„Jest tylko jeden szef. Klient.
on może zwolnić każdego w firmie, od prezesa w dół – po prostu wydając swoje pieniądze gdzie indziej”.
sam walton Wprowadzenie
młody pedagog, rozpoczynając swoją działalność zawodową w przedszkolu, ma możliwość zweryfikować własne powołanie zawodowe oraz sprawdzić siebie w roli peda-goga-nauczyciela wychowania przedszkolnego poprzez kontakt przede wszystkim z dzieć-mi, na których skupia swoją uwagę. niewiele mniej czasu poświęca pracy nauczyciela--opiekuna stażu, który staje się mentorem, wzorem i przedstawicielem zawodu. istotną rolę pełnią także dyrektor przedszkola i specjaliści obecni w przedszkolu, np. logopeda i psycholog, z którymi współpraca jest konieczna do prawidłowego rozwoju dzieci oraz placówki. Kolejnym podmiotem, z którym młody pedagog ma kontakt są rodzice.
na zajęciach uczelnianych w sposób dogłębny analizuje się, na czym polega praca z dzieckiem, istota zawodu pedagoga czy współpraca z dyrektorem, psychologiem, logo-pedą. mniej mówi się natomiast o rodzicu i środowisku, które stanowi otoczenie przed-szkola. dowiadujemy się o zjawisku tzw. pedagogizacji rodziców lub zebraniach, ale nie o rozwiązywaniu konfliktów, sposobach komunikacji z rodzicami oraz o tym, jakie pełnią oni funkcje, o których warto pamiętać nie tylko z punktu widzenia pracy z dziec-kiem czy procesu wychowawczego, ale także biorąc pod uwagę organizację przestrzeni edukacyjnej i publicznej przedszkola. dlatego też relacje przedszkola z otoczeniem, pod kątem przenikania się przestrzeni prywatnej najmniejszej komórki społecznej, czyli ro-dziny z przestrzenią publiczną instytucji przedszkola, stały się przedmiotem moich ob-serwacji i przemyśleń. odnosząc się do przytoczonego cytatu sama waltona, okazuje
się bowiem, że wbrew pozorom to nie dyrektor jest „szefem”, lecz rodzice i otoczenie organizacji, czyli przedszkola. swoje – być może – zaskakujące stwierdzenie postaram się wyjaśnić i umotywować w dalszej części pracy.
Rozważania teoretyczne
wychodząc od teoretycznego ujęcia podjętego tematu, ważne jest dookreślenie niezbędnych dla całości rozprawy podstawowych zagadnień. Pojęcie „organizacja” (łac.
organisatio) w bardzo ogólny sposób zdefiniował w. okoń, podając, iż jest to:
względnie wyodrębniona z otoczenia społecznego zbiorowość ludzka zjednoczo-na wspólnym celem i wspólnym programem działania, a zarazem posiadająca taką strukturę, jaka umożliwia ich realizację [okoń, 2007, s. 290].
inni autorzy podają dużo bardziej rozbudowane definicje tego pojęcia. B. Śliwer-ski [2010, s. 373] mówi o dwóch znaczeniach terminu: pierwsze to organizacja jako in-stytucja lub grupa funkcjonalna (rozpatrywana w kategoriach: systemowych, prakseolo-gicznych, socjologicznych i biologicznych), natomiast drugie to proces organizowania, czyli taki sposób ułożenia i przydziału pracy członkom organizacji, aby sprawnie osią-gać jej cele. w opracowaniach teoretycznych odnaleźć można także pojęcie organizacji w trzech podstawowych znaczeniach:
• przedmiotowe (rzeczowe) – gdzie organizacja to pewien obiekt, który można odróżnić od innych ze względu na jego cechy charakterystyczne;
• atrybutowe – organizacja jest cechą przedmiotów złożonych, nazywaną zorga-nizowaniem;
• czynnościowe – kiedy organizacja oznacza tworzenie organizacji, czyli inaczej organizowanie [Koźmiński, Piotrowski, 2000, s. 29].
