Powyższe cytaty są jedynie przykładami wybranymi z szeregu dostępnych i zaak-ceptowanych przez MEN podręczników. Zatrważające jest nie tylko opisywanie ludzkiej seksualności w sposób odległy od fachowej wiedzy naukowej, podawanie informacji niezgodnych z prawdą, straszenie i moralizowanie, ale także szerzenie i pogłębianie negatywnych stereotypów ról płciowych przez niektórych autorów. Takie ujmowanie ludzkiej seksualności i aspektów z nią związanych może mieć swoje negatywne konse-kwencje zarówno dla nauczyciela, jak i uczniów korzystających z takich podręczników.
Nauczyciele korzystający z nierzetelnych podręczników, powielających negatywne stereotypy dotyczące sfery seksualnej człowieka, mogą być postrzegani przez uczniów jako nietolerancyjni, niekompetentni, o zawężonym polu poznawczym czy też zacofani.
Uczniowie, którym przekazuje się nieprawdziwe i stereotypowe treści, także mogą odczuwać w przyszłości z tego tytułu przykre konsekwencje. Kierując się taką wie-dzą, młodzi ludzie mogą napotykać problemy, doświadczać nieuzasadnionych lęków i niepokojów dotyczących własnej lub cudzej seksualności. Niektóre treści zawarte w podręcznikach do WDŻ zniekształcają obraz rzeczywistości, zaprzeczają faktom naukowym, wprowadzają w błąd i powodują dezorientację, co z kolei wpłynąć może na pojawienie się trudności w przyszłym życiu seksualnym uczniów. Inne przyczyniać się mogą do powstawania kompleksów i poczucia winy, co bezpośrednio czy pośred-nio może mieć wpływ na rozwój psychiczny i relacje interpersonalne młodych osób.
Jednocześnie wypaczony obraz roli kobiet i mężczyzn, relacji seksualnych, aktywności seksualnej czy też mniejszości seksualnych skutkuje powielaniem i szerzeniem owych stereotypów, nietolerancji, uprzedzeń, dyskryminacji czy wręcz pojawieniem się fobii i agresji wobec pewnych osób i grup społecznych. Posługiwanie się stereotypami może prowadzić również do ograniczania doświadczenia i rozwoju. Skoro autorzy przekonują o prawdziwości informacji dostępnych w podręcznikach, oszczędzają wysiłku poznaw-czego i nie wymagają większych nakładów intelektualnych od adresatów tego typu treści w celu sprawdzania napływających informacji. Jednocześnie narażają młodych ludzi na łatwość manipulacji i podatność na kolejne stereotypy. Kierowanie się stereotypami może przyczyniać się także do usprawiedliwiania i uzasadniania negatywnych postaw, fałszywych ocen oraz niewłaściwych i krzywdzących zachowań.
79 Tamże, s. 95–96.
Lew - rewizja.indd 183
Lew - rewizja.indd 183 2012-10-04 22:33:312012-10-04 22:33:31
184
JOANNA DECLITERATURA
Pozycje zwarte
Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach. Prawda, fałsz, stereotyp, Gdańsk: GWP, 2003 Baley S., Wprowadzenie do psychologii społecznej, Warszawa: PWN, 1959
Chlewiński Z., Stereotypy i uprzedzenia, w: Z. Chlewiński, I. Kucz (red.), Stereotypy i uprzedzenia.
