w tworzeniu odpowiedzialności społecznej za pracowników i rozwój organizacji
3. Rola lidera w organizacji
Organizacja to instytucja publiczna, której lider ma być odpowiedzialny za swoich pracowników i społeczeństwo jako całość, odpowiadająca oczekiwaniom publicznym. Najważniejsze elementy korporacyjnej odpowiedzialności społecz-nej lidera można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.
3.1. Elementy zewnętrzne odpowiedzialności społecznej
Do istotnych elementów zewnętrznych należy jakość towarów produkowa-nych przez spółkę lub usług świadczoprodukowa-nych na rzecz konsumentów. Jeśli firma nie wypełnia właściwie swoich zobowiązań, wytwarza produkty niskiej jakości, to i stosunek społeczeństwa będzie do niej taki sam, a odpowiedzialność za to będzie poniosił w pierwszej kolejności menedżer. Społecznie znaczący efekt uzyskuje
się wtedy, gdy interesy społeczeństwa, konsumentów i biznesu się łączą [Maleeva i in. 2010]. A to można osiągnąć tylko dzięki świadomości swojej odpowiedzial-ności i możliwości kreowania polityki firmy przez menedżera.
Drugim elementem zewnętrznym społecznej odpowiedzialności firmy jest za-angażowanie finansowe. Filantropia, wolontariat, sponsoring oraz udział spółki w finansowaniu kultury, sztuki, sportu i opieki zdrowotnej – wszystko to należy rozumieć jako tworzenie przyjaznych stosunków ze środowiskiem i świadczenie pomocy społecznej, za co odpowiedzialny jest menedżer, który osiąga w ten spo-sób pozytywne efekty działalności firmy.
W Rosji tradycja działalności charytatywnej owocuje mecenatem, który obej-muje pomoc i sponsoring, a także działania, które są celem strategicznym, zapew-niając żywe zainteresowanie inwestorów i patronat przedsiębiorstw.
Nawiązanie relacji społecznych i biznesowych, mające na celu przyciągnięcie inwestorów, jest również rodzajem działań zewnętrznych podejmowanych przez menedżera w ramach odpowiedzialności społecznej. W ten sposób tworzy się sys-tem zależności, który zapewni firmie wsparcie w trudnych czasach, a ugruntowa-nie współpracy z władzami publicznymi pozwoli jej na przepływ finansowania budżetowego w celu uzyskania korzyści podatkowych.
Trzeci element zewnętrzny społecznej odpowiedzialności menedżera to od-działywanie firmy na środowisko oraz zgodne z prawem postępowanie w zakresie ochrony środowiska. Konieczne jest w tym względzie opracowanie takiej polity-ki społecznej, która będzie uwzględniać programy przetwarzania odpadów, re-cyklingu. Działania te przyczynią się do poprawy efektywności wykorzystania zasobów środowiska oraz wprowadzenie technologii oszczędzania zasobów, co przysłuży się nie tylko przyrodzie, ale także firmie w postaci zwiększenia wydaj-ności i zmniejszenie kosztów na utylizację.
Spełnienie tych warunków przez firmę pozwala ocenić poziom jej społecznej odpowiedzialności, nie tylko wobec akcjonariuszy, ale i konsumentów, a także zrozumieć, że firma powinna współdziałać z mieszkańcami konkretnego regionu oraz lokalnymi i krajowymi organami władzy. Menedżer musi mieć zatem świa-domość, że firma jest instytucją publiczną i ważnym elementem systemu stosun-ków społecznych, które określają rozwój społeczno-ekonomiczny kraju.
