow adzenia eksperym entu.
4. C Z Ę Ś Ć D O Ś W IA D C Z A L N A
4.1. R ozkład środków ochrony roślin w bloku ołowianym
B adania, m ające n a celu spraw dzenie m ożliw ości rozkładu środków ochrony roślin w w aru n k ach w y tw o rzen ia w ysokiej tem peratury i w ysokiego ciśnienia w krótkim czasie, przep ro w ad zo n o za p o m o c ą m ateriałów w ybuchow ych (m eto d ą detonacji).
C iśnienie i tem p eratu ra w tych procesach s ą w ielkościam i ekstrem alnym i.
B lok ołow iany służy do spraw dzenia skuteczności (zw anej s iłą działania) m ateriału w y buchow ego [91]. S k u teczn o ścią m ateriału w ybu ch o w eg o n azyw a się je g o zdolność do n iszczen ia ośrodka, w k tórym w y bucha; zależy ona od objętości gazów i prędkości w y d zielan ia energii w reakcji rozkładu. M ateriał w y buchow y różni się od zw ykłych m ateriałów p alnych nie zd o ln o ścią w y tw arzania ciepła, lecz w łaśnie p ręd k o ścią w y d zielan ia ciepła. Z próby w bloku ołow ianym w ynika, że tym więcej energii zużyw a się n a w ydęcie bloku (jest to odkształcenie, które p ow staje po zdetonow aniu m ateriału w ybuchow ego), im w ię k sz ą prędkość detonacji m a m ateriał w ybuchow y.
4 .1 .1 . W y ty p o w a n ie d o b a d a ń śr o d k ó w o c h r o n y ro ślin i m a te r ia łó w w y b u c h o w y c h
D o badań rozkładu środków ochrony roślin m eto d ą detonacyjnego rozkładu w ytypow ano 4 pestycydy [139]. Były to:
Herbicyd: 1. D iuron koncentrat (N -(3,4-dichlorofenylo)-N ,N -dim etylom ocznik) (IV k lasa toksyczności),
A karycydy i insektycydy.
2. R oztoczol extra pł. 8 (sulfon 4-chlorofenylo-2,4,5-trichlorofenylow y) (IV k lasa toksyczności) i
3. E nolofos 500 EC (fosforan 2 -c h lo ro -l-(2 ,4 -d ich lo ro fen y lo w in y lo - dietylu) (I klasa toksyczności) oraz
30
F ungicyd i repelent:
4. Sadoplon 75 W P (disiarczek -b is(d im ety lo tio k arb am y lu )) (IV klasa toksyczności).
N azw y h andlow e [125], n azw ę substancji b io lo g iczn ie czynnej, n um er [CAS] oraz w zory chem iczne p rzed staw io n o w tab. 1.
Przy doborze p e sty cy d ó w k iero w an o się p o sta c ią fizy cz n ą p rep aratu handlow ego.
W ytypow ano dw a preparaty w form ie stałej, tj. D iuron k o n cen trat i Sadoplon 75 W P oraz d w a p reparaty ciekłe: R oztoczol ex tra p łynny 8 i E n o lo fo s 500 E C . P reparaty ciekłe w celu zag ęszczen ia w ym ieszan o z su b sta n cją i n e r t n ą - talkiem . Z adaniem talk u było rów nież przyjęcie, ew entualnie nie rozłożonej, części pestycydu.
D o niek tó ry ch p ró b ek w pro w ad zo n o talk ja k o składnik inertny (nośnik) celem w y b ran ia resztek p o detonacji. Z asto so w an o trzy serie: I - m ieszan in a środka ochrony roślin z talkiem (rozkład przy użyciu trotylu), II - m ieszan in a środka ochrony roślin z talkiem i sa letrą am o n o w ą p o ro w a tą [131] (ro zk ład przy u życiu trotylu), III - m ieszan in a środka ochrony roślin z talkiem i sa le trą am o n o w ą (rozkład przy użyciu pentrytu).
T a b e la 1
4 .1 .2 . P r z e p r o w a d z e n ie r o z k ła d u ś r o d k ó w o c h r o n y r o ślin m a te r ia ła m i w y b u c h o w y m i
D o spraw d zen ia skuteczności ro zkładu środków ochrony roślin zaad aptow ano m etodę „O zn aczania zdolności w y k o n an ia pracy w bloku oło w ian y m ’' p o le g a ją c ą na w yb u ch u 10-gram ow ej p róbki m ateriału w ybuch o w eg o . D o bloku ołow ianego (rys.4) [91] w p ro w ad zan o p rzy g o to w an e (od w ażo n e i w y m ieszan e w odpow iednich proporcjach z m ateriałem w y b u ch o w y m oraz nośnikiem ) p róbki zaw inięte w folię cy n o w ą grubości 0,015 m m i zao p atrzo n e w spłonkę z lontem . N abój p rzysypyw ano m iałkim p iask iem i o tw ó r p rzy k ry w an o d o datkow o p ły tk ą z ciężarkiem , po czym detonow ano sp ło n k ą Z nT lub sp ło n k ą pentrytow ą. Po zdetonow aniu produkty w yb u ch u p o w o d u ją n acisk n a ścianki b loku i z w ię k sz a ją w nim objętość otw oru, który przybiera k ształt gruszkow aty. O b liczo n a ró żn ica objętości p rzed i po detonacji stanow i m iarę skuteczności m ateriału w ybuchow ego.
W badaniach ro zk ład u środków ochrony roślin po w y b u ch u w ybierano z otw oru pozostałość do analizy i nie w y k o n y w an o pom iaru objętości odkształcenia.
Pozostałość
Rys. 4. Blok ołowiany [91']: 1 - przed detonacją, 2 - po detonacji >
Fig. 4. Lead błock [91]: 1 - before explosion, 2 - ąfter explosion
4 .1 .3 . S k ła d p r ó b e k p o d d a n y c h d z ia ła n iu m a te r ia łó w w y b u c h o w y c h
Z asto so w an e w badaniach ilości śro d k ó w ochrony roślin oraz rodzaj m ateriału w ybuch o w eg o zestaw iono w tab. 2-r4.
R óżne ilości u ży teg o p rep aratu w y n ik a ją z je g o gęstości nasypow ej (nie zaw sze m ożliw e by ło uży cie 10 g). E nolofos 500 EC i R ozto czo l ex tra p ł.8 ja k o substancje ciekłe w ym ag ały za g ęszczen ia (stosow ano talk) i w takiej postaci m ogły by ć używ ane.
Piasek
S p ło n k a