Przypadek Rakowa

Wśród organizacji prowadzących swoją działalność w Rakowie wyróżnia się Towa-rzystwo Przyjaciół Ziemi Rakowskiej. Powstało w 1999 r., a jego cele, to:

– inicjowanie, prowadzenie i wspieranie wszelkiego rodzaju działań kulturalnych, edukacyjnych, prozdrowotnych, profilaktycznych, rekreacyjnych i ekonomicznych oraz działalności charytatywnej, pomocy społecznej, mających na celu dobro i rozwój mieszkańców oraz środowiska ziemi rakowskiej,

29 Dane ze strony Państwowej Komisji Wyborczej: www.pkw.gov.pl. 30 Ibidem.

31 Wybory posłów do Parlamentu Europejskiego. Wyniki głosowania w Gminie Jaworze, „Echo Jaworza” 2004, nr 149, s. 4.

– rozwój ziemi rakowskiej i regionu świętokrzyskiego, w tym różne formy promocji, – upowszechnienie kultury fizycznej i sportu, kultywowanie tradycji i pielęgnowanie zabytków ziemi rakowskiej,

– podejmowanie działań na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy w regionie oraz ak-tywnych form zwalczania bezrobocia i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, – udział w przygotowaniu regionu świętokrzyskiego, w tym gminy Raków, do funk-cjonowania w Unii Europejskiej,

– aktywizacja i wspieranie środowisk młodzieżowych,

– podejmowanie działań na rzecz osób niepełnosprawnych, pokrzywdzonych, uza-leżnionych i zagrożonych, w tym rehabilitacja zawodowa i społeczna, profilaktyka i przeciwdziałanie wszelkiego rodzaju uzależnieniom i przemocy,

– promocja rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,

– działania na rzecz restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa oraz rozwoju wsi, – wspieranie działań, w tym inwestycji, o charakterze publicznym,

– podejmowanie działań na rzecz ochrony środowiska32.

Towarzystwo liczy 68 członków. Prezesem stowarzyszenia jest Marzena Kuczyń-ska. Organizacja jest współorganizatorem najważniejszych uroczystości i imprez w gminie, współpracuje z biblioteką, szkołami, Urzędem Gminy oraz z pozostałymi or-ganizacjami społecznymi. Od 2002 r. Towarzystwo bierze udział w programach prze-znaczonych dla organizacji pozarządowych.

W 2002 r. TPZR przystąpiło do programu „Działaj lokalnie II” Polsko-Amery-kańskiej Fundacji Wolności, realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce, przygotowując projekt „Ariańskim szlakiem przez małą ojczyznę”. W ramach tego projektu zbudowano w Rakowie deptak, oznakowano i opisano miejsca związane z przeszłością Rakowa, upamiętniając w ten sposób najważniejsze wydarzenia z histo-rii, wydano także 23 numery lokalnej gazety „Przegląd Rakowski”. Jednym z realizowa-nych zadań w ramach tego programu było także stworzenie Regionalnej Izby Pamięci w budynku starej rakowskiej plebanii, którego opiekunem od września 2003 r. stało się właśnie Towarzystwo. Wiele zgromadzonych tam eksponatów podarowali rakowianie.

W 2004 r. organizacja wzięła udział w projekcie „Atlas inicjatyw lokalnych”, reali-zowanym w ramach programu „Wieś aktywna. Budowanie społeczeństwa informa-cyjnego e-VITA”, którego celem była identyfikacja organizacji pozarządowych dzia-łających na terenie województwa świętokrzyskiego. Z kolei w ramach kolejnej edycji programu „Działaj lokalnie III”, w 2004 r. organizacja przygotowała projekt „Raków miejscem dialogu i tolerancji”, obejmujący odnowienie ławek wzdłuż Szlaku Ariań-skiego, stworzenie Izby Pielgrzyma w Regionalnej Izbie Pamięci oraz Miejsca Spo-tkań i Dialogu. Jego koordynatorem został Jerzy Malisiewicz. Kolejnym programem, do którego aplikowało stowarzyszenie była IV edycja programu „Działaj lokalnie” Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Jednym z zadań związanych z tym programem miało być wydanie śpiew-nika rakowskiego. Publikacja ta była kroniką chóru i zespołów muzycznych, jakie w ciągu bogatej przeszłości muzycznej istniały w Rakowie oraz zbiór tradycyjnych

pieśni, przyśpiewek i piosenek rakowskich. W gromadzenie i opracowanie niezbęd-nych do przygotowania śpiewnika materiałów włączono mieszkańców. Śpiewnik Ra‑

kowskie śpiewanie wydano w czerwcu 2005 r.33

Z kolei w 2005 r. w ramach programu „Łączymy pokolenia” realizowanego przez Fundację PZU i Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce, Towarzystwo przygotowa-ło projekt „Rakowska internetowa Izba Pamięci”. W jego ramach stworzono stronę internetową, za pośrednictwem której można obejrzeć sfilmowane wnętrze Izby Pamięci, poznać jej historię. Strona zawiera również informacje dotyczące historii Rakowa, miejscowej gwary, obyczajów i wydarzeń mających miejsce współcześnie.

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Rakowskiej ze Szkołą Podstawową w Rakowie zor-ganizowało w maju 2004 r. „Festiwal nauki – Święto drewnianego miecza”. Zaprezen-towano wówczas nie tylko współczesne osiągnięcia rakowskich uczniów, ale także sporo miejsca poświęcono przypomnieniu lokalnej tradycji i historii Rakowa. W prace związane z festynem włączyli się: proboszcz, biblioteka i przedszkole oraz Koło Go-spodyń Wiejskich w Szumsku. W 2005 r. zorganizowano drugą edycję tego festiwalu.

Wśród projektów Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Rakowskiej było również utwo-rzenie Integracyjnego Klubu Rolnika w Rakowie. Jego realizacja rozpoczęła się w styczniu 2005 r. i miała trwać przez 5 miesięcy. W ramach tego projektu utworzono punkt informacyjny o funduszach strukturalnych dla rolników oraz zorganizowano wyjazd studyjny do gospodarstw, które skorzystały z unijnej pomocy. Integracyjny Klub Rolnika skupia rolników zainteresowanych pozyskiwaniem funduszy europej-skich. W klubie mogą korzystać z komputera z dostępem do internetu, drukarki, faksu oraz kserokopiarki. W ramach wyjazdu studyjnego odbyło się także dla nich szkolenie dotyczące sposobów ubiegania się i korzystania z funduszy strukturalnych.

Przy Towarzystwie Przyjaciół Ziemi Rakowskiej działa Koło Młodych Przewod-ników. Powstało w 2002 r. z inicjatywy młodzieży. W maju 2002 r. w ramach pro-jektu „Ariańskim szlakiem przez małą ojczyznę” zorganizowano – we współpracy ze starostą kieleckim, Świętokrzyską Federacją Przewodników PTTK, pracownika-mi Muzeum Narodowego w Kielcach i Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim – I Krajoznawczą Sesję Przewodnicką „Raków dawniej i dziś”. W sierpniu 2005 r. w Kole czynnie działało 15 członków w wieku od 16 do 22 lat, są to więc zatem przeważnie uczniowie lub studenci. W przedsięwzięciach podej-mowanych przez Koło uczestniczą również rakowskie dzieci i młodzież. Miejscem spotkań jest Regionalna Izba Pamięci, w której uprzątnięciu i odnowieniu brali udział w marcu 2004 r. w ramach kolejnej edycji programu „Działaj lokalnie”.

W 2005 r. członkowie Koła przygotowali projekt „W poszukiwaniu zaginionej prawdy”. Udało się na niego uzyskać środki finansowe w ramach programu „Przy-łącz się”. Realizację Koło rozpoczęło od 1 lipca 2005 r. W jego ramach członkowie Koła zamierzali dotrzeć do korzeni najstarszego rakowskiego rodu i zorganizować w piwnicach Izby Pamięci wystawę zdjęć. Aby pogłębić wiedzę o historii miejsco-wości, członkowie Koła przeglądali stare fotografie i dokumenty oraz przeprowadzili rozmowy z najstarszymi mieszkańcami.

Członkowie Koła Młodych Przewodników stawiają sobie za cel przede wszystkim doskonalenie wiedzy o regionie i poznawanie jego historii, ale również:

– zachęcanie dzieci do poznawania historii miejscowości, w której mieszkają, – propagowanie czynnego spędzania wolnego czasu przez młodzież,

– promowanie gminy.

Oprócz Koła Młodych Przewodników przy Towarzystwie Przyjaciół Ziemi Ra-kowskiej działają także dwie sekcje: brydża sportowego i wędkarska.

