Style przywiązania w okresie dorosłości

Hazan i Shaver (1987) jako pierwsi odnieśli teorię przywiązania do badań nad romantycznymi relacjami w okresie adolescencji i dorosłości. Konkretyzując po- jęcie przywiązania i opracowując proste narzędzie typu self-report³ do jego pomiaru, zidentyfikowali trzy prototypowe wzorce przywiązania u dorosłych⁴, korespondujące z trzema stylami przywiązania (bezpieczny, unikający, ambiwa-lentny) zaobserwowanymi przez Ainsworth i in. u niemowląt. Zgodnie z sugestią Bowlbiego, u kobiet i mężczyzn w równej mierze mogą kształtować się bezpiecz-ne i pozabezpieczbezpiecz-ne modele operacyjbezpiecz-ne (Searle, Meara 1999). Potwierdzają to zarówno badania nad przywiązaniem w relacji niemowlę – opiekun oraz nad przywiązaniem w dorosłości (por. Shaver, Clark 1994; Gallo i in. 2003).

3 Choć podstawą wielu badań nad dorosłym przywiązaniem jest ujęcie kategorialne, wy-wodzące się z klasyfikacji przywiązania w niemowlęctwie, większość narzędzi typu self-report opiera się na modelu dymensjonalnym (Stein i in. 2002), a ostatnie badania ujawniają, że mo-del dymensjonalny, a nie kategorialny lepiej odzwierciedla naturę przywiązania w dorosłości (Gallo i in. 2003).

4 Rozkład trzech stylów przywiązania przedstawiał się następująco: 55% osób – styl bez-pieczny, 25% osób – styl unikający i 20% osób – styl lękowo-ambiwalentny (Hazan, Shaver 1987).

Podobne wyniki uzyskano w kolejnych badaniach, np. Searle i Meara (1999) podają, iż 40% ba-danych oceniło siebie jako bezpiecznie przywiązanych, 19% jako zaabsorbowanych, 24% jako lękowych i 17% jako oddalających. Rozkład trzech stylów przywiązania w badaniach z udziałem dorosłych jest podobny do częstości występowania trzech wzorców przywiązania w badaniach niemowląt: bezpieczne – 62%, unikające – 23%, lękowe-ambiwalentne – 15% (ibidem).

Trzy wzorce przywiązania zidentyfikowane przez Hazan i Shavera (1987) zostały w następnych badaniach nad romantycznymi relacjami w dorosłości wzbogacone przez Bartholomew i Horowitza (1991) o dwa typy unikającego stylu przywiązania:

– lękowo-unikający – związany z unikaniem bliskich relacji z powodu lęku przed zranieniem lub odrzuceniem,

– oddalająco-unikający, w którym nieangażowanie się w intymne związki i utrzymywanie poczucia niezależności i odporności na zranienia interpreto-wane jest jako przejaw ochrony przed rozczarowaniem.

Zaproponowana przez Bartholomew i Horowitza klasyfikacja stylów przy-wiązania bazuje na treściowej zawartości wewnętrznych modeli operacyj-nych, w obrębie których Bowlby wyróżnił reprezentacje siebie (self) i innych (others) jako pozytywnych lub negatywnych. Reprezentacje te można także interpretować jako dwie dymensje leżące u podstaw czterech wzorców przy- wiązania:

– dymensja LĘK jako pozytywny vs. negatywny model siebie, – dymensja UNIKANIE jako pozytywny vs. negatywny model innych.

Model siebie jest konceptualizowany jako dymensja lęku, na której osoby o bezpiecznym i oddalającym przywiązaniu zajmują relatywnie niski poziom (duża pewność siebie), a osoby o zaabsorbowanym i lękowym przywiązaniu – wysoki poziom, który łączy się z niską samooceną i lękiem przed porzuce-niem lub odrzuceporzuce-niem (Guerrero, Bachman 2006). Model innych jest z kolei pojmowany jako dymensja unikania, w obrębie której osoby o bezpiecznym i zaabsorbowanym przywiązaniu odczuwają komfort związany z intymnością i są pozytywnie nastawione do relacji, natomiast osobom o oddalającym i lę-kowym stylu przywiązania brakuje tego typu komfortu. Bezpieczny styl przy-wiązania charakteryzuje się pozytywnym obrazem siebie oraz innych i jest określany przez poczucie własnej wartości oraz przekonanie o akceptującym stosunku i responsywności ludzi. Zaabsorbowany styl przywiązania jest de-finiowany przez poczucie niskiej wartości (bycia niekochanym) i pozytywne postrzeganie innych. W efekcie konfiguracji tych właściwości osiągana jest sa-moakceptacja poprzez poszukiwanie aprobaty ze strony znaczących innych.

Styl lękowy-unikający jest opisywany jako poczucie niskiej wartości własnej i oczekiwanie negatywnego (odrzucającego) nastawienia ze strony innych.

Styl oddalająco-unikający wiąże się natomiast z pozytywnym obrazem siebie i negatywnymi oczekiwaniami co do responsywności innych.

