Rola działalności nierolniczej w kształtowaniu nowych struktur na obszarach wiejskich

Przeprowadzone badania dotyczące roli działalności nierolniczej w kształto-waniu nowych struktur na obszarach wiejskich wykazały, iż:

Ö podnoszenie poziomu wiedzy (kwalifikacji) osób prowadzących działalność gospodarczą stanowi jeden z podstawowych elementów wpływających na rozwój przedsiębiorczości. Przy pomocy kursów, szkoleń, warsztatów czy innych podobnych form edukacji osoby pracujące na własny rachunek są w stanie podołać konkurencji. W gospodarce wolnorynkowej to głównie wiedza decyduje o sukcesie zawodowym, dlatego też wykształcenie i ciągłe doskonalenie kwalifikacji ma istotny wpływ na rozwój i liczbę prywatnych podmiotów gospodarczych. Wśród przedsiębiorców prowadzących nierolni-czą działalność gospodarnierolni-czą dominują osoby z wykształceniem średnim i poli-cealnym (ponad 45%) oraz zasadniczym zawodowym (blisko 39%). Potwier-dza to wagę edukacji, jako czynnika warunkującego przemiany ekonomicz-no-społeczne na obszarach wiejskich;

Ö najczęściej w nierolnicze przedsięwzięcia gospodarcze angażują się osoby w wieku 36-55 lat (68,1% badanej populacji);

Ö jednym z istotnych czynników w dążeniu do osiągnięcia biznesowego sukce-su jest innowacyjność, niepowtarzalność w tworzeniu nierolniczej działalno-ści. Rozpoczynając aktywność gospodarczą poprzez powielanie profilu dzia-łania innych, już istniejących firm, istnieją małe szanse powodzenia takiego przedsięwzięcia;

Ö ważne miejsce w wielofunkcyjnym rozwoju wsi zajmuje agroturystyka, zwłaszcza że można ją prowadzić jednocześnie z działalnością rolniczą. Mi-mo iż Mi-możliwości rozwoju agroturystyki dostrzega się jedynie w co dwudzie-stej badanej wsi, to jednak ta forma aktywności gospodarczej coraz częściej brana jest pod uwagę, jako alternatywna lub uzupełniająca działalność względem pracy w rolnictwie. Rozwój agroturystyki stanowi jedną z dróg lokalnego ożywienia ekonomicznego, chociaż sukces przedsięwzięć tego ty-pu zależy nie tylko od walorów przyrodniczych, ale od wielu innych czynni-ków m.in. stanu infrastruktury lokalnej (np. dróg i ciągów komunikacyjnych) czy umiejętności marketingowych osób oferujących tego typu usługi;

Ö elementem warunkującym rozwój przedsiębiorczości wiejskiej jest oferta szkoleniowo-doradcza samorządu lokalnego, odpowiednio dobrana do po-trzeb i zainteresowań społeczności. Przeprowadzone badanie dowodzi, że część gmin stara się podejmować działania w tym zakresie. W pięcioleciu 2000-2005 w trzech na cztery wsie odbyło się co najmniej jedno szkolenie.

Przeprowadzone kursy obejmowały swą tematyką głównie zagadnienia związane z efektywnością produkcji rolniczej, nowymi regulacjami sanitar-no-weterynaryjnymi obowiązującymi po wstąpieniu Polski do Unii Europej-skiej oraz praktyczną pomocą w pozyskiwaniu środków oferowanych w ra-mach instrumentów WPR. W tej ostatniej grupie najszerzej rozpowszechnio-ne były szkolenia związarozpowszechnio-ne z zasadami ubiegania się o dopłaty bezpośrednie powiązane z praktyczną pomocą w wypełnianiu wniosków. Szkolenia z za-kresu przedsiębiorczości, czyli zakładania i prowadzenia własnej działalności gospodarczej (w tym również agroturystycznej) stanowiły mniej niż 10%

wszystkich odnotowanych szkoleń. Wskazuje to na potrzebę dostosowania oferty szkoleniowej do różnorodnych problemów, z jakimi borykają się mieszkańcy wsi, coraz częściej daleko wykraczających poza zagadnienia związane bezpośrednio z produkcją rolniczą;