3.2. Elementy wewnętrzne odpowiedzialności społecznej
Wprowadzanie przez menedżera elementów wewnętrznych społecznej odpo-wiedzialności jest decyzją o rozwoju biznesu poprzez inwestycje w kapitał ludzki. Przedsiębiorca powinien być bowiem zainteresowany rozwojem potencjału pra-cownika jako jednego z najważniejszych czynników produkcji, zapewniającego właściwe wykonanie pracy, która generuje przychody [Kafidov 2013]. Z kolei pracownik powinien być zorientowany na pracodawcę, który zapewnia stabilny
poziom dochodów, przestrzega praw pracowniczych i pozwala mu czuć, że ma znaczenie społeczne dla firmy, w której pracuje. Można to osiągnąć przez opra-cowanie specjalnego programu społecznego, który ma na celu stworzenie kultury korporacyjnej, zapewniającej pracownikom poczucie tożsamości korporacyjnej oraz przywiązanie do wartości i ideałów firmy. Zaangażowany i lojalny personel jest bowiem kluczem do „zdrowia” organizacji.
Poczucie wartości dla firmy może zapewnić oferowany przez firmę pakiet usług socjalnych dla pracowników, wewnętrzny system emerytalny: prywatne ubezpieczenie emerytalne, pomoc finansowa dla pracowników, nawet w pode-szłym wieku, realizacja programów opieki zdrowotnej.
Wiele firm, świadomych swojej odpowiedzialności społecznej wobec pra-cowników, przygotowuje specjalne programy świadczeń socjalnych, do których można dobrowolnie przystąpić, np.:
– świadczenie usług zdrowotnych, w tym: usługi ambulatoryjne, dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, świadczenia sanatoryjne i rehabilitacyjne dla pracow-ników i członków ich rodzin;
– organizacja bezpłatnego wyżywienia lub rekompensaty za koszty żywno-ści, które są ujęte na liście płac;
– wynajęcie firmy transportowej, która zapewnia bezpłatny transport pracow-ników do miejsca pracy;
– zwrot kosztów związanych z przeniesieniem firmy w inny region, wynaję-ciem mieszkania, opieką nad dziećmi itd.;
– zniżki pracownicze przy zakupie produktów firmy;
– dodatkowe płatności, w tym pomoc finansowa, dodatki za urlop, udzielanie pożyczek (kredytów) na zakup nieruchomości;
– organizacja i prowadzenie szkoleń dla pracowników oraz programów prze-kwalifikowania.
Obecnie rozwój pracowników to jeden z najważniejszych celów strategicz-nych firmy. Dlatego pojawienie się ośrodków naukowych w firmach (czasami nawet uniwersytetów korporacyjnych) jest ważnym elementem działalności spo-łecznie zorientowanego biznesu. Pozytywne doświadczenia zachodnie w tym ob-szarze są bardzo przekonujące: w tej chwili w Europie rozważa się projekt ustawy w sprawie uznawania szkoleń korporacyjnych za równe szkoleniom prowadzo-nym przez instytucje państwowe, właściwie licencjonowanych i akredytowanych. Jednak w rozwoju korporacyjnych programów społecznych menedżer musi brać pod uwagę wiek, indywidualne cech osobowości i korzyści samych pracowników.
Jednym z ważniejszych obszarów społecznej odpowiedzialności menedże-ra są uregulowania polityki społecznej w procesie zarządzania firmą, czyli akty prawne przedsiębiorstwa, określające zasady funkcjonowania, hierarchię, sposób zarządzania, które pozwalają na realizację priorytetów i kierunków rozwoju poli-tyki społecznej firmy.
Podstawą jest opracowany przez rosyjskich autorów paszport przedsiębior-stwa, który określa stan procesów społecznych organizacji w trzech głównych obszarach:
– struktura społeczna,
– warunki pracy i warunki kulturowo-bytowe,
– wynagrodzenie i dyscyplina pracy [Zacharow i Kuzniecow 2006].
Lider musi być zatem świadomy znaczenia regulacyjnego zabezpieczenia po-lityki społecznej firmy, aby zapewnić skuteczne funkcjonowanie systemu zarzą-dzania zasobami ludzkimi [Vesnin i Kafidov 2017].
