Nowości
DZIEŁO NARODU. ROCZ-NIK ZIEM ZACHODNICH I PÓŁNOCNYCH. T. 5 1964 W-wa 1964 TRZZ s. 363.
Mimo że tylko część mater iałów za-wartych w Roczniku dotyczy Śląska, nie można t e j publikacji pominąć w naszym omówieniu. Czytelnika po-winny zainteresować wszystkie za-mieszczone tu artykuły, a zwłaszcza te, które łączą się tematycznie z re-gionem śląskim, a więc:
Józefa Kokota: Zjednoczony Śląsk w nowej geografii gospodarczej
Pols-Stanislawa Ziemby: Śląsk w naz-wach dawnych i obecnych.
(Wszystkie hasła opatrzone wskazów-kami bibliograficznymi).
Zbyszka Bednorza: Józef Lompa obalał trony i kordony.
Nie należy także zapominać o ma-teriałach zawartych w pracy: Prze-mysł — Leksykon zakładów.
Cennym uzupełnieniem całości są krótkie notki o autorach prac opub-likowanych w tym tomie.
Rocznik ma charakter bardzo przy-stępny, można więc zalecić go mło-dzieży w wieku szkolnym, poszuku-jącej informacji o Ziemiach Zachod-nich i Północnych, a także o Śląsku,
*
GAŁUSZKA Jerzy: NAD PRZEPAŚCIĄ. Katowice 1964 „Śląsk" s. 152.
Akcja powieści rozgrywa się w śląskiej kopalni i jest bardzo nikła gdyz stanowi jedynie pretekst ułat-wiający poznanie przeszłości dwóch głównych postaci. Nacisk położony na problemy psychologiczne zadecy-dował o braku realiów śląskich.
0 Śląsku
Czytelnika poszukującego litera-tury o Śląsku książka powinna mimo to zainteresować ze względu na uka-zany w n i e j konflikt między głów-nymi bohaterami. Walter, syn Niem-ca i Slązaczki, wbrew odebranemu wychowaniu chce zostać Polakiem.
J a k u b należący do partyzantki od-mówił m u (ze względów osobistych) iswej pomocy, n a r a ż a j ą c w ten spo-sób życie jego i ukochanej kobiety.
Obaj przeżyli okupację. Akcja po-wieści obejmuje pierwsze ich spotka-nie po latach.
Książka jest niewielka, czyta się ją łatwo i z zainteresowaniem. Szcze-gólne zaciekawienie budzi szeroko rozbudowana przedakcja, obfitująca w momenty dramatyczne.
&
LANDAU Zbigniew:
SKRZESZEWSKA Broni-sława: WOJCIECH KOR-FANTY PRZED SĄDEM MARSZAŁKOWSKIM. Do-kumenty. Katowice 1964
„Śląsk" s. 176, 3 nlb.
W 1927 roku jeden z posłów oskar-żył Korf antego o działanie na szko-dę skarbu państwa, malwersację or'az współpracę z organizacją niemiecką, wrogą Państwu Polskiemu.
Sprawę tę jako dotyczącą posła, a więc obniżającą powagę Sejmu, lecz nie podpadającą pod kodeks karny, rozpatrywał Sąd Marszał-kowski, którego wyrok n i e był dla Korfantego przychylny. Książka za-wiera materiały z posiedzeń Sądu 1 tekst wydanego przezeń orzeczenia.
Publikacja ze względu na swój do-kumentalny charakter i fakt, że nie ma dotąd pełnej monografii Korfan-tego, wymaga od czytelnika odpo-wiedniego przygotowania historycz-nego i dużej wiedzy, toteż powinna
być lekturą przede wszystkim histo-ryków i studentów historii.
MŁODZI. Wybór opowia-dań o Ziemiach Zachodnich.
Pod red. Andrzeja Wasilew-skiego. Poznań 1964 Wy-dawii. Pozn. s. 373, 3 nlb.
Tom zawiera opowiadania o po^
k r e w n e j tematyce znane już ze zbior-ków, które się ukazywały pod naz-wiskami poszczególnych autorów.
Niewątpliwie warto przypomnieć czytelnikowi te ciekawe szkice, oma-wiające epizody rozgrywające się n a naszych ziemiach przed 20 laty, ówczesne problemy osadnictwa, współżycie ludzi z różnych stron, za-targi i walki z zatajonym wrogiem, tragedie związane z zachodzącymi zmianami.
Obok utworów bardzo dramatycz-nych i ściśle związadramatycz-nych z przeszłoś-cią są t u również inne pogodniejsze, często zabarwione uśmiechem.
Wśród autorów wymienionych w antologii jest wiele nazwisk dobrze znanych czytelnikom śląskim, jak:
A. Baumgardten, St. Broszkiewicz, W. Szewczyk, E. Paukszta, J. Iwasz-kiewicz i wielu innych (w sumie 19 opowiadań).
Utwory pisane ładną prozą, cie-k a w e i przystępne, można śmiało za-lecić tym czytelnikom, którzy chętnie sięgają po współczesne opowiadania.
*
OPOLSKI ROCZNIK MU-ZEALNY. T. 1. Opole 1963 Muzeum Śląska Opolskiego s. 255.
Sygnalizujemy ukazanie się pierw-szego Opolskiego Bocznika Muzeal-nego, w którym opublikowano 16 artykułów i rozpraw pracowników muzeów Opolszczyzny. Placówki te prowadzą prace badawcze, których wyniki warto znać i popularyzować i wśród czytelników.
Tom pierwszy i następne ukażą n a m pełny obraz działalności,
osiąg-nięć opolskich placówek muzealnych, które oboli prac naukowych prowa-dzą szeroką działalność popularyza-cyjno-oświatową. Teren Śląska Opol-skiego jest dla naukowców, history-ków, archeologów, historyków sztuki i etnografów ciekawym rejonem ba-dań. gdyż niejednokrotnie trzeba tak-że obalać tendencyjne i pseudo-nau-kowe teorie niemieckich uczonych.
Bibliotekarzy powinny za-interesować dwie prace:
Haliny Jakubowskiej —
„Z badań nad pisankarst-wem opolskim" i Czesława Wawrzyniaka „Pięć lat działalności naukowo-oświa-towej Muzeum Śląska Opol-skiego" w Opolu.
Pierwszy artykuł jest godny po-znania ze względu na to, że sztuka zdobienia jajek jest w naszym re-gionie szeroko rozpowszechniona, a tradycjami sięga X w. Artykuł przedstawia pisankarstwo w rozwoju historycznym i jest bogato ilustro-wany. Ilustracje przedstawiają wszy-stkie stosowane u nas metody i tech-niki zdobienia jajek. Możnia te mate-riały wykorzystać do wystaw i poga-danek.
W pierwszych latach po wojnie Muzeum Śląska Opolskiego było w stadium organizacji. Trzeba było długiego czasu, aby zgromadzić cen-ne zbiory mówiące o przeszłości tych ziem Dopiero w latach ostatnich Muzeum wyszło jakoby ze swych murów do odbiorcy, szkół, zakładów pracy i innych placówek organizu-jąc szereg ciekawych wystaw i pre-lekcji w terenie.
Bibliotekarze po zaznajomieniu się z artykułem Cz. Wawrzyniaka będą się orientować w pracach i wydaw-nictwach Muzeum Śląska Opolskie-go.
PEIKERT Paul: KRONIKA DNI OBLĘŻENIA. Wroc-ław 22 I — 6 V 1945. Do druku podali oraz wstępem
i komentarzem opatrzyli K. Jońca i A. Konieczny.
Wrocław 1964 Zakł. Nar. im.
Ossolińskich s. 167.
Po wojnie w Archiwum Arcydie-cezjalinym we Wrocławiu znaleziono maszynopis kroniki proboszcza koś-cioła św. Maurycego dotyczący ob-lężenia Wrocławia w końcowych mie-siącach II wojny światowej.
Zniszczenie Wrocławia spowodowa-ły nie tylko działania wojenne, lecz także dowództwo twierdzy, które systematycznie kazało niszczyć mia-sto. Znaleziona kronika rzuca nowe światło na akcją niszczenia.,. Pro-boszcz Peikert gromadził fakty, spi-sywał współczesne mu wydarzenia i komentował je z podziwu godną skupulatnością. Trzeba zaznaczyć, że był to człowiek godny zaufania i cieszący się dobrą opinią wśród mieszkańców jako człowiek uczciwy i czuły na krzywdę ludzką. Relacje proboszcza Peikerta z; okresu oblęże-nie przedstawiają dużą wartość, gdyż są dokładne i dotyczą inie tylko nisz-czenia miasta, ale losów ludzi i ich nastrój äw podczas oblężenia.
Tę kronikę wykorzystali Jońca i Konieczny pisząc o upadku Wroc-ławia („Festung Breslau"). Omawia-na książka jest lekturą dla zaawan-sowanego czytelnika.
SIKORA Jerzy: A ZACZĘ-ŁO SIĘ 600 LAT TEMU.
Obrazki z dziejów Uniwer-sytetu Jagiellońskiego. Ka-towice 1964 „SIąsk" s. 201, 3 nlb., bibliogr., ilustr.
Publikacja przedstawia w sposób zbeletryzowany dzieje najstarszej polskiej uczelni. Na całość składają się luźne opowiadania związane z wybitnymi postaciami Almae Mat-ris, najważniejszymi wydarzeniami z jej życia, a także z obyczajami stu-ocntov/.
Nazwisko niejednego z charaktery-zowanych tu wykładowców UJ jest ścisłe związane ze Śląskiem.
Przy-kładem mogą być tacy uczeni jak Walenty Fontana, J a n Stańko, Jerzy Samuel Bandtkie i inni.
Szersze omówienie powiązań Śląs-ka z Uniwersytetem czytelnik znaj-dzie w rozdziale „Śląsk zawsze wier-ny Uniwersytetowi Jagiellońskie-mu".
Cennym uzupełnieniem pracy są daty z dziejów uczelni ze szczegól-nym uwzględnieniem związków ze Śląskiem oraz podana ma końcu bib-liografia.
Książka dzięki treści i łatwej for-mie powinina zainteresować młodzież w wieku szkolnym (od V klasy). Tej grupie czytelników należy ją pole-cić.
•sir
WAGNER Jan: RAPORT Z ZIEM ZACHODNICH. Po-lemiki z publikacjami nie-mieckiej prasy rewizjoni-stycznej na temat polskich Ziem Zachodnich i Północ-nych. W-wa 1963 „Pax" s.
198, 2 nlb.
J a k informuje tytuł książki ma oma charakter polemiczny i jest od-powiedzią na kłamliwą propagandę prasy zachodinio-niemieckiej. W wy-powiedziach dotyczących miast dol-nośląskich autor konfrontuje zachod-nio-niemieckie reportaże z rzeczywi-stością. Notki pisane są z dużą swadą i bardzo prostym językiem. Przyto-czono tu wiele faktów i posłużono się licznymi cytatami,.
Książka jest więc przystępna, a przy tym w a r t a poznania, gdyż za jej pośrednictwem czytelnik może się dowiedzieć, co piszą o p o l s k i c h
Ziemiach Zachodnich rewizjonisty-czne czasopisma.
Tir
W AR ASO WN A Maria:
WYŁOM. Katowice 1964
„Śląsk" s. 339.
Zgodnie z informacją podaną na skrzydełkach obwoluty, książkia jest powieścią historyczną, poświęconą
życiu ludzi ze Śląska Cieszyńskiego przed pierwszą wojną światową.
Akcja rozpoczyna się około 1894 roku, a kończy z chwilą wybuchu pierwszej wojny światowej. Tema-tem utworu jest życie i praca kar-wińskich górników i ludzi z wsi pod-beskidzkich oraz smutny los Śląza-ków w armii austriackiej prześlado-wanych za swą polskość.
Wiele drobnych epizodów sprawia, że czytelnik czasem gubi się w lek-turze, mimo to całość czyta się z za-interesowaniem.
Należy pamiętać, że omawiana po-zycja, mimo że stanowi odrębną ca-łość, wchodzi w skład cyklu powieś-ciowego o tym tytule.
•fr
WASYLEWSKI Stanislaw:
SZKICE SERDECZNE I PRZEWROTNE. Książka dla miłośników przeszłości Śląs-ka. Wyboru dokonał Wil-helm Szewczyk. Katowice 1964 „Śląsk" s. 121.
Stanisław Was.ylewski od dawna związany był ze Śląskiem Opolskim.
Wydana przed wojną jego książka
„Na Śląsku Opolskim"', świadczyła 0 przywiązaniu autora do tych ziem.
Publikacja ta spełniła swe zadanie, przybliżyła bowiem społeczeństwu polskiemu nieznany a tak bliski kraj, gdzie zachowały się przez wieki obyczaj i mowa polska.
Książka ukazywała polskość tej ziemi, jej mieszkańców posługują-cych się pięknym staropolskim języ-kiem, Wasylewski wierzył głęboko, że ta polskość przetrwa, i że ludzie pielęgnujący ją z takim pietyzmem zostaną przywróceni ojczyźnie. Nic też dziwnego, że po wojnie osiedlił się właśnie w Opolu (zmarł w 1953 roku i jest pochowany na cmenta-rzu opolskim).
Swoje zainteresowania sprawami śląskimi objawiał jeszcze niejedno-krotnie. Wydał „Legendy śląskie 1 „Strażnicę na Pasiece" oraz
opub-likował szereg artykułów i utworów w prasie katowickiej i wrocławskiej.
„Szkice serdeczne a przewrotne — to wybór' fragmentów z książki: „Na Śląsku Opolskim" oraz utworów i prac na tematy śląskie zamieszczo-nych w prasie powojennej.
Zachęcamy bibliotekarzy do propa-gowania książki pisanej piękną lite-racką polszczyzną, tak charaktery-styczną dla tego autora.
fr
ZIELONKA Zbigniew:
ORŁY NA SARKOFAGU.
Powieść historyczna. Kato-wice 1964 „Śląsk" s. 420.
Orły na sarkofagu to powieść hi-storyczna przedstawiająca dzieje księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa (1248-1290). Ale nie tylko losy księcia interesują autora. Szerokie tło polityczne i życie mieszkańców Ziem Śląskich pod rządami Piastów Śląskich, potraktowane jest w po-wieści bardzo szczegółowo. Henryk Probus dążący do scalenia rozbitej na dzielnice Polski, pod koniec rzą-dów piastujący godność księcia kra-kowskiego w tych niełatwych dla Polski, a szczególnie Śląska czasach _ to temat wymagający długich stu-diów źródłowych i wiedzy history-cznej.
Z Zielonka w oparciu o badania źródłowe dał zupełnie nowe naświet-lenie historyczne postaci HenryKa Probusa, kładąc nacisk na trudne położenie księcia zagrożonego ciągle przez cesarstwo niemieckie i rozu-miejącego niebezpieczeństwo płynące z faktu sąsiedztwa i zaborczości Nie-mców. Ciągła troska księcia o umo-cnienie Śląska i zjednoczenie roz-bitej na dzielnice Polski, wysuwa go na czoło władców mądrych, idących z duchem czasów. Drugą zaletą po-wieści jest dobrze oddany obraz epo-ki i podkreślenie polskości tych ziem.
Wprowadzenie romantycznego średniowiecznego wątka miłosnego, czyni książkę ciekawą dla szerokich mas czytelników. Powieść Zielonki jest przykładem dobrej nowoczesnej
powieści historycznej o ważnych i godnych poznania wydarzeniach i ludziach naszej historii.
&
ZYGULSKI Kazimierz:
WYBÖR I POWAŻANIE