niezależnie jednak od tego, na której definicji organizacji się skupimy, o jej isto-cie decydują charakterystyczne cechy, tj. celowość – nastawienie na osiąganie jednego lub więcej celów; sposób zorganizowania – celowe połączenie w określoną strukturę or-ganizacyjną składników ludzkich, rzeczowych, czasowych i przestrzennych; poddanie kierowaniu – tzn. oddziaływaniu zmierzającemu do osiągnięcia celu działania; wyod-rębnienie z otoczenia przy jednoczesnym powiązaniu z nim poprzez cel i sposób zorga-nizowania [Śliwerski, 2010, s. 373].
właśnie ta ostatnia wymieniona cecha bezpośrednio koresponduje z zagadnieniem, jakim jest otoczenie organizacji, które wbrew pozorom jest jej bardzo istotnym kompo-nentem ze względu na międzyosobowy (jako się okazuje) charakter relacji. organiza-cje bowiem są systemami otwartymi, które przetwarzają nakłady pobierane z otoczenia w postaci gotowych wyrobów i/lub usług. otoczenie może więc wywierać znaczny wpływ
rodzic kreatorem przestrzeni edukacji przedszkolnej
na operacje i wyniki, bo jest ono źródłem zarówno zasobów, jak i informacji zwrotnych od klientów [schermerhom (Jr.), 2008, s. 21]. opisany proces w bardzo obrazowy spo-sób przedstawia schemat organizacji (schemat 1) pojmowanej jako system społeczno--techniczny, który jest systemem otwartym.
schemat 1: organizacja jako system społeczno-techniczny
Źródło: Koźmiński A.K., Piotrowski w., Zarządzanie. Teoria i praktyka, warszawa 2000, s. 31.
Pojmowanie organizacji jako systemu społeczno-technicznego, czyli systemu otwartego oznacza, że prowadzi wymianę energii i informacji z otoczeniem. Polega ona na wytwarzaniu przez organizację produktów (dobra, usługi lub wartości), które są od-płatnie lub bezod-płatnie przyjmowane przez otoczenie, a w zamian za to otoczenie zaopa-truje organizacje w materialne i niematerialne czynniki umożliwiające jej kontynuowa-nie i względne rozszerzakontynuowa-nie działalności lub też stawia do dyspozycji organizacji środki finansowe umożliwiające nabycie tych czynników. zarówno więc w działalności przed-szkoli publicznych i niepublicznych, jak i alternatywnych placówek opieki dziennej dla dzieci, odnajdujemy funkcjonowanie powyżej przedstawionego i opisanego procesu.
Konieczne jest w tym miejscu przedstawienie otoczenia, czyli środowiska zewnętrznego organizacji, co umożliwi skonkretyzowanie omawianego schematu, ale przede wszyst-kim umotywuje zakwalifikowanie go jako przestrzeni publicznej.
Encyklopedia organizacji i zarządzania podaje, że otoczenie systemu (środowi-sko) to:
wszystko, co znajduje się poza układem rozważanym i co może wywierać na niego wpływ lub na co dany układ oddziałuje. otoczeniem jest więc zbiór wszystkich skład-ników nienależących do rozważanego systemu, których zmiany mogą spowodować przejście systemu w stan odmienny od istniejącego [Encyklopedia, 1982, s. 337].
tę lapidarną definicję warto uzupełnić obszerniejszą, która znajduje się w Pod-ręcznym słowniku psychologii zarządzania i dziedzin pokrewnych i opisuje otoczenie sys-temu jako:
fizyczne i psychiczne środowisko podmiotu wywierające wpływ na jego jednostkowe i społeczne funkcjonowanie. (…) otoczenie jest dla organizacji źródłem zasobów (surowców, energii, pracy, pieniędzy) traktowanych jako jej nakłady, a jednocześnie odbiorcą wyników jej działalności. ze względu na istniejące powiązania i zależności, ustalenie wyraźnej granicy między organizacją a jej otoczeniem zewnętrznym napo-tyka na liczne trudności [Borkowski, dyrda, 2001, s. 90].
otoczenie organizacji, czyli to, co znajduje się na zewnątrz niej i poza jej granica-mi, oddziałuje na nią, podzielić można na otoczenie ogólne i konkretne.
