Podsumowanie
Biorąc pod uwagę rosnącą ilość akceptowanych społecznie powodów i wzorów wspólnego zamieszkania, widać wyraźnie, że para może, ale nie musi ze sobą mieszkać. Niemniej, szybciej czy wolniej fakt ten się dokona, a jest on bardzo ważnym momentem w życiu pary.
Czasem ma on miejsce niemal jednocześnie z zawarciem związku małżeńskiego i urodzeniem pierwszego dziecka (coraz rzadziej), a czasem te trzy momenty są mocno rozdzielone w czasie (coraz częściej).
Zamieszkanie razem zdarzyć się może na etapie fazy formowa-nia się pary (Przemek i Ewa, Michał i Patrycja) i może nie być połą-czone z urodzeniem dziecka.
Zamieszkanie razem może być połączone z jednoczesnym poja-wieniem się dziecka (Marcin i Kasia, Małgosia i Paweł) i dalej zda-rzyć się w fazie formowania pary. Wtedy dwa czynniki (urodzenie dziecka i zamieszkanie razem) wprowadzają parę w fazę ciągłości.
Faza formowania się pary może też być zupełnie oddzielo-na w czasie od zamieszkania razem. Tak było w przypadku Anny i Tomasza, Kamili i Andrzeja, Moniki i Łukasza, Agaty i Bartka, Marty i Sebastiana. Te pary zamieszkały ze sobą, będąc w fazie cią-głości, po długim etapie „chodzenia ze sobą”, niektóre po fazie albo fazach kryzysów, a nawet po fazie rozstania, ponownego formowa-nia i znowu fazie ciągłości.
Odwołując się do schematu rozwoju par Lenza (Lenz 2006: 78), trajektorie życia badanych par pokazują, że schemat ten jest bar-dziej skomplikowany. Wydaje się, że często przybiera on formę ser-pentyny. Po fazie kryzysu może nastąpić zarówno faza rozstania, jak i faza ponownego formowania się i ciągłości. Ponadto proces stawa-nia się parą nie kończy się, może ciągle zaczynać się od nowa i prze-chodzić przez kolejne fazy. Czynnikami wpływającymi na zmianę
„statusu” pary są: wspólne zamieszkanie, urodzenie się pierwszego dziecka, urodzenie się drugiego dziecka, ale też utrata pracy/powrót do pracy, emigracja, a nawet przeprowadzka.
W wywiadach pary orędowały za wybranym przez siebie tem-pem rozwoju związku. Historie początków par są bardzo przeko-nujące i zracjonalizowane, niezależnie od tego, czy zdarzyły się mniej czy bardziej świadomie, z większą czy mniejszą swobodą wy-boru. Bardzo dobrym tropem okazało się śledzenie drogi do wspól-nego zamieszkania. Michał, mąż Patrycji, i Beata17 krytykowali mieszkanie bez ślubu, „na próbę”, bo nie zdecydowali się na takie rozwiązanie.
Beata: mieszkanie przed ślubem nie ma znaczenia, my wzięlibyśmy ślub, bo jesteśmy z takich domów, bo inaczej by nie wyszło, ale sam ślub nic nie załatwi, albo się lubi z kimś mieszkać, albo nie.
Marta i Sebastian doceniali z kolei powolne docieranie się, bez doświadczenia ślubu i dziecka; „to było przyjemne” – mówili. Tylko Małgosia, żona Pawła, krytykowała historię ich związku: „ja przy pierwszym dziecku byłam młoda i uważałam, że to jest niesprawied-liwe, co mnie spotkało i jak bym Antosia nie kochała to uważałam, że to nie fair”.
Zamieszkanie razem jest zawsze zwrotnym punktem w trajek-torii życia pary. Co więcej, szok związany z obowiązkami domowy-mi i wydatkadomowy-mi na dom ma taką samą moc, czy ma się 22, czy 35 lat, jeżeli przynajmniej jedno z pary wyprowadza się bezpośrednio od rodziców. Część par podejmowała próby wejścia w fazę ciągłości przed zamieszkaniem razem. Wspólne wakacje i emigracje zarobko-we mogły pomóc przygotować się na ten szok. Zamieszkanie razem
17 Beata i Krzysztof są parą od 11 lat. Prawie dziewięć lat temu, na studiach, wzięli ślub i zamieszkali razem. Rok temu wyprowadzili się na wieś, 30 km od Gdyni, zbudowali tam dom. W czasie związku mieli okresy typu LAT, gdy Beata wyjeżdżała do szkoły do Belgii. Nie mają dzieci.
jest przez wszystkich wspominane jako ważny moment, mający szczególny wpływ na podział ról domowych.