Ö w ponad 80% badanych wsi odnotowano potrzebę uzupełnienia wiedzy ich mieszkańców na tematy związane z prowadzeniem działalności pozarolni-czej. Największym zainteresowaniem cieszyłyby się szkolenia w zakresie pozyskiwania środków dostępnych w ramach funduszy pomocowych na cele poprawy sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych. Badani deklarowali również potrzebę szkoleń na temat możliwości pozyskiwania środków z fun-duszy UE na założenie własnej działalności gospodarczej (taką potrzebę wskazano w ponad 60% badanych wsi). Organizatorami szkoleń z zakresu poprawy efektywności produkcji rolniczej oraz warunków weterynaryjno-sanitarnych w gospodarstwach najczęściej były Ośrodki Doradztwa Rolni-czego, pełniące rolę głównej instytucji świadczącej wielokierunkową pomoc dla środowiska wiejskiego. Należy podkreślić, że w wielu badanych wsiach mieszkańcy korzystali z porad udzielanych przez pracowników terenowych jednostek ARiMR, zwłaszcza w tematyce związanej z instrumentami wspar-cia WPR dla rolnictwa i obszarów wiejskich;

Ö trudna sytuacja ekonomiczna części tradycyjnych gospodarstw rolnych, czę-sto zmusza ich właścicieli do poszukiwania dodatkowych źródeł dochodów.

Jednym z nich jest nierolnicza działalność gospodarcza, z której wpływy sta-nowią znaczny udział w budżetach gospodarstw domowych. Znajduje to po-twierdzenie w wynikach przeprowadzonych badań, według których wśród właścicieli podmiotów gospodarczych działających na obszarach wiejskich

blisko 45% posiadało również gospodarstwo rolne. Zazwyczaj powierzchnia gospodarstwa wynosiła od 1,00 do 2,99 ha (blisko 41%), ale odnotowano również gospodarstwa liczące powyżej 20 ha (1,5%);

Ö środki na uruchomienie nowej działalności pochodzą głównie z zasobów własnych (oszczędności) osób pragnących podjąć pracę na własny rachunek i ich rodzin, pożyczek prywatnych, a w mniejszym stopniu z kredytów ban-kowych i środków pomocowych. Brak zasobów finansowych jest postrzega-ny jako największa bariera rozwoju przedsiębiorczości na wsi;

Ö coraz częściej występuje zjawisko inwestowania pieniędzy wcześniej zaro-bionych za granicą w utworzenie własnego przedsiębiorstwa w rodzinnej wsi.

Taka sytuacja wystąpiła w nieco ponad 10% badanych wsi, jednakże w wyniku postępującej liberalizacji przepisów rynku pracy krajów „starej” UE-15 wobec pracowników z nowo przyjętych państw i wzmożonej migracji zarobkowej można przewidywać, że skala tego zjawiska w przyszłości się zwiększy. Inwe-stowanie środków pozyskanych podczas pracy za granicą w utworzenie wła-snej firmy w konsekwencji owocuje tworzeniem nowych miejsc pracy dla ludności wiejskiej oraz przyczynia się do pobudzenia lokalnej gospodarki;

Ö niski poziom informacji o UE oraz nowych instrumentach polityki struktu-ralnej wspierających przedsiębiorczość powoduje, że mieszkańcy wsi wciąż z ostrożnością wypowiadają się na temat obecnych i przyszłych możliwości pozyskiwania środków na zakładanie i rozwój działalności pozarolniczych na obszarach wiejskich. Mimo iż 45% badanych przedstawicieli wsi jest zdania, że po akcesji do UE w Polsce wzrosły możliwości rozwoju przedsiębiorczo-ści wiejskiej, to pozytywną opinię na temat przyszłych możliwoprzedsiębiorczo-ści rozpo-wszechnienia nierolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich odnotowano jedynie w jednej trzeciej badanych miejscowości. Mieszkańcy wsi mają świadomość istnienia środków wsparcia na rozwój przedsiębiorczo-ści, lecz traktują je jako niedostępne dla przeciętnego człowieka z powodu skomplikowanych procedur i biurokracji towarzyszących ubieganiu się o do-finansowanie. Jednocześnie panuje przekonanie, że tylko młodzi, wykształ-ceni ludzie w przyszłości będą w stanie skutecznie wykorzystać możliwości pozyskania funduszy na rozpoczęcie i rozwój przedsiębiorczości;

Ö do największych zagrożeń rozwoju przedsiębiorczości wiejskiej można zali-czyć skomplikowane procedury zakładania działalności gospodarczej, nad-mierny fiskalizm państwa wobec przedsiębiorstw oraz trudności w pozyski-waniu zewnętrznych środków na rozpoczęcie i rozwój małej i średniej przed-siębiorczości;

Ö z czynników pośrednio oddziałujących na aktywizację obszarów wiejskich najważniejsze są działania informacyjno-szkoleniowe gminy oraz innych

in-stytucji lokalnych, a także organizacji pozarządowych wpływające na po-ziom wiedzy mieszkańców oraz na skalę inwestycji w infrastrukturę społecz-no-techniczną, w tym zwłaszcza podstawową, czyli wiejskie drogi.

6.4. Instytucjonalne czynniki rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów