stwierdza, że sąd polski postąpił w ten sam sposób jak francu
ski, t. zn., iż nie zajm ując się merytoryczną stroną sprawy, roz
strzygnął tylko kw estję wydania tymczasowego zarządzenia.
Zarówno zaś decyzja sądu francuskiego jak i nauka (Unger
str.
187) stwierdzają, że wszelkie kwestje, odnoszące się do zapłaty i egzekucji, jak np. kw estja aresztu personalnego, przy
musu wykonania obligacji i t. d., ocenia sędzia według procedury w łasnej. Że zaś sąd rekursowy zniósł zarządzenie tymczasowe, a Sąd N ajw yższy owo zniesienie zatwierdził, nastąpiło to w łaś
nie wskutek słusznego zastosowania procedury austrjackiej. Z a
sada eksterytorjalności rządu ukraińskiego przez cały tok po
stępowania w niczem więc naruszoną nie została.
LEON NOWODWORSKI,
POKĄTNE DORADZTWO.
Zbyteczna dowodzić, jak doniosłą w odrodzonej R zeczy
pospolitej spraw ą jest szerzenie i utrwalanie w jaknajszerszych masach ludności poczucia praworządności, znajomości ustaw i rozporządzeń obowiązujących, świadomości obowiązków i praw obywatelskich. Ze spraw ą tą pozostaje w ścisłym związ
ku troska o ułatwienie spełniania tych obowiązków i obrony tych praw przez zapewnienie obywatelom należytej pomocy prawnej i uchronienie ich od pom ocy złej, niesumiennej, która zamiast korzyści tylko szkody przynosi.
Je s t to poważne zagadnienie społeczne, niewątpliwie bo
wiem na ukształtowanie się stosunków w prawnej dziedzinie życia szerokich k ół obyw ateli w pływ doniosły ma rodzaj i ja kość pom ocy i obrony prawnej, do której się te koła uciekają;
ma to zresztą również bezpośrednią styczność z kw estją za
pewnienia w społeczeństwie należytego wymiaru spraw iedli
wości.
Ową złą, w skutkach swych w ysoce szkodliwą, postacią pomocy w dziedzinie stosunków prawnych, z którą, w imię Przytoczonych powyżej pobudek, w alczyć należy usilnie i w y
trw ale — to t. zw. „pokątne doradztwo", tern niebezpieczniej- SZe, ile że pleni się w w arstw ach najmniej oświeconych i kul
turalnych, bo właśnie przedewszvstkiem wśród nich znajduje Podatny grunt do rozwoju.
, Pokątne doradztwo — to plaga zdawna u nas znana. Snąć
0 k liy a była na obszarze b. Królestw a Polskiego w pierwszej po owie dziewiętnastego stulecia, skoro ówczesna Kom isja Rzą- owa Spraw W ewnętrznych i Duchownych w r. 1847, z uwagi na niedostateczność dotychczasowych urządzeń pod względem
oznaczenia k ary na tak zwanych pokątnych doradców i pisa
rzy, uznała potrzebę wyjednania dodatkowych w tej mierze p rzep isó w ł) i zw róciła się w tym celu do Komisji Rządowej Spraw iedliwości.
Uznając, że
„praw o nasze nie stanowi w yraźnej k ary na tych, którzy dla zysku trudnią się bez upoważnienia udzie
laniem rad i pisaniem próśb i w tern szukają spo
sobu do życia, gdy również i now y Kodeks K ar. sto
sownych w tym względzie przepisów nie obejmuje, a szkodliwość takich pokątnych doradców jest coraz widoczniejsza” 2).
Kom isja Rządow a Spraw iedliw ości, zgodnie z wnioskiem Komisji Spr. W ew., postanowiła zająć się ułożeniem projektu do osobnego prawa, narazie zaś w ydała w tej spraw ie rozpo
rządzenie do prokuratorów przy sądach kryminalnych z dn 8/20 maja 1847 r . 3).