4. Zakończenie
Warto przedstawić propozycje rozwiązania istniejących problemów i zwięk-szenia społecznej odpowiedzialności menedżerów rosyjskich przedsiębiorstw i organizacji:
1. Wprowadzenie różnych form informacyjno-konsultacyjnych z liderami or-ganizacji i struktur biznesowych, np. szkoleń w celu zwiększenia wiedzy i umie-jętności w dziedzinie prawa pracy, zdrowia i bezpieczeństwa pracowników oraz ochrony środowiska i recyklingu. Wielu liderów z uwagi na brak takiej wiedzy popełnia błędy, tworząc społeczną politykę biznesu, zarówno wewnętrzną, jak i zewnętrzną.
2. Wdrażanie regulacji dotyczących zobowiązań społecznych w ramach rela-cji lidera z pracownikami. Może to obejmować stworzenie ram prawnych dla tych procesów i powołanie organów wykonawczych, które będą nadzorować wdraża-nie aktów prawnych.
3. Użycie różnego rodzaju narzędzi i mechanizmów społecznych, w tym: – publiczne informowanie przez lidera firmy inwestorów, partnerów i pra-cowników o tym, jak firma realizuje swoją funkcję społeczną, jakie są jej plany i cele strategiczne dla rozwoju i utrzymania stabilności społeczno-ekonomicznej. Taki raport społeczny jest również informacją dla społeczeństwa i władz publicz-nych o tym, że lider firmy jest świadomy odpowiedzialności społecznej, a firma jest zorientowana społecznie i chętna do współpracy;
– tworzenie portretów społecznych przedsiębiorców, mające na celu zwięk-szenie odpowiedzialności za społeczne decyzje i rozwój etycznych cech mene-dżera;
– wzmacnianie więzi społecznych z konsumentami, zwiekszenie pozytywne-go nastawienia do organizacji poprzez reklamy społeczne i wizerunek firmy.
Reasumując, należy stwierdzić, że w ostatnich latach zwiększyła się rola nie-materialnych czynników wzrostu gospodarczego w biznesie ze względu na ko-nieczność inwestycji w kapitał ludzki. Kluczowym czynnikiem innowacji i
wzro-stu gospodarczego jest potencjał pracowników, ich wiedza, inteligencja i chęć rozwoju.
Wiele rosyjskich firm zaczęło wdrażanie zasad społecznej odpowiedzialności w działalności produkcyjno-gospodarczej. Jednak wszyscy menedżerowie firm i organizacji powinni zdać sobie sprawę z tego, że społecznie zorientowana po-lityka przyciąga i pozwala zatrzymać utalentowanych specjalistów, koncentrując się na zaufaniu pracowników, społeczeństwa i państwa.
Liderzy biznesu powinni rozumieć, że inwestycje społeczne w biznesie mu-szą być ukierunkowane na rozwój kreatywności i potencjału pracowników oraz rozbudowę interakcji z otoczeniem, a to przyczyni się do poprawy jakości życia przez tworzenie i rozwój infrastruktury społecznej i gospodarczej społeczeństwa i państwa. Takie podejście do realizacji społecznej odpowiedzialności pozwoli firmom i organizacjom zwiekszyć swoją konkurencyjność i efektywność w per-spektywie długoterminowej.
Literatura
Bessonov I., Nikołajew I., 2014, Regulacja prawna społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw: doświadczenia zagraniczne i rosyjskie, w: Aktualne problemy prawa: materiały z III Między-
narodowej konferencji naukowej (Moskwa, listopad 2014), Moskwa: Buki, Vedi.
Bondarenko V., 2015, Corporate Social Responsibility: A Tutorial, Moskwa: Infra-M. Garfinkel V., Popadyuk T., 2013, Small Business Innovation. Tutorial, Moskwa: Infra-M. Kafidov V., 2013, Zachęcanie przedsiębiorców do rozwijania kapitału ludzkiego, Moskwa: Delo. Maleeva T., Zubarevich N., Ovcharov L., Burdyak A., 2010, Wsparcie społeczne: lekcje z kryzysu
i modernizacji wektorów. Przewodnik, Moskwa: Delo.
Vesnin V., Kafidov V., 2017, Ład korporacyjny. Tutorial, Moskwa: Infra-M.
Zacharov N., Kuzniecov A., 2006, Organizacja rozwoju społecznego: Podręcznik, Moskwa: Infra-M.