Dzięki różnorodności historii i dowolności przemieszczania się między czterema fazami związku Lenza, udaje się parom uzyskać satysfakcję z posiadania swego rodzaju indywidualnej kontroli nad związkiem oraz swobody negocjacji i wyboru. Pytanie o historię „za-mieszkania razem” pomaga odkryć te mechanizmy. W czasie wspo-minania i autorefleksji (w czasie wywiadu) proces nabiera tempa, bo pewne rzeczy powiedziane zostają po raz pierwszy. Para rekon-struuje swą własną historię i czyni ją bardziej racjonalną, i wspól-nie wybieraną. W obydwu tempach rozwoju – i „na spokoji wspól-nie” z do-świadczeniem mieszkania „bez ślubu”, i „przez zaskoczenie” (bez tego doświadczenia) – pojawia się jednak silna potrzeba racjonali-zacji: „takie tempo i typ rozwoju pary wybraliśmy”. W obydwu przy-padkach zamieszkanie razem wywoływało minikonflikty, negocja-cje i renegocjanegocja-cje podziału obowiązków domowych i ról obciążonych stereotypami płci.
Przeprowadzone przeze mnie badania par potwierdzają wnioski Kaufmanna (1995) i słuszność stosowania jego metody wywiadu ro-zumiejącego, łączonego z parami. Twierdzę za Kaufmannem (1995), że w dzisiejszych czasach badania par są dla socjologów niezwykle ciekawe. Rzadko kiedy bowiem pary trzymają się jednej „ścieżki”, trajektorii związku. Same ustalają sobie tempo rozwoju. Same po-dejmują decyzje „szyte na miarę”, takie, które wydają im się naj-lepsze. Analizując wątki związane z dzieleniem się obowiązkami, z procesem zamieszkiwania razem, z podejmowaniem decyzji o ro-dzicielstwie, możemy starać się diagnozować poziom rozwoju pary, stan integracji związku. Możemy tworzyć typy par pod względem podejmowanych decyzji. Możemy obserwować, kiedy para zaczyna żyć razem naprawdę, jak dzieje się to na przykład w procesie wspól-nego zamieszkiwania.
BIBLIOGRAFIA:
Allan G. (1980), A Note on Interviewing Spouses Together, “Journal of Marriage and the Family”, Vol. 42 (1), s. 205–210.
Arksey H. (1996), Collecting Data Through Joint Interviews. Social Re-search Update 15, http://sru.soc.surrey.ac.uk/SRU15.html (dostęp 08.08.2012).
Beck U., Beck-Gernsheim E. (2013), Miłość na odległość. Modele ży-cia w epoce globalnej, tłum. M. Sutowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kaufmann J.-C. (1993), Sociologie du couple (4. wydanie).Presses Uni-versitaires de France, Paris.
Kaufmann J.-C.( 1995), Trame coniugali. Panni sporchi e rapporto di coppia, tłum. F. Versienti, Edizioni Dedalo, Bari.
Kaufmann, J.-C. (2005), Quando l’amore cominci, tłum. A. Pasquali, So-cieta Editrice il Mulino, Bologna.
Kwak A. (2005), Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa.
Lenz K. (2006), Soziologie der Zweierbeziehung. Eine Einführung, Westdseutscher Verlag, Wiesbaden.
Matysiak A. (2009), Is Poland Really ’Immune’ to the Spread of Cohabita-tion, Demographic Research Volume 21, Article 18, Rostock, http://
www.demographic-research.org/volumes/vol21/8/21-8.pdf (dostęp:
06.01.2014).
Matysiak A. (2011), Posiadanie własnego mieszkania a rodzicielstwo w Polsce, Working Papers Institute of Statistics and Demography, Warsaw School of Economic, Warszawa, Nr 19/2011.http://kole- gia.sgh.waw.pl/pl/KAE/struktura/ISiD/publikacje/Documents/Wor-king_Paper/ISID_WP_19_2011.pdf (dostęp: 06.01.2014).
Ruiner C. (2010), Paare im Wandel. Eine qualitative Paneluntersuchung zur Dynamik des Verlaufs von Paarbeziehungen, VS Verlag, Wiesba-den.
Schmidt F. (2012), Pomieszkać, zamieszkać, przypieczętować: mieszka-nie razem i ślub w doświadczeniu młodych ludzi [w:] Między rutyną a refleksyjnością. Praktyki kulturowe i strategie życia codziennego, T. Maślanka i K. Strzyczkowski (red.), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 265–280.
Szczepańska J. (2006), Kobiety i mężczyźni o podziale obowiązków domowych. http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2006/K_183_06.PDF (dostęp 18.10.2010).
Sikorska M. (2009), Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko. O nowym układzie sił w polskich rodzinach, Wydawnictwa Akademickie i Pro-fesjonalne, Warszawa.
Szlendak T. (2010), Socjologia rodziny. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Trost J. (1998), LAT Relationship Now and in the Future [w:] The Fa-mily: Contemporary Perspectives and Challenges, K. Matthijs (ed.), Leuven University Press, Louvain, s. 209–222.
Wojciszke B. (2005), Psychologia miłości (4. wydanie), Gdańskie Wy-dawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Raporty on-line:
Główny Urząd Statystyczny (2013), Narodowy Spis Powszechny Ludno-ści i Mieszkań 2011, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LUD_
ludnosc_stan_str_dem_spo_NSP2011.pdf (dostęp 17.03.2014).