Do otoczenia ogólnego zalicza się wszystkie warunki, które składają się na tło jej działalności, a są to warunki: społeczno-kulturowe (ogólny stan przeważających warto-ści społecznych w odniesieniu m.in. do praw człowieka i środowiska, trendów kształ-cenia i wychowywania), ekonomiczne (ogólna sytuacja gospodarcza z uwzględnieniem inflacji, poziomów dochodów, produktu krajowego brutto, bezrobocia i innych), praw-no-polityczne (ogólny stan obowiązującej filozofii i celów rządzących partii politycz-nych oraz przepisy prawa i regulacje rządowe), technologiczne (ogólny stan rozwoju i dostępności technologii w danym środowisku, w tym osiągnięć naukowych) i eduka-cyjne organizacji. otoczenie to odnosi się do sytuaeduka-cyjnego kontekstu podejmowania decyzji kierowniczych.
Otoczenie konkretne są to elementy otoczenia mające bezpośrednie znaczenie dla firmy w trakcie realizacji jej codziennych zadań, tzn. instytucje, grupy i osoby, z któ-rymi organizacja musi współpracować, żeby przetrwać i prosperować. otoczenie to czę-sto opisuje się w kategoriach interesariuszy, do których zalicza się klientów, dostawców, konkurentów i urzędy [schermerhom (Jr.), 2008, s. 42-46].
w odniesieniu do powyżej przedstawionych definicji, organizacją otwartą może-my z całą pewnością określić przedszkole. Analogicznie do innych placówek oświato-wych, przedszkole jest organizacją społeczną, co wynika z przedmiotu jej oddziaływań, którym jest istota ludzka (w przeciwieństwie do produkcji i handlu, gdzie tworzywem są przedmioty materialne). Jako że placówka oświatowa nie jest jedyną instytucją oddzia-łującą na osobowość dziecka, zachowań jednostki w procesie wychowania nie sposób w pełni przewidzieć, a wyniki tego procesu nie są do końca mierzalne.
Przedszkole można ujmować różnie, w zależności od przyjętych kryteriów, co stano-wi śstano-wietny przykład zacierania się w przestrzeni przedszkolnej sfery prywatnej i publicznej:
• w ujęciu czynnościowym – jest to planowanie, wykonywanie i koordynowanie różnorodnych działań pedagogicznych i pozapedagogicznych wyznaczonych for-malnymi celami placówki;
rodzic kreatorem przestrzeni edukacji przedszkolnej
• w ujęciu systemowym – jest skomplikowanym tworem obejmującym różne, współzależne podsystemy formalne (akty prawne i inne dokumenty regulujące pracę przedszkola), podsystemy nieformalne (normy, postawy, cele) oraz podsys-temy społeczne (przedszkolaki, nauczyciele, pracownicy administracyjni, rodzice) [Śliwerski, 2010, s. 379-380].
Przedszkole stanowi pierwszy szczebel w jednolitym systemie szkolnym i podob-nie jak inne placówki systemu edukacji w Polsce jest objęte wieloma normami praw-nymi. Przyjęcie zasad, procedur postępowania oraz organizacji działań placówki przed-szkolnej wymaga więc opracowania tzw. prawa wewnętrznego. te założenia prawne i organizacja pracy przedszkola wymagają sporządzenia i akceptacji stosownych regula-cji. należą do nich:
• regulacje bezterminowe – m.in. statut, regulaminy organów kolegialnych, regula-miny związane z organizacją i prawem pracy,
• regulacje terminowe – m.in. program rozwoju przedszkola, plan mierzenia jakości pracy wychowawczo-dydaktycznej [oleszko, 2005, s. 261].