Warszawa: Wydawnictwo IP PAN, 1992
Chlewiński Z., Stereotypy: struktura, funkcje, geneza, w: Z. Chlewiński, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia, Warszawa: Wydawnictwo IP PAN, 1992
Chlewiński Z., Kurcz I. (red.), Stereotypy i uprzedzenia, Warszawa: Wydawnictwo IP PAN, 1992 Chmielewska K., Żukowski T., Przyzwoicie i po bożemu, Tygodnik „Przegląd” 2006, nr 29 Grabowska M., Stereotypy płci we wczesnej dorosłości, Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW, 2007 Hilgard E., Wprowadzenie do psychologii, Warszawa: PWN, 1967
Kofta M., Wprowadzenie do psychologii stereotypów i uprzedzeń, w: M. Marody, E. Gucwa-Leśny (red.), Podstawy życia społecznego w Polsce, Warszawa: Instytut Studiów Społecznych UW, 1996 Kofta M., Jasińska-Kania A., Wstęp. Czy możliwy jest dialog między społeczno-kulturowym a psy-chologicznym podejściem do stereotypów? w: M. Koft a, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Warszawa: Scholar, 2001
Kurcz I., Stereotypy, prototypy i procesy kategoryzacji, w: Z. Chlewiński, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia, Warszawa: Wydawnictwo IP PAN, 1992
Kurcz I., Zmiana stereotypów: jej mechanizmy i granice, w: M. Koft a, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Warszawa: Scholar, 2001 Łukaszewski W., Weigl B., Stereotypy stereotypu czy prywatna koncepcja natury ludzkiej? w: M. Koft a,
A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Warszawa: Scholar, 2001
Mądrzycki T., Wpływ postaw na rozumowanie, Warszawa: PWN, 1974 Mądrzycki T., Deformacje w spostrzeganiu ludzi, Warszawa: PWN, 1986 Nelson T.D., Psychologia uprzedzeń, Gdańsk: GWP, 2003
Pietrzak H., Następstwa i efekty stereotypowego postrzegania człowieka i świata społecznego, Rzeszów:
Wydawnictwo WSP, 2000
Roguszka-Klupś M., Przemiany pozycji społecznej kobiety pracującej zawodowo, Poznań:
Wydawnictwo Poznańskie, 1975
Stangor Ch., Schaller M., Stereotypy jako reprezentacje indywidualne i zbiorowe, w: C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie, Gdańsk: GWP, 1999 Szczurkiewicz T., Studia socjologiczne, Warszawa: PWN, 1970
Weigl B., Stereotypy i uprzedzenia, w: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk:
GWP, 2000
Wojciszke B., Teoria schematów społecznych. Struktura i funkcjonowanie jednostkowej wiedzy o oto-czeniu społecznym, Warszawa: Wydawnictwo PAN, 1989
Wojciszke B., Człowiek w relacji z innymi, w: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk: GWP, 1999
Opisywane podręczniki
Długołęcka-Lach A., Tworkiewicz-Bieniaś G., Ja i Ty. Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik dla gimnazjalistek i gimnazjalistów, 2002
Garstka T., Kostrzewski M., Królikowski J., Kim jestem? Wychowanie do życia w rodzinie.
Podręcznik z ćwiczeniami dla gimnazjum, 2003
Lew - rewizja.indd 184
Lew - rewizja.indd 184 2012-10-04 22:33:312012-10-04 22:33:31
185
„Czym skorupka za młodu nasiąknie...”, czyli o stereotypach dotyczących seksualności
Kalinowska F., Wychowanie do życia w rodzinie. Gimnazjum, 2001 Kosińska E. (red.), Wokół nas. Wiedza o społeczeństwie. Klasa 1, 2001 Kosińska E. (red.), Wokół nas. Wiedza o społeczeństwie. Klasa 2, 2001
Kosińska E. (red.), Wokół nas. Wiedza o społeczeństwie. 3 klasa gimnazjum. Moduł wychowanie do życia w rodzinie, 2001
Król T. (red.), Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klas I–III gim-nazjum, 2001
Król T., Ryś M. (red.), Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Kraków: Rubikon, 2002
Ryś M., Wychowanie do życia w rodzinie. Książka dla młodzieży, 1999
Szczerba K., Wiedza o społeczeństwie. Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik dla gimnazjum, 2001
Spis dokumentów Dz.U. z 1993 r., nr 17, poz. 78, z późn. zm.
Dz.U. z 1999 r., nr 67, poz. 756, z późn. zm.
Dz.U. z 2002 r., nr 51, poz. 458, z późn. zm.
Dz.U. z 2009 r., nr 4, poz. 17 Dz.U. z 2009 r., nr 131, poz. 1079
Internet
Akcja „Gazety Wyborczej” Edukacja seksualna, <http://edukacja.gazeta.pl/edukacja/ 0,112291.html>
[dostęp: 10 października 2011]
„Otwarta Rzeczpospolita”, Stowarzyszenie Przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii, <http://www.
otwarta.org/zycie-w-rodzinie,354.html> [dostęp: 10 października 2011]
Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, <http://www.federa.org.pl/> [dostęp: 10 paździer-nika 2011]
Lew - rewizja.indd 185
Lew - rewizja.indd 185 2012-10-04 22:33:312012-10-04 22:33:31
Lew - rewizja.indd 186
Lew - rewizja.indd 186 2012-10-04 22:33:312012-10-04 22:33:31