W znakomitej większości przypadków sędziowie po usłyszeniu, że mają do czy-nienia z publicznością nie zwracali uwagi na obserwatorów:
Każdy sędzia widząc kogoś “niezainteresowanego” konkretnie sprawą dziwi się po co taki ktoś się zjawia na rozprawach, stwierdzenie „publiczność” prawie zaw-sze, bez dodatkowego dopytywania, załatwia sprawę.
Bydgoszcz, XVI Wydział Karny
Polska (n=2058) Karne (n=730) Cywilne (n=959) Gospodarcze (n=160) Rodzinne (n=82) Pracy (n=121) 4% 5% 3% 0% 5% 1% 96% 95% 97% 100% 95% 99% Nie Tak
Wyniki obserwacji przebiegu rozpraw 76
Czasem informacja, że mają do czynienia z publicznością, sędziom nie wystarczała:
Sędzia nie zadowolił się określeniem „publiczność”. Musiałem wyjaśnić, iż
jestem studentem odbywającym praktyki aby zostać na sali.
Olsztyn, X Wydział Cywilny
[Sędzia] była zdziwiona moją obecnością. Zadała mi szereg pytań: Czy chce uczestniczyć akurat w tej rozprawie? Czy trafiłam na tą rozprawę przypadkiem, czy zostałam skierowana?
Gdańsk-Północ, II Wydział Karny
Sąd zainteresował się bliżej moją obecnością na sali i prosił o podanie powodu mo-jej obecności. Po podaniu ogólnego powodu, Sąd dopytywał dalej, w związku z czym powiedziałem, że jestem studentem i obserwuję rozprawy w ramach prak-tyk. Sąd zainteresował się dla kogo są te obserwacje. Po odpowiedzeniu na pytanie Sąd poprosił, abym usiadł i kontynuował rozprawę.
Gdańsk – Północ, XI Wydział Karny
Tam gdzie nie odnotowano zastrzeżeń, wolontariusze czasami spontanicznie dopisywali informacje o tym, że sędzia potraktował ich bardzo przyjaźnie, zaoferował pomoc, czy spytał po rozprawie czy obserwator ma jakieś pytania. Tam gdzie obserwator opisał zachowanie sędziego najczęstszą reakcją było jed-nak zdziwienie i ciekawość dotycząca celu wizyty:
Na początku rozprawy po sprawdzeniu obecności świadków sędzia zapytała mnie się kim jestem, w jakim celu tu siedzę.
Ciechanów, Wydz. Karny
Sędziego wyraźnie zainteresowała obecność publiczności. Zapytał mnie o
po-wód mojej obecności, działalność fundacji i jej zasięg.
Obywatelski Monitoring Sądów Rejonowych 2010/2011 77 Po wejściu na salę Sędzia zapytała mnie kim jestem. Odpowiedziałam, że przy-szłam na rozprawę jako publiczność. Sędzia wydawała się zaskoczona tym faktem i powiedziała “No dobrze, ale publiczność czyli kto?” Dopiero gdy powiedzia-łam, że jestem obserwatorem Fundacji Court Watch Polska Sędzia pozwoliła mi usiąść i uczestniczyć w rozprawie.
Olsztyn, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Pani sędzia wykazała zainteresowanie moją osobą na sali, dopytywała się dlaczego
biorę udział właśnie w tej rozprawie. Poinformowałam ją, że jestem
obserwa-torem Fundacji i wyjaśniłam na czy polega nasza praca. Wydawała się być dość
zaskoczona tym faktem, ale mimo to pozwoliła na uczestnictwo w rozprawie.
Kraków-Krowodrza, Wydz. Rodzinny
Przyjaźnie zapytał, w jakim celu przyszedłem. Zapewnił, że nie muszę
odpo-wiadać, jeśli nie chcę. Udzieliłem odpowiedzi na pytanie.