Od kwietnia 2002 r. Towarzystwo Ziemi Rakowskiej wydaje lokalną gazetę – „Przegląd Rakowski”, kolportowany bezpłatnie wśród mieszkańców wszystkich so-łectw. Ukazuje się w nakładzie 1000 egzemplarzy i jest cennym źródłem informacji o gminie. Towarzystwo opublikowało również przewodnik Raków – sarmackie Ate‑

ny. Mały przewodnik po gminie Raków i okolicach, wzbogacony słownikiem gwary

rakowskiej. Przedstawiciele Urzędu Gminy i Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Rakow-skiej zorganizowali także na Międzynarodowych Targach Rolniczych Polagra-Farm w Poznaniu w 2004 r. prezentację lokalnej potrawy o nazwie „dzionie”. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Rakowskiej jest więc organizacją prowadzącą działalność wielokie-runkowo, włącza się w wiele przedsięwzięć podejmowanych w gminie i niezwykle ak-tywnie uczestniczy w jej życiu. Warto jeszcze wspomnieć o prowadzonej od 2002 r. i zakończonej w czerwcu 2005 r. akcji charytatywnej na rzecz chorego chłopca z Rako-wa – „Dla Dominika”, współorganizacji obchodów setnej rocznicy rakowskiej OSP czy prowadzeniu punktu sprzedaży pamiątek związanych z Rakowem przy okazji różnych świąt. Towarzystwo wzięło również udział w konkursie „Opowiedz...”, którego celem miało być przedstawienie przez organizację biorącą udział w programie „Działaj lo-kalnie” podjętych działań. Przygotowany przez Towarzystwo na ten konkurs film pod tytułem „Raków – miejsce dialogu tolerancji”, zdobył jedną z głównych nagród. Towa-rzystwo bierze udział także w Krajowych Konferencjach Przedstawicieli Rakowskich Społeczności Lokalnych, wsparło również inicjatywę budowy gimnazjum.

Wśród organizacji aktywnie działających w Rakowie jest także Ochotnicza Straż Pożarna, do której należy około 100 osób. W sołectwach działa sześć jednostek OSP: w Chańczy, Rakowie, Szumsku, Bardzie, Woli Wąkopnej i Ociesękach. Celem działa-nia tej organizacji, poza oczywistą ochroną przeciwpożarową, jest także szeroko rozu-miana działalność kulturalna i propagowanie sportu. OSP współpracuje z Kołem Go-spodyń Wiejskich, strażacy biorą też udział we wszelkich podejmowanych w gminie przedsięwzięciach, takich jak np. pomoc przy remontach dróg. We własnym zakresie remontują też strażnice. 3 lipca 2005 r. OSP w Rakowie obchodziło setną rocznicę powstania, uroczystości związane z tym wydarzeniem odbyły się na rakowskim rynku.

W gminie działa także Stowarzyszenie Agroturystyczne Dolina Czarnej, zrzesza-jące rakowskie gospodarstwa agroturystyczne. Stowarzyszenie powstało w listopa-dzie 2003 r., inicjatorami powstania byli właściciele gospodarstw agroturystycznych z terenów gminy. Głównym celem tego stowarzyszenia jest podejmowanie i wspie-ranie inicjatyw społecznych, gospodarczych, kulturalnych, ekologicznych i innych służących rozwojowi regionu, zwłaszcza przez turystykę oraz pomoc członkom w or-ganizowaniu i prowadzeniu usług turystycznych. W sierpniu 2005 r. w stowarzyszeniu zrzeszonych było 19 gospodarstw agroturystycznych z gminy Raków, ale liczba

go-spodarstw sukcesywnie rośnie. Stowarzyszenie należy do Świętokrzyskiej Federacji Agroturystyki i Turystyki Wiejskiej Ziemia Świętokrzyska, współpracuje z Towarzy-stwem Przyjaciół Ziemi Rakowskiej.

