Rozjazdy łukowe

Rys. 5.35. Budowa krzyżownicy trzykrotnej: 1 – dziób środkowy; 2 – dzioby boczne;

3 – dziób kierujący; 4 – szyny skrzydłowe; 5 – kierownice [4]

Ułożenie w rozjazdach krzyżowych iglic poza czworobokiem rozjazdów sprawia, że nie występuje w nich ograniczenie co do promienia toru zwrotnego rozjazdu, właściwe dla rozjazdów angielskich. Umożliwia to budowanie rozjazdów o skosie 1:9 i promieniach torów zwrotnych 300 i 500 m oraz rozjazdów o skosie 1:6,6 i promieniu 190 m.

Stosowanie rozjazdów systemu Bäselera w Polsce nie jest zalecane ze względu na skomplikowaną budowę i trudności w ich utrzymaniu. Występują one sporadycznie i w miarę możliwości, przy modernizacjach układów torowych, są zastępowane rozjazdami innego rodzaju.

5.3.6. Rozjazdy łukowe

Rozjazdami łukowymi nazywamy rozjazdy, w których oba tory – zasadniczy i zwrotny – są odpowiednio wygięte. Jeżeli oba tory są wygięte w tym samym kierunku, mamy do czynienia z rozjazdem jednostronnym (rys. 5.36). Jeżeli tor zasadniczy i zwrotny są wygięte w przeciwnych kierunkach, mamy do czynienia z rozjazdem dwustronnym.

Rys. 5.36. Rozjazd łukowy jednostronny [4]

Rys. 5.37. Rozjazd łukowy dwustronny w wariancie symetrycznym [4]

Najprostsze rozjazdy łukowe uzyskuje się z rozjazdów zwyczajnych przez wygięcie ich toru zasadniczego do odpowiedniego promienia. Promień toru zwrotnego w takim roz-jeździe jest ściśle uzależniony od promienia toru zasadniczego.

Najczęściej wykonuje się łukowanie rozjazdów podstawowych, w których promień rozjazdu rozpoczyna się w styku przediglicowym, a kończy w styku za krzyżownicą (w końcu rozjazdu), i które mają iglice styczne do opornicy. W Polsce są to rozjazdy 190–

1:7,5, 300–1:9, 500–1:12 oraz 1200–1:18,5. Łukowaniu można także poddać rozjazdy z krzyżownicą prostą. Łukowanie wykonuje się wówczas na tej części rozjazdu, na której w rozjeździe zwyczajnym występuje łuk toru zwrotnego, tzn. od styku przediglicowego do styku przed krzyżownicą, a więc na długości zwrotnicy i torów łączących. W USA, gdzie często stosowane są rozjazdy z obiema iglicami prostymi i krzyżownicą prostą, łukowanie rozjazdu wykonuje się na długości szyn łączących.

W rozjeździe łukowym zwrotnica i krzyżownica rozjazdu podstawowego pozostają bez zmian co do wymiarów i sposobu obróbki. Należy je tylko odpowiednio wygiąć w planie.

Schemat geometryczny rozjazdu zwyczajnego podstawowego przed wygięciem w rozjazd łukowy przedstawiono na rysunku 5.38.

W omawianym rodzaju rozjazdu między poszczególnymi elementami zachodzą nastę-pujące zależności geometryczne:

Rys. 5.38. Schemat geometryczny rozjazdu zwyczajnego podstawowego [7]

Podczas łukowania rozjazdu kształt i rozmiary trójkąta OBC rozjazdu zwyczajnego, z którego wykonywany jest rozjazd łukowy, pozostają bez zmian, podobnie jak długość stycznych t oraz odcinków m. Odpowiednie wygięcie toru zasadniczego uzyskuje się przez obrót trójkąta OBC wokół geometrycznego środka rozjazdu O.

Rozjazd łukowy jednostronny uzyskuje się przez wygięcie rozjazdu zwyczajnego w sposób przedstawiony na rysunku 5.39.

Rys. 5.39. Schemat łukowania jednostronnego rozjazdu zwyczajnego podstawowego [7]

1

gdzie: R – promień toru zwrotnego rozjazdu zwyczajnego, z którego wykonywany jest rozjazd łukowy;

R1 – promień toru zasadniczego otrzymany po wyłukowaniu rozjazdu;

R2 – uzyskany w wyniku łukowania promień toru zwrotnego;

T – długość stycznej rozjazdu [6].

Rozjazd łukowy dwustronny otrzymuje się z rozjazdu zwyczajnego wygiętego w spo-sób przedstawiony na rysunku 5.40. Wówczas:

Rys. 5.40. Schemat łukowania dwustronnego rozjazdu zwyczajnego podstawowego [7]

1

Wzory (5.7) i (5.8) dotyczą najczęściej spotykanej sytuacji, gdy znane są promień toru zwrotnego rozjazdu podstawowego R i promień R1, do jakiego ma zostać wygięty tor za-sadniczy, natomiast szukany jest promień R2, jaki po wygięciu będzie miał tor zwrotny.

W razie konieczności można je przekształcić do postaci koniecznej do obliczenia promienia R1 przy znanych R i R2.

Wzory (5.7) i (5.7) można także, stosując podwójne znaki, zapisać w postaci ogólnej:

1

przy czym górne znaki dotyczą rozjazdu dwustronnego, a dolne – jednostronnego.

— Najmniejszy promień rozjazdu wynosi 190 m. Dlatego rozjazdy o promieniu toru zwrotnego 190 m można wyginać wyłącznie dwustronnie.

— Rozjazdy o promieniach toru zwrotnego 300 i 500 m można wyginać do stanu, gdy nie jest wymagane poszerzenie toru zwrotnego. W rozjazdach nowej konstrukcji minimal-ny promień toru zwrotnego niewymagający poszerzenia wynosi 214 m. W rozjazdach o promieniu toru zwrotnego 1200 m dodatkowo należy przestrzegać zasady, aby wy-gięcie wymagało jedynie zmian długości szyn łączących, bez wprowadzania zmian w długościach opornic, iglic i krzyżownic. W związku z tym można je wyginać do promienia toru zwrotnego R2 = 461 m.

Przedstawione wzory umożliwiają jedynie właściwe zaprojektowanie połączeń torów wykonanych za pomocą rozjazdów łukowych i nie wyczerpują wszystkich zagadnień zwią-zanych z wykonaniem projektu rozjazdu łukowego. Dokumentacja rozjazdu łukowego zawiera dodatkowo obliczenia związane ze skróceniem jego niektórych elementów, zmia-nami w planie ułożenia podrozjazdnic, obliczeniem położenia otworów na wkręty lub dyble w podrozjazdnicach itp.

W Polsce współcześnie produkowane są seryjnie – z przeznaczeniem dla stacji rozrzą-dowych – następujące rozjazdy łukowe:

— rozjazdy łukowe symetryczne Rłs 49E1–215–1:4,8 z krzyżownicą łukową;

— rozjazdy łukowe symetryczne Rłs 49E1–380,292–1:9 z krzyżownicą prostą.

Pierwszy rodzaj stanowi oryginalną, specjalnie zaprojektowaną konstrukcję, natomiast drugi powstaje przez wygięcie popularnego rozjazdu zwyczajnego Rz 49E1–190–1:9.

Inne rozjazdy łukowe wykonuje się w Polsce z rozjazdów zwyczajnych według indy-widualnych potrzeb.

Podobnie jak rozjazdy zwyczajne, można także łukować skrzyżowania torów oraz rozjazdy krzyżowe.

Łukowe skrzyżowanie torów wykonuje się ze skrzyżowania prostego, wyginając krzy-żownice zwyczajne i podwójne w taki sposób, aby zachować ciągłość krzywizny łuków poziomych. W obydwu torach powstają przy tym te same promienie łuków. Przy wygina-niu skrzyżowań do promieni 750 m i mniejszych należy stosować dodatkowe przedłużone kierownice (rys. 5.41), zapobiegające wykolejeniu się zestawów kołowych w krzyżowni-cach podwójnych.

Rys. 5.41. Łukowe skrzyżowanie torów o promieniu R1 ≤ 750 m: 1 – przedłużone kierownice [4]

Decydując się na łukowanie rozjazdów krzyżowych, należy brać przede wszystkim pod uwagę te same ograniczenia co w przypadku łukowania rozjazdów zwyczajnych, spo-śród których najważniejsze to minimalny promień toru zwrotnego w rozjeździe. To

ograni-nie dwustronne rozjazdów pojedynczych w taki sposób, że promień toru zwrotnego ulega zwiększeniu. Jednak sama konstrukcja takich rozjazdów sprawia, że w stykach na wysoko-ści szyn skrzydłowych istnieje niebezpieczeństwo powstania wężykowatego ruchu pojaz-dów. Można tego uniknąć, wyginając rozjazdy pojedyncze 190–1:9 tylko w środkowej części rozjazdu, na długości między stykami szyn skrzydłowych w krzyżownicach zwy-czajnych, i tylko do promienia nie mniejszego niż 750 m w torach zasadniczych (przy pro-mieniu 750 m krzyżownice proste są styczne do łuków położonych w środkowej części rozjazdu).

Większe możliwości łukowania występują w rozjazdach krzyżowych z iglicami na zewnątrz czworoboku rozjazdu (o promieniach toru zwrotnego 300 i 500 m), jednak wyco-fywanie tych rozjazdów z eksploatacji sprawia, że w Polsce możliwości te należy traktować wyłącznie teoretyczne.

Samo łukowanie poszczególnych części rozjazdu powinno być wykonane w hucie lub w zakładzie produkującym rozjazdy (bezpośrednio w torze można wyginać wyłącznie szy-ny łączące).