Świecie, II Wydz. Karny
Zdarzało się, że sędziowie byli poirytowani obecnością obserwatorów, sugero-wali żeby wybrali się na „ciekawszą rozprawę”:
Sędzia zapytał dlaczego spośród 10 sędziów w tym sądzie znowu obserwuję jego rozprawę (2 tygodnie wcześniej obserwowałam 4 sprawy jednego dnia prowadzo-ne właśnie przez tego sędziego). Zasugerował również, że inni sędziowie
rów-nież ucieszyliby się z mojej obecności.
Chełmno, Wydz. Rodzinny i Nieletnich
Sędzia spytał […] czy jestem publicznością zawodowo?
Olsztyn, I Wydział Cywilny
Sędzia przed rozprawą zapytał kim jestem, czym się zajmuję. Następnie powie-dział, iż rozprawa nie będzie zbyt ciekawa i nie zachęca mnie do
uczestnicze-nia w niej.
Wyniki obserwacji przebiegu rozpraw 7
Pani protokolantka jak i Przewodniczący nie byli zadowoleni z mojej obecności.
Sędzia był nastawiony bardzo sceptycznie i niechętnie. Nie było jednak
problemu żebym została na rozprawie.
Gdynia, IX Wydział Karny
Niekiedy „nieciekawa rozprawa” okazywała się bardzo interesująca, ale raczej ze względu na formę niż treść:
Atmosfera na sali była bardzo luźna, pełnomocnik poszkodowanego używał
telefonu komórkowego, sędzia nie przywdział togi, sędzia nie zachęcał nas do wzięcia udziału w rozprawie sugerując że może ona być nieciekawa.
Olsztyn, Wydział Karny
Zdarzało się także odwrotnie, że sędziowie zachęcali obserwatorów do uczestni-ctwa i zapraszali na inne sprawy, które prowadzą:
Gdy weszłam do sali rozpraw pani sędzia zapytała się mnie, co tu robię. Przedsta-wiłam się i powiedziałam, że chciałabym obejrzeć przebieg rozprawy. Pani sędzia z
uśmiechem na twarzy zaprosiła mnie do środka. Była bardzo otwarta i miła.
Sopot
Po rozprawie sędzia poprosił abym chwilę zaczekała i zapytał się mnie czy jestem jako publiczność, a potem czy będę jeszcze przychodzić na rozprawy. Gdy po-twierdziłam to zaprosił mnie żebym przyszła jeszcze na jego rozprawy.
Mława, Wydz. Karny
Niestety padły kilkukrotnie sugestie i żądania, aby udział w charakterze obser-watora był wcześniej zgłaszany, albo żeby obserwator dopełnił wcześniej jakiś formalności (np. w reakcji na robienie notatek):
Zdziwił mnie jednak fakt, że [sędzia] zapytała mnie, przed rozpoczęciem rozpra-wy czy mam pozwolenie dyrektora Sądu na takie obserwacje. Po zakończo-nej rozprawie poprosiła, aby jednak wystosować odpowiednie pismo do dyrektora sądu jeśli takie obserwacje miałyby się odbywać cyklicznie.
Obywatelski Monitoring Sądów Rejonowych 2010/2011 79 Sędzia nie miała większych zastrzeżeń, ale pytała się, czy byłam w sekretariacie
podpisać dokument zobowiązujący mnie do tego, że nie mogę wynosić żadnych informacji, które usłyszę na rozprawie.
Olsztyn, VII Karny
Sędzia poinformowała, iż ma świadomość, że rozprawy są jawne, pomimo to w
nakazała pójście w towarzystwie protokolanta i uzyskanie zgody w se-kretariacie, w sekretariacie taką zgodę otrzymałam, po wejściu na salę rozpraw
zostałam wylegitymowana oraz moje uczestnictwo zostało wpisane do protoko-łu rozprawy. Zostałam pouczona, że na drugi raz powinnam uprzedzić sędziego oraz zapytać o zgodę na uczestnictwo w rozprawie, przynajmniej się przedstawić, dodam że rozprawa była jawna.
Piaseczno, Wydział Cywilny