[Wydawnictwo IUSatTAX, Warszawa 2011, 467 s.]
Bezpieczeństwo w literaturze określane jest jako stan, w którym brak jest zagrożeń zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Nauka o stosunkach międzynarodowych wymienia różne kryteria podziału bezpieczeństwa. W ujęciu podmiotowym wyróżnia bezpieczeństwo narodowe państwa oraz bezpieczeństwo międzynarodowe systemu, tj. uczestników, relacji, mechanizmów. Drugie kryterium, tak zwane przedmiotowe, obejmuje bezpieczeństwo militarne, polityczne, ekonomiczne, ekologiczne, społeczne, kulturowe i ideologiczne. W ujęciu przestrzennym skupia obszary: lokalne, subregio-nalne, regiosubregio-nalne, ponadregionalne i globalne. Różne klasyfikacje bezpieczeństwa wskazują na dynamiczność zagrożeń i związanego z nim ryzyka. Problem ten utrudnia wypracowanie polityki gwarantującej bezpieczeństwo zarówno indywidualnych pod-miotów, jak i grupy państw.
Celem recenzowanej publikacji jest wprowadzenie czytelnika we współczesną kla-syfikację bezpieczeństwa międzynarodowego, która wymaga uwzględnienia różno-rodnych aspektów. Badane są poszczególne elementy, które mają wpływ na współ-czesny obraz szeroko rozumianego pojęcia bezpieczeństwa międzynarodowego i jego elementów składowych.
Publikacja powstała pod redakcją Katarzyny Żukrowskiej, specjalistki między in-nymi z zakresu bezpieczeństwa międzynarodowego, co potwierdza jej dorobek na-ukowy: liczne artykuły i publikacje oraz ekspertyzy przygotowywane na przykład dla
bezpieczenstwo_1_2011_srodek_OA.117 117
118
Ministerstwa Gospodarki czy Ministerstwa Finansów. Dodatkowo na stan wiedzy au-torki wpłynęła bogata kariera zawodowa, była ekspertem NATO, ONZ, OECD, UE. K. Żukrowska łączy w swej publikacji teorię i praktykę, co ułatwia czytelnikowi zobra-zowanie i zrozumienie omawianego problemu.
Ramy czasowe publikacji nie są ściśle wyznaczone. Autorzy poszczególnych roz-działów sami decydują o ich zakresie. Wybierane są wydarzenia charakterystyczne i ważne dla całości omawianego zagadnienia. Jest to celowe i zamierzone działanie. Sięganie w głąb problemu pozwala na zbadanie jego korzeni. Umiejscowienie wyda-rzeń w czasie stanowi przejrzystą formę ich uporządkowania, co sprawia, że publi-kacja jest rzetelna. Pokazuje, że nie można oceniać problemu bez zapoznania się z te-oriami i procesami, które go kształtowały.
Recenzowana książka składa się z 23 rozdziałów. Omówione zostały następujące zagadnienia: pojęcie bezpieczeństwa, zagrożenia bezpieczeństwa, konflikty i ich kate-goryzacja, bezpieczeństwo w teoriach stosunków międzynarodowych. Omawia struk-tury instytucjonalne w bezpieczeństwie, dorobek prawny NATO w XXI wieku, globalne powiązania i relacje NATO z innymi organizacjami, międzynarodowe stosunki woj-skowe, znaczenie Wspólnot Europejskich jako aktora międzynarodowego. Wskazuje, czym jest suwerenność w warunkach globalizacji, sekwencja włączania się państw do głównego nurtu gospodarki światowej, regionalizacja i bezpieczeństwo oraz czym są państwa upadłe i jaki jest ich wpływ na bezpieczeństwo międzynarodowe. Omawia wydatki obronne poszczególnych państw, jak rozwija się przemysł obronny i jaka jest jego struktura oraz jak wygląda handel uzbrojeniem, jak przebiegają działania diag-nostyczne i stabilizacyjne, jak wygląda amerykański system obrony antyrakietowej, a jak obrona przeciwrakietowa krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Autorka bada, czym jest bezpieczeństwo społeczne, bezpieczeństwo finansowe, bezpieczeństwo energetyczne, bezpieczeństwo środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwo żyw-nościowe i bezpieczeństwo żywności. Rozdziały charakteryzują się podobną budową i schematem podania informacji. Wiedza jest skompensowana, omawianie problemu ograniczono do głównych elementów stanowiących podstawę danego zagadnienia. Informacje podane są w prosty sposób: definicje, klasyfikacje, wyjaśnienia, wskazanie przyczyn i skutków, studia przypadków. Całość wzbogacona jest licznymi tabelami i schematami problemowymi. Najważniejsze informacje zostały wytłuszczone, co po-zwala na wskazanie kluczowych dla tematu pojęć i definicji. Elementy te stanowią mocną stronę recenzowanej publikacji.
Książka zakończona jest krótkim podsumowaniem redaktorki, zamykającym się w konkluzji, że pojęcie bezpieczeństwa ewoluuje. Każdy z autorów dokonuje w po-szczególnych rozdziałach indywidualnej analizy w obszarze omawianego problemu, kończąc go wnioskami. Umieszcza literaturę uzupełniającą, źródła internetowe, perio-dyki, a także – co oryginalne – spis filmów akcji i filmów fabularnych.
Z założenia publikacja ma pełnić funkcję podręcznika akademickiego, jednak prosty sposób ujęcia problemu pozwala na dotarcie do szerszego grona odbiorców chcących pogłębić swoją wiedzę na temat bezpieczeństwa międzynarodowego.
Recenzowana publikacja stanowi nowość na rynku wydawniczym. Różni się od innych książek formą i sposobem podania czytelnikowi wiadomości. Wykorzystanie internetu i filmu ułatwia przyswajanie wiedzy przez ludzi młodych, wychowanych w dobie nowych mediów.
bezpieczenstwo_1_2011_srodek_OA.118 118
119
W książce zamieszczono wykaz skrótów, brak w niej jest jednak indeksów nazwisk, i rzeczowego, wykazu tablic oraz wykresów, co pozwoliłoby czytelnikowi na szybsze dotarcie do pewnych danych.
Porównując recenzowaną książkę z wcześniejszą publikacją autorki pt.
Bezpie-czeństwo międzynarodowe. Teoria i praktyka (SGH, Warszawa 2006), można
powie-dzieć, że teza o ewolucji pojęcia bezpieczeństwa międzynarodowego ma swoje uza-sadnienie. Wydanie dwóch książek o podobnym tytule wskazuje na szybkość zmian zachodzących w tej dziedzinie. Publikacja wskazuje, że pomiędzy bezpieczeństwem i współpracą występują zależności. Szuka odpowiedzi na pytania, czy współczesne konflikty można rozwiązać bez użycia siły, czy system i polityka państw zapewnią bez-pieczeństwo międzynarodowe i co zmieniło się w tym ujęciu po drugiej wojnie świa-towej. Nie przedstawia jednak w szerokim ujęciu kwestii bezpieczeństwa środowiska, bezpieczeństwa finansów, bezpieczeństwa żywności czy problemu państw upadłych.
Warto w pierwszej kolejności sięgać po nową publikację z 2011 r., gdyż – jak prze-konują sami autorzy – pojęcie bezpieczeństwa międzynarodowego zawiera obraz współczesnej rzeczywistości. Jego poznanie jest możliwe poprzez zrozumienie nie tylko głównych terminów, ale i teorii, które definiujących bezpieczeństwo. Zmiany, jakim podlega ciągle obszar bezpieczeństwa międzynarodowego, pozostawiają pole do dalszych badań i analiz. Czytelnik, mając w rękach publikację opracowaną na pod-stawie aktualnych źródeł, nie tylko polskich, ale i zagranicznych, otrzymuje mapę wraz ze wskazówkami, jak szukać potrzebnych informacji.
bezpieczenstwo_1_2011_srodek_OA.119 119