znowelizowana ustawa o systemie oświaty po zmianach z 27 stycznia 2012 roku wnosi, iż przedszkole jest instytucją, w której realizowane jest wychowanie przedszkolne, podobnie jak w oddziałach przedszkolnych w szkołach oraz w innych formach wycho-wania przedszkolnego. realizuje ono programy wychowycho-wania przedszkolnego, uwzględ-niając podstawę programową wychowania przedszkolnego, która opisuje proces wspo-magania rozwoju i edukacji dzieci przedszkolnych. według ustawy przedszkola mogą być placówkami publicznymi albo niepublicznymi.
Publiczne przedszkola mogą być zakładane i prowadzone przez gminę lub związek komunalny. Państwo wspiera finansowo tę działalność jedynie poprzez niewielkie sub-wencje. tego typu przedszkole jest bezpłatne, lecz tylko w określonym zakresie podstawy programowej określającej minimalny czas jej realizacji do 5 godzin dziennie. Koszty wyży-wienia i te wykraczające poza minimalny czas realizacji podstawy programowej pokrywa-ją rodzice. nauczyciele zatrudnieni w przedszkolach publicznych muszą posiadać odpo-wiednie kwalifikacje pedagogiczne, uprawniające ich do pracy w przedszkolu lub szkole, a ich prawa, obowiązki i przywileje regulowane są przez Kartę nauczyciela. organizacja przedszkola i fundamentalne zasady jego działania reguluje opracowany przez radę przed-szkola statut. natomiast nadzorem pedagogicznym nad funkcjonowaniem placówki zaj-muje się kuratorium oświaty. do przedszkola przyjmowane są dzieci w drodze rekrutacji opartej na zasadzie powszechnej dostępności. Grupa przedszkolna nie może liczyć więcej niż 25 dzieci. organizację działań w przedszkolu określa także ramowy rozkład dnia, usta-lany przez dyrekcję na wniosek rady pedagogicznej [Klim-Klimaszewska, 2011, s. 28].
niepubliczne przedszkola mogą być zakładane przez osoby prawne lub fizyczne, związki wyznaniowe i Kościoły, zgromadzenia zakonne, osoby i stowarzyszenia
świec-kie po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu teryto-rialnego zobowiązaną do prowadzenia przedszkola. nadzór pedagogiczny, podobnie jak w przypadku przedszkoli publicznych, sprawują właściwi kuratorzy oświaty, choć jedy-nie w określonym zakresie. Jednakowe zasady – tak jak w publicznym przedszkolu – do-tyczą wymagań kwalifikacyjnych zatrudnianych w nim nauczycieli i dyrektorów. mimo to nauczyciele wychowania przedszkolnego w placówkach niepublicznych, nie podlega-ją ustawie Karty nauczyciela. w placówce niepublicznej osoba prowadząca przedszkole otrzymuje na każdego przedszkolaka dotacje z budżetu gminy, które nie mogą być niższe niż 50% wydatków bieżących ponoszonych na jedno dziecko w przedszkolu publicznym prowadzonym przez gminę. dotacje te mogą być wykorzystane wyłącznie na pokrycie bieżących wydatków placówki. oprócz tego niepubliczne przedszkole ma prawo pobie-rać opłaty od rodziców także za zajęcia obejmujące podstawę programową. Ponadto oso-ba prowadząca sama ustala sobie zasady rekrutacji, kierując się np. wyznaniem, dochoda-mi czy pochodzeniem, sama opracowuje również statut. w przedszkolu niepublicznym nie ma obowiązującego limitu dzieci w grupie [Klim-Klimaszewska, 2011, s. 28-30].