Rozporządzenie to w yjaśnia przedewszystkiem, że jeszcze w 1846 r. Kom isja Rządow a Spraw W ewnętrznych w ydała do w szystkich gubernatorów cyw ilnych polecenie, iżby na pokąt
nych doradców najściślejszą zw racali baczność, a w razie w y k rycia ich winy, przekazyw ali sprawę sądom; że jednak K o misja Spr. W ewn. użala się, iż pomimo zupełnego w drodze administracyjnej w ykrycia w iny pokątnych doradców, sądy, wychodząc z zasady art. 6 Kodeksu Karnego Polskiego, dla nie
bytu jakoby przestępstwa, winnych od k ary uwalniają.
W obec tego Kom isja Rządow a Spraw iedliw ości w e wspo- mnianem rozporządzeniu w sposób następujący w yjaśniła pro
kuratorom stanowisko prawne, z jakiego należy się zapatryw ać na om awiany rodzaj przestępstw a:
„Niem a w praw dzie w Kodeksie K ar w ym ie
nionego wyraźnie przestępstw a pokątnego doradz
tw a; ale cały związek praw a powinien służyć sądom za zasadę przy ocenianiu w iny i wymierzaniu kar za czyny, szkodliwe dla dobra powszechnego.
Kto jedynie własnym zyskiem powodowany, nie mając od w ładzy rządowej upoważnienia, trudni się pisaniem próśb lub zażaleń do władz i mamiące- mi przedstawieniami lub obietnicami pożądanego
skutku
wyłudza od biednej i nieświadomej klasy') Wyjaśnienie Komisji Rządowej Spraw Wewn. i Duch. do guber
natorów cywilnych z dn. 12/24 lipca 1847. (Zbiór przepisowi, odnoszących się do czynności rządów gubernjalnych i naczelników powiatowych. W y
dział Spraw Wewnętrznych. Cz. 1. Wydział Administracyjny. Warszawa, 1866 r. Str. 374).
*) L o c . c i t .
a) Loc. cit., str. 376.
m ieszkańców datki; kto pisze drugim podania bez
zasadne, nie tylko z prawem , lecz i z położeniem rzeczy, a tem bardziej z wolą i interesami samych podających niezgodne; kto sam pobudza m ieszkań
ców do czynienia takich podań i przez to skłania ich do nieuległości władzom rządowym lub zwierz- chnościom prywatnym, do niewypełniania swoich obowiązków i do samowolnego naruszania prawnego porządku; kto dla w łasnych widoków wprowadza innych w błąd przez przewrotne tłóm aczenie posta
nowień rządu, p r z e z p r z y b i e r a n i e s o b i e z n a c z e n i a o b r o ń c y p r a w n e g o , a l b o p r z e z u d a w a n i e m a j ą c e g o w p ł y w u w ł a d z i tym sposobem z nieświadomości cudzej ciągnie nieprawne korzyści; kto z w ł a s z c z a t a k i r o d z a j z a t r u d n i e ń z a s p o s ó b d o u t r z y m a n i a d l a s i e b i e o b i e r a , a n a w e t r o d z a j b i u r a c z y k a n t o r u u t r z y m u j e 4), ten bez wątpienia, jako nader szkodliw y dla społe
czeństwa przestępca, wolnym od k ary być nie może, a sądy z takich stanowisk pokątne doradztwo oce
niając, znajdują na nie w prawie wyraźne przepisy i kary, mianowicie w art. 182, 186, 28 1, 283 i 424 K . K. P . 5). Przestępstw o to z natury swej najwięcej zbliża się do oszustwa i, przy ścisłem dochodzeniu okoliczności mu towarzyszących, najczęściej okaże się niem być rzeczyw iście".
Godziło się przytoczyć in e x t e n s o powyższe w yw ody rozporządzenia z 1847 r., tak trafnie i dobitnie charakteryzu
jące przestępstwo pokątnego doradztwa oraz w ynikające zeń szkody społeczne, zwłaszcza, że w yw ody te z przed osiemdzie
sięciu laty nie straciły znaczenia, wprost przeciwnie, mogą być niemal żywcem zastosowane do naszych warunków dzisiejszych.