Liczne badania⁵ nad parami małżeńskimi oraz parami umawiającymi się na randki wskazują, że jakość bliskich związków różni się u osób o odmiennych

5 Większość badań ma charakter poprzeczny, a zatem trudno określić, czy to styl przywią-zania przyczynia się do odmiennej jakości bliskich relacji, czy też ją odzwierciedla (Collins i in.

2002). Potrzebne są badania prospektywne i longitudinalne, w których styl przywiązania nie byłby, jak dotychczas, badany już po ustanowieniu relacji (ibidem).

stylach przywiązania (Hazan, Shaver 1987; Torquati, Raffaelli 2004; Guerrero, Bachman 2006). Wiąże się to z tym, że ludzie o różnych stylach przywiąza-nia, czyli „relatywnie spójnych i stabilnych wzorcach emocji oraz zachowań ujawniających się w bliskich relacjach” (Guerrero, Bachman 2006, s. 342), funkcjonują w nich zgodnie z tymi różnymi wzorcami emocji i zachowań (ibidem). Mówiąc o związkach między stylem przywiązania a funkcjonowa-niem w bliskich relacjach, teoretycy wskazują na dwa ogólne mechanizmy (Collins i in. 2002). Pierwszy z nich obejmuje wpływ stylu przywiązania na percepcję społeczną, afektywne wzorce reakcji i zachowania interpersonal-ne. Styl przywiązania (poprzez wewnętrzne modele operacyjne) oddziałuje na potencjalne relacje, predysponując daną osobę do myślenia, odczuwania oraz zachowywania się w sposób, który ułatwia jej lub utrudnia nawiązywa-nie i utrzymywanawiązywa-nie satysfakcjonujących relacji (ibidem). Drugi mechanizm to selekcja dotycząca otoczenia społecznego. Operacyjne modele przywiązania mogą wpływać na skłonność do wyboru takiego partnera romantycznego, który z racji swej osobowości lub stylu przywiązania, może być mniej lub bardziej podatny na pojawienie się określonych trudności w relacji (ibidem).

Na przykład osoby o pozabezpiecznym przywiązaniu mogą angażować się w związki z partnerami, których osobowość zwiększa prawdopodobieństwo prezentowania dezadaptacyjnych stylów tworzenia relacji lub zachowań nie-korzystnych dla relacji. Ludzie o unikającym przywiązaniu mogą z kolei wcho-dzić w związki z osobami, które nie udzielają emocjonalnego wsparcia. Obok wyboru pewnego typu środowiska ludzie sami mogą również tworzyć różne środowiska poprzez manifestowanie zachowań, które pociągają za sobą okre-ślone reakcje ze strony ich partnerów. Na przykład osoby o unikającym przy-wiązaniu mogą ograniczać stopień otwartości komunikacji, co może skłaniać ich partnerów do stawiania większych wymagań i krytycyzmu. Potwierdza to tendencję do preferowania osób o podobnym do swojego stylu przywiązania (Frazier i in. 1996).

Związek między stylem przywiązania a intymnymi relacjami ujawnia się w takich obszarach, jak satysfakcja z relacji, style miłości, samoodsłanianie się, społeczne wsparcie i udzielanie opieki, zachowania seksualne, strategie roz-wiązywania konfliktu oraz przemoc interpersonalna (Collins i in. 2002; Book- walla 2003). Ludzie o różnych stylach przywiązania mają odmienne przekona-nia co do charakteru romantycznej miłości, dostępności i zaufaprzekona-nia miłosnym partnerom, a także własnej wartości bycia kochanym. Dorośli o bezpiecznym przywiązaniu są bardziej zadowoleni ze swych intymnych relacji w porówna-niu z osobami o pozabezpiecznym przywiązaporówna-niu (Shaver, Clark 1994). Mimo ustaleń dotyczących wpływu stylu przywiązania na różne aspekty intymnych relacji, niewiele przeprowadzono dotąd badań nad związkiem stylu przywią-zania w dorosłości z byciem lub nie w relacji. Jak wskazuje Bookwalla (2003),

odwołując się do modelu dymensjonalnego Bartholomew i Horowitza (1991), można oczekiwać, że osoby o lękowym stylu przywiązania, z powodu ogólnego braku zaufania do innych i odczuwanego dyskomfortu w intymnych relacjach, będą unikać zaangażowania. Podobnie osoby o oddalającym stylu przywiąza-nia mogą chronić się przed rozczarowaniem związanym z byciem w związku.

W badaniach Bookwalli (2003)⁶, po raz pierwszy poruszających tę problema-tykę, odnotowano, że lękowy styl przywiązania może stanowić silny czynnik ryzyka samotności, a chroniczna samotność wiąże się ze społecznym wycofa-niem, brakiem zaufania do siebie i innych, niezadowoleniem z relacji. Opis ten jest spójny z opisem lękowego stylu przywiązania. Bookwalla uważa, że osoby, które można scharakteryzować w kategoriach lękowego stylu przywiązania, z większym prawdopodobieństwem należą do grupy singli i nie są związane z partnerem⁷ (ibidem).

2.2. statusy tożsamości w obszarze ideologicznym