Przedszkole bez wątpienia można nazwać instytucją społeczną, gdyż, jak każda in-stytucja działająca w społeczeństwie, według socjologów posiada podstawowe cechy, które można scharakteryzować. zdaniem J. szczepańskiego [1972, s. 200-213], każda tego typu instytucja ma określone cele, obejmujące zakres spraw, którymi się zajmuje. cele te okre-ślają role społeczne ludzi, którzy wykonują czynności zmierzające do realizacji tych celów.
Głównym celem działalności przedszkola jest tworzenie odpowiednich warunków zapewniających prawidłowy, harmonijny rozwój dzieci zmierzający do osiągnięcia opty-malnego poziomu gotowości szkolnej. cel ten realizowany jest poprzez spełnianie po-trzeb edukacyjnych przedszkolaków, niezbędnych do osiągnięcia przez nich dojrzałości szkolnej. w przedszkolu nie ma stopni ani standaryzowanych wymagań dotyczących umiejętności dzieci, tak jak ma to miejsce w szkole. Praca z dziećmi przedszkolnymi na-stawiona jest na proces, indywidualny postęp i stwarzanie optymalnych warunków do rozwoju podopiecznych [rościszewska-woźniak, 2003, s. 70-71].
drugim podstawowym celem działań przedszkola, który dotyczy przede wszyst-kim dzieci najmłodszych przebywających pod opieką instytucji, jest wspomaganie opie-ki rodzicielsopie-kiej, umożliwiające podjęcie rodzicom pracy zawodowej.
założenia pedagogiczne i organizacyjne instytucji przedszkolnych, a także ze-spolone z nimi cele, funkcje i zadania świadczą o nowoczesnej koncepcji wychowania przedszkolnego, na której straży stoi dyrektor.
Encyklopedia pedagogiczna podaje, iż dyrektor to „formalny zwierzchnik (przeło-żony służbowy) wszystkich członków zespołu pedagogicznego, pozostałych pracowni-ków placówki oraz wychowanpracowni-ków”. Jest to osoba, która ma formalne prawo kierowania wymienionymi podmiotami, a także reprezentowania interesów placówki na zewnątrz.
rodzic kreatorem przestrzeni edukacji przedszkolnej
Prawo to wynika z usytuowania stanowiska służbowego dyrektora w strukturze organi-zacyjnej i przypisanych temu stanowisku określonych zakresów zadań, odpowiedzialno-ści i uprawnień [Kobyliński, 1997, s. 145]. dyrektor realizuje i koordynuje proces za-rządzania placówką oświatową (przedszkolem), jednak zarządzanie to obejmuje szerszy zakres treści niż tylko kierowanie. dotyczy bowiem dysponowania nie tylko zasobami ludzkimi, ale także finansowymi, rzeczowymi oraz informacyjnymi organizacji i obej-muje integralne, często wykonywane jednocześnie funkcje: planowania, organizowania, kierowania ludźmi oraz kontroli.
w związku z powyższym dyrektor placówki edukacyjnej ma dziś wiele możliwości działania menadżerskiego. w codziennej praktyce wyraża się to w zdolności wprowa-dzania różnego rodzaju innowacji pedagogicznych, programów i klas autorskich oraz zajęć dodatkowych, a także w uprawnieniach organizacyjnych, tj. wykorzystywaniu róż-nych możliwości przedszkola dla zdobycia dodatkowych środków finansowych. w im większym stopniu dyrektor twórczo korzysta ze swoich kompetencji, tym bardziej staje się menedżerem, czyli profesjonalistą w dziedzinie zarządzania. sposób zarządzania wy-nika z dwóch czynników: z zakresu kompetencji oraz sposobu pełnienia funkcji.
B. Śliwerski [2010, s. 382-388] dokonując podziału kompetencji dyrektora, po-wołuje się na podział stworzony przez roberta L. Kantza, który wymienia trzy kategorie kompetencji kierowniczych:
• techniczne – niezbędne do sprawnego organizowania bieżącej działalności pe-dagogicznej, administracyjnej i gospodarczej szkoły;
• koncepcyjne – wyrażane w umiejętności diagnozowania funkcjonowania kiero-wanej przez siebie placówki, tworzeniu i realizowaniu autorskiej koncepcji dzia-łalności szkoły, tworzeniu perspektywicznej wizji rozwoju placówki;
• społeczne – przejawiane przede wszystkim w interakcjach społecznych z pra-cownikami szkoły, rodzicami, przedstawicielami środowiska lokalnego.
w związku z tak dużą ilością kompetencji i zadań stawianych dyrektorowi powsta-ły także wskazówki dotyczące osobowości i cech, jakie powinien posiadać, aby im podo-łać. i. dzierzgowska [2001, s. 21] wyróżnia następujące umiejętności osobiste, niezbęd-ne do obejmowania stanowiska dyrektora: rozwiązywanie problemów, obiektywizm w ocenie sytuacji, organizacja, decydowanie, przywództwo, wrażliwość, odporność na stres, co najmniej poprawna komunikacja ustna i pisemna, szeroki horyzonty zaintere-sowań, osobista motywacja oraz odpowiednio ukształtowane wartości edukacyjne.
skuteczne kierownictwo to jednak nie tylko odpowiednie kompetencje. ważne jest tutaj także przyjęcie szerokiej perspektywy. dyrektor powinien widzieć i brać pod uwagę szerszy kontekst swoich działań, nadążać za informacjami i krytycznie wykorzy-stywać to, co dzieje się w oświacie oraz współpracować nie tylko z zamkniętym gronem współpracowników.
ważnym elementem otoczenia organizacji, jakim jest przedszkole, są rodzice, czyli naturalni i prawni opiekunowie własnych dzieci do momentu osiągnięcia przez nie peł-noletniości; mają zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym obowiązek i prawo kierowania dziećmi, reprezentowania ich i zawiadywania ich majątkiem. rodzice, ich dzieci i krewni tworzą małą, a zarazem podstawową grupę społeczną, tj. rodzinę. do jej głównych funkcji zalicza się: funkcje prokreacyjne, prowadzenie gospodarstwa domowe-go i zaspokajanie potrzeb członków rodziny oraz opiekę i troskę o ich życie, przydomowe-gotowy- przygotowy-wanie dzieci do wejścia w życie społeczne, ich pielęgnacja i wychoprzygotowy-wanie [okoń, 2007, s. 354-355]. warto więc uświadomić sobie, jak ważną rolę w przestrzeni edukacyjnej peł-nią rodzice oraz jakie postawy prezentują, uczestnicząc w rzeczywistości przedszkolnej.
dochodzimy tu do wniosku, że włączanie rodziców w proces tworzenia placówki jest niezwykle istotne dla wspomagania i angażowania w jego późniejsze funkcjonowanie.
Przedszkole od początku może być postrzegane przez rodziców jako „nasze” oraz jako
„wspólna sprawa”. zrzeszając się, organizując, projektując oraz wspierając dyrektorów szkół propozycjami i projektami, rodzice mają możliwość aktywnie i jeszcze bardziej sku-tecznie, niż inne podmioty, tworzyć przestrzeń edukacyjną dla swoich dzieci [Hernik, 2012, s. 47-48]. tutaj pojawia się także pytanie o istotę komunikacji pomiędzy tymi obydwoma podmiotami czyli rodzicami i jednostką zarządzającą przedszkolem (dyrek-torem, organem prowadzącym) oraz o znaczenie tych relacji dla przestrzeni publicznej.
Między teorią a praktyką
odnosząc się do zaprezentowanej podstawy teoretycznej, rozważania w tej części pracy warto rozpocząć od jasno zakreślonego pojmowania przedszkola jako organizacji otwartej. Posłuży do tego bardzo obszerny opis rzeczywistości w dzisiejszej edukacji.
Jak wspomniano, o systemie otwartym można mówić wówczas, gdy otoczenie wywiera wpływ na operacje i wyniki, bo jest ono źródłem zarówno zasobów, jak i in-formacji zwrotnych. Jeżeli klienci nie kupują lub nie używają produktów organizacji, nie będzie miała ona pieniędzy na kupowanie zasobów potrzebnych jej do kontynu-owania działalności w długim okresie. w tym sensie klient pełni najwyższą władzę
rodzic kreatorem przestrzeni edukacji przedszkolnej
w organizacji. Podobnie jest w przedszkolu, gdzie, jak wynika z obserwacji własnych, najwyższą władzę pełni rodzic, mimo iż znajduje się w otoczeniu organizacji, jakim jest przedszkole. dzieje się tak, ponieważ rodzic jest klientem przedszkola. Aby więc przy-ciągnąć klienta i funkcjonować, instytucje te wciąż starają się wzbogacać swoja ofertę edukacyjną zajęciami dodatkowymi, warsztatami, zajęciami terapeutycznymi, projekta-mi i innowacjaprojekta-mi, wycieczkaprojekta-mi, komputeraprojekta-mi czy tablicaprojekta-mi interaktywnyprojekta-mi, ale także zaczęły wprowadzać szkolenia dla rodziców, coraz atrakcyjniejsze godziny pracy przed-szkoli oraz inwestować w wystrój i atrakcyjność wizualno-estetyczną placówki. Przyby-ło i wciąż przybywa wiele niepublicznych przedszkoli i alternatywnych form placówek przedszkolnych, co wzmaga konkurencję.
Fakt ten stał się wyzwaniem dla współczesnych rodziców, zapracowanych, gonią-cych za sukcesem, szukajągonią-cych oszczędności i czasu dla siebie, ale także pragnągonią-cych za-pewnić jak najlepszą opiekę, rozwój oraz „życiowy start” swoim pociechom. Bo wiado-mo, że dobre przedszkole to dobry strat edukacyjny, a zatem i życiowy małego człowieka.
Jednak, co ważne, obok zjawiska, o którym wspominano, czyli prześcigania się przed-szkoli w ofertach i udogodnieniach skierowanych do rodziców, obserwuje się stały wzrost funkcji i praw, które posiada ten podmiot w edukacji. Jest to niejako proces, w którym jeśli rosną możliwości przedszkoli, rosną wymagania rodziców, a jeśli rosną wymagania rodziców to i ich funkcje i prawa. Żeby przedszkola mogły im sprostać, ro-śnie oferta i ilość udogodnień proponowanych rodzicom przez przedszkole, czyli znów rosną możliwości przedszkola – i tak w kółko. Pomoże to zobrazować poniższy schemat:
schemat 2: Kierunek zmian we współczesnym przedszkolu
Źródło: opracowanie własne
wobec powyższego, jeśli założymy, że przestrzeń edukacyjna jest pewnym teore-tycznym konstruktem uporządkowanego życia społecznego w wymiarze edukacyjnym, jaką w niej funkcje pełnią rodzice? Jaki wpływ mają na ten konkretny fragment prze-strzeni publicznej?
otóż obserwacje wskazują, iż podstawową funkcją współczesnego rodzica jest bycie kreatorem, czyli współtwórcą, a czasami nawet twórcą przestrzeni edukacyjnej dziecka przedszkolnego, właśnie w przedszkolu oraz poza nim, ponieważ występuje jako konsument, kontroler, pomysłodawca, sponsor i opiniodawca czyli krytyk, pochlebca lub informator.
schemat 3: Funkcje współczesnego rodzica jako kreatora przestrzeni edukacyjnej
Źródło: opracowanie własne
Poza przedszkolem w sferze prywatnej pełnienie wymienionych przeze mnie ról
Poza przedszkolem w sferze prywatnej pełnienie wymienionych przeze mnie ról