Od października 2003 r. mieszkańcom służy także parafialny zespół Caritas w Rakowie (przy parafii Świętej Trójcy w Rakowie). Zespół ten podlega diecezjalne-mu Caritasowi w Sandomierzu. Pierwsze organizacyjne zebranie dziesięcioosobowe-go zespołu odbyło się pod koniec listopada 2003 r. Zespół Caritas w Rakowie powstał z inicjatywy rakowskiego proboszcza, który stał się też jego opiekunem, natomiast przewodniczącą została Halina Maj. Jednym z pierwszych działań tej organizacji było wyremontowanie budynku dawnej organistówki (tzw. bursy), w którym zorga-nizowano siedzibę Caritasu i Dom Seniora. W pierwszym spotkaniu Klubu Seniora w styczniu 2005 r. uczestniczyło około 20 osób. Caritas w Rakowie organizuje spotka-nia (opłatkowe i wielkanocne) dla osób samotnych, ubogich, starszych, zbiórki odzie-ży dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji odzie-życiowej, rozdaje najbiedniejszym mieszkańcom talony na produkty żywnościowe, odwiedza ubogich i samotnych, do-finansowuje zakup podręczników i przygotowuje paczki dla dzieci z najuboższych ro-dzin. W celu pozyskania środków niezbędnych do prowadzenia działalności członki-nie Caritasu sprzedają wyrabiane przez siebie ozdoby. Wiele cennych przedsięwzięć na rzecz społeczności lokalnej podejmują również rakowskie rady parafialne.

Na terenie gminy funkcjonuje również Koło Gospodyń Wiejskich w Szumsku, które reprezentuje gminę na dożynkach powiatu kieleckiego. Bierze ono udział w konkursie na najpiękniejszy wieniec dożynkowy, wielokrotnie zdobywało wyróż-nienia i nagrody. Koło Gospodyń Wiejskich w Szumsku powstało w kwietniu 2002 r. z inicjatywy mieszkanki Szumska, a następnie przewodniczącej tej organizacji, Ja-dwigi Firmanty. 8 maja tego samego roku Koło Gospodyń Wiejskich w Szumsku zostało zarejestrowane w Związku Kółek i Organizacji Rolniczych Województwa Świętokrzyskiego. W 2005 r. w Kole aktywnie działało 15 kobiet. Siedzibą początko-wo była biblioteka w Szumsku, a potem Dom Strażaka. Obie działające w Szumsku organizacje (Koło Gospodyń Wiejskich i Ochotnicza Straż Pożarna), tak zresztą, jak i w wielu polskich gminach, wzajemnie się uzupełniają i ściśle ze sobą współpracują. Inicjatywy podejmowane przez Koło to m.in.: organizacja mistrzostw w zbieraniu grzybów w lasach leśnictwa Szumsko, pomoc w przygotowywaniu inscenizacji dzie-cięcych, spotkania opłatkowe, andrzejki i wieczór wigilijny, kuligi, konkursy i imprezy dla dzieci. W marcu 2003 r. członkinie Koła zorganizowały spotkanie poświęcone historii Szumska, co roku biorą także udział w gminnym konkursie palm wielkanoc-nych. Tradycją stały się również wystawiane w szumskim kościele i remizie jasełka. Co roku członkinie uczestniczą w Forum Kobiet Województwa Świętokrzyskiego i w Dniu Otwartych Drzwi, organizowanym przez Wojewódzki Ośrodek Doradz-twa Rolniczego w Modliszewicach. Aktywnie włączają się także w przygotowania obchodzonych w gminie imprez: „Święto drewnianego miecza” oraz uroczystości religijno-obyczajowej „W dzień św. Tekli ziemniaki będziem piekli” – cieszącej się dużą popularnością, odbywającej się co roku w Dębnie. Włączają się także w ogólno-polskie akcje charytatywne, takie jak Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Można jeszcze wspomnieć o zgłoszeniu regionalnej potrawy – prażuchy – do konkursu

Na-sze Kulinarne Dziedzictwo oraz podtrzymywaniu wśród mieszkańców umiejętności wykonywania tradycyjnej ozdoby regionalnej, tak zwanego „pająka” – aby przekazać ją następnym pokoleniom.

W połowie XVIII w. rakowski proboszcz powołał do życia fundację, która miała na celu utrzymanie kapeli kościelnej i uczenie chłopców śpiewu, zapoczątkowało to działalność w Rakowie chóru kościelnego, który przetrwał do dzisiaj. Obecnie w ra-kowskim chórze śpiewa 18 chórzystów. W 2005 r. w Rakowie został także założony młodzieżowy zespół „Racovia”, liczący 38 osób. W rekrutacji młodzieży do zespołu uczestniczyli muzycy Marta i Ireneusz Trybulcowie z Zespołu Muzyki Dawnej Ca-merata Cracovia. Opiekunem muzycznym zespołu jest nauczyciel muzyki z rakow-skiej szkoły podstawowej Adam Barabasz34.

W gminie działa także Uczniowski Klub Sportowy Madej, który jest organizato-rem gminnej ligi piłkarskiej i młodzieżowej sekcji zapaśniczej.

Co roku w Rakowie odbywa się również akcja zbiorowego sprzątania gminy. Ko-ordynatorką tego przedsięwzięcia jest gminna radna Alina Siwonia. Od 1999 r. działa także ruch trzeźwościowy oraz Klub Abstynenta Raczek.

Warto też wspomnieć, że z mieszkańcami konsultowano sprawę przynależności gminy do powiatu kieleckiego. Zdecydowali oni, że będzie to rozwiązanie korzyst-niejsze, niż przynależność do powiatu staszowskiego, pomimo większej odległości od stolicy powiatu.

W trzech sołectwach: Rakowie, Ociesękach i Szumsku, działają również Grupy Odnowy Wsi. Członkowie tych grup uczestniczyli w warsztatach prowadzonych przez instruktora z województwa opolskiego, w którym program „Odnowa wsi” od dawna funkcjonuje. Ich organizatorem był Urząd Marszałkowski, który nawiązał współpracę z Urzędem Miasta w Opolu. Celem opisanego programu jest pobudzenie aktywności mieszkańców wsi. Gmina Raków otrzymała też fundusze na wykonanie projektu „Bu-dowa kompleksu rekreacyjno-sportowego w Rakowie”, który jest obecnie realizowany, natomiast w Ociesękach rozpoczęto prace nad opracowaniem planu rozwoju wsi.

Kolejnym wskaźnikiem partycypacji społecznej mieszkańców jest ich udział w wyborach samorządowych. W wyborach do rad gmin oraz w wyborach wójta, które odbyły się w 2002 r. frekwencja w gminie Raków wyniosła 61,48% (przy frekwencji dla powiatu kieleckiego wynoszącej 56,35%). Wójta gminy – Stanisława Okólskiego – mieszkańcy wybrali w I turze, oddając na niego 53,51% głosów, przy frekwencji wy-noszącej 61,44%35.

Liczba zebrań wiejskich organizowanych w poszczególnych sołectwach jest zróż-nicowana – są sołectwa, w których zebrań się nie organizuje, oraz takie, w których w ciągu roku odbywają się 2–3 spotkania. Czasami zebrania wiejskie są organizowane dla mieszkańców kilku sołectw, a w ich trakcie odbywają się szkolenia dla rolników. Zebrania te odbywają się średnio raz w roku, ale Urząd Gminy nie prowadził żadnej dokumentacji w tej sprawie. Można jedynie wyrywkowo, na podstawie wywiadów, stwierdzić, że na zebraniu mieszkańców sołectwa Raków 20 lutego 2005 r., na którym

34 Wiele cennych informacji na temat tradycji muzycznych pielęgnowanych w Rakowie w przeszłości i obec-nie zawiera wspomniana wcześobec-niej publikacja Rakowskie śpiewaobec-nie…

uchwalono plan rozwoju Rakowa na lata 2005–2013, obecnych było około 150 osób, czyli 16% dorosłych mieszkańców sołectwa.

Z całą pewnością frekwencja na zebraniach wiejskich zależy od poruszanego te-matu. W zebraniach, na których wybierano sołtysa i członków rady sołeckiej w po-szczególnych sołectwach, i o których w wywiadach mówiono, że cieszą się dużym za-interesowaniem mieszkańców, uczestniczyło około 25% uprawnionych do głosowania. W czterech (na 28 sołectw) zebrania wyborcze zgromadziły aż około 40% uprawnio-nych do głosowania36. W analizowanym okresie (01.01.2004–30.06.2005) mieszkańcy nie uczestniczyli w sesjach rady gminy, reprezentowali ich natomiast sołtysi, którzy byli obecni na wszystkich sesjach. Frekwencja w odbywającym się w 2003 r. referendum ogólnokrajowym w sprawie ratyfikacji traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypo-spolitej Polskiej do Unii Europejskiej, w Rakowie wyniosła 43,34%, 69% głosujących było za, a 31% przeciw37, natomiast w wyborach posłów do Parlamentu Europejskiego, w Rakowie udział wzięło 13,2% uprawnionych do głosowania38.

36 Obliczenia własne na podstawie danych Urzędu Gminy Raków.

37 Dane ze strony internetowej Państwowej Komisji Wyborczej: www.pkw.gov.pl. 38 Obliczenia własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej.