Porównywanie stanu gospodarki i poziomu życia w poszczególnych krajach jest zadaniem dosyć złożonym. W tym celu stosuje się różne wskaźniki: ekonomiczne, gospodarcze, społeczne i demograficzne. Dopiero ich zestawienie i porównanie może nam wskazać pozycję danego kraju pod względem rozwoju gospodarczego oraz jakości życia jego społeczeństwa (to właśnie
podnoszenie jakości życia jest właściwym celem rozwoju gospodarczego, a nie wzrost
gospodarczy sam w sobie). Najczęściej bierzemy pod uwagę roczny produkt krajowy brutto (w skrócie PKB, skrót od angielskiego GDP – Gross Domestic Produkt) liczony na głowę
mieszkańca, co pozwala porównywać kraje o różnej liczbie obywateli. Może on być liczony wg oficjalnego kursu waluty danego kraju w stosunku do dolara USA. Drugim sposobem jego wyliczenia, wynikającym z faktu, iż poziom cen w poszczególnych krajach jest różny i stąd warto ustalić realną wartość pieniądza na rynku, jest tzw. parytet siły nabywczej waluty (w skrócie SNW, skrót angielski PPP – purchasing-power parity).
Taki sposób oceny stopnia rozwoju danego kraju uwzględnia wyłącznie aspekt ekonomiczny, stąd ONZ (UN) wprowadziła miernik zwany wskaźnikiem rozwoju społecznego (HDI – Human Development Index) uwzględniający nie tylko PKB na głowę mieszkańca, lecz także średnią długość życia oraz wykształcenie ludności. Wielkość tego wskaźnika w poszczególnych krajach obrazuje mapa 1. Dla krajów wysoko rozwiniętych osiąga on wartości powyżej 0, 80; dla
średnio rozwiniętych od 0, 50 do 0, 80; w krajach uznanych za słabo rozwinięte plasuje się poniżej 0,50. Poziom rozwoju danego kraju charakteryzuje także struktura PKB, czyli udział poszczególnych sektorów w wytworzeniu PKB oraz struktura zatrudnienia, z uwzględnieniem trzech sektorów, na jakie dzielimy gospodarkę (podział ten omawiany był w rozdziale 18.). Im dany kraj jest wyżej rozwinięty, tym większy udział sektora III w obu wskaźnikach. Istotną informacją o bieżącej sytuacji gospodarczej i społecznej danego kraju jest poziom bezrobocia (patrz wykres 1.).
Aktualne dane statystyczne dotyczące gospodarki i poziomu życia w Polsce możesz znaleźć na stronie Głównego Urzędu Statystycznego (www.stat.gov.pl – roczniki statystyczne). Są tam m.in. dane dotyczące wzrostu gospodarczego, czyli dynamiki wzrostu PKB. Jeżeli używane w
rozdziale terminy nie są Ci znane, lub nie w pełni je rozumiesz, poszukaj informacji w wikipedii, bądź innych źródłach typu encyklopedycznego.
Materiały:
Wykres 1. Bezrobocie w Polsce.
Pytania i polecenia:
1. Porównaj wskaźniki gospodarcze (PKB na głowę mieszkańca, HDI) kraju, w którym mieszkasz i Polski.
2. Zapoznaj się z wykresem 1. Sprawdź też na stronie GUS aktualny poziom bezrobocia w Polsce. Porównaj ten wskaźnik z danymi opisującymi bezrobocie kraju, w którym mieszkasz.
Wyjaśnij wahania tego wskaźnika z ostatnich kilku miesięcy i powiąż te dane z informacjami o bieżącej sytuacją gospodarczej świata i Polski.
Rolnictwo (2)
Przypomnij sobie, co wiesz o przyrodniczych i pozaprzyrodniczych uwarunkowaniach rolnictwa polskiego. Ważna jest również jakość gleb oraz ukształtowanie powierzchni (nie tylko
wpływająca na klimat wysokość nad poziomem morza, ale i nachylenie stoków decydujące o spłukiwaniu gleby i mogące utrudnić pracę maszyn rolniczych, a także istnienie
bezodpływowych obniżeń – w wielu przypadkach podmokłych). Znasz zapewne też uwarunkowania pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa.
Rolnictwo polskie ma kilka charakterystycznych cech, niekorzystnie wpływających na jego efektywność: duże zatrudnienie, niewielką przeciętną powierzchnię gospodarstw, zbyt małą specjalizację (rozdrobnienie produkcji), duży udział gospodarstw produkujących głównie na własne potrzeby.
Mimo 45 lat gospodarki socjalistycznej zachowała się w Polsce indywidualna własność chłopska, stąd dziś aż 92 % użytków rolnych jest w rękach prywatnych. Reszta należy do państwa, jest
własnością gmin, albo też spółek z przewagą udziałów państwa. Mapa 2. przedstawia bardzo istotną dla opłacalności produkcji wielkość gospodarstw w poszczególnych częściach kraju.
Dwie kolejne prezentują zróżnicowanie wyników pracy gospodarstw: produktywność (wielkość produkcji przypadająca na 1 hektar powierzchni użytków rolnych) oraz towarowość.
Towarowość oznacza stosunek wartości produktów sprzedanych do produkcji globalnej.
Efektywnie działające gospodarstwa sprzedają większość swojej produkcji, a niewielką część zużywają same. Ich właścicieli możemy nazwać producentami rolnymi. Przeciwieństwem są gospodarstwa działające głównie na własne potrzeby (samozaopatrzeniowe). Przeciętna wielkość gospodarstw, ich produktywność i towarowość poprawiają się stopniowo.
Kolejne mapy przedstawiają rozmieszczenie charakterystycznych upraw oraz gatunków hodowlanych zwierząt. Interesującym kierunkiem rozwoju rolnictwa polskiego, które stosuje stosunkowo małe ilości nawozów i innych środków chemicznych, są m.in. gospodarstwa ekologiczne, wykorzystujące naturalne, przyrodnicze mechanizmy dla zapewnienia żyzności gleby i wysokiej jakości produktów. Wytwarzana w ten sposób żywność jest wprawdzie droższa, lecz lepszej jakości i znajduje coraz więcej nabywców. Przyjazna dla środowiska produkcja sprzyja przy tym zachowaniu bioróżnorodności i ochronie krajobrazu. Wiele gospodarstw ekologicznych zajmuje się jednocześnie przetwórstwem żywności. Dane dotyczące takich gospodarstw zawiera tabela 1. Nie jest to jeszcze duża grupa – stanowi 0,8% gospodarstw i obejmuje około 2,3% powierzchni użytków rolnych w kraju. Ma jednak duże szanse rozwoju (w Unii Europejskiej znajduje się ok. 20% światowej powierzchni upraw ekologicznych).
Aktualne dane statystyczne dotyczące rolnictwa uzyskać możesz na stronie Głównego Urzędu Statystycznego (www.stat.gov.pl).
Materiały:
Mapa 1. Uprawa pszenicy Mapa 2. Uprawa żyta
Mapa 3. Uprawa ziemniaków
Mapa 4. Uprawa buraków cukrowych Mapa 5. Chów bydła
Mapa 6. Chów trzody chlewnej
Pytania i polecenia:
1. Na podstawie zamieszczonych map omów rozmieszczenie charakterystycznych dla naszego rolnictwa upraw.
2. Na podstawie mapy omów rozmieszczenie hodowli bydła i trzody chlewnej. Jakie produkty uzyskujemy w wyniku chowu bydła i trzody chlewnej?
Rolnictwo (3)
Mapa Pszenica
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Rolnictwo (4)
Mapa Żyto
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Rolnictwo (5)
Mapa Ziemniaki
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Rolnictwo (6)
Mapa Buraki cukrowe
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Rolnictwo (7)
Mapa Bydło
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Rolnictwo (8)
Mapa Trzoda chlewna
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Polska na mapach różnego typu (1) (Rafał Kardaś) ... 1
Polska na mapach różnego typu (2) (Rafał Kardaś) ... 1
Polska na mapach różnego typu (3) (Rafał Kardaś) ... 2
Polska na mapach różnego typu (4) (Rafał Kardaś) ... 3
Polska w Europie (1) (Rafał Kardaś) ... 4
Polska w Europie (2) (Rafał Kardaś) ... 4
Polska w Europie (3) (Rafał Kardaś) ... 6
Polska w Europie (4) (Rafał Kardaś) ... 7
Polska w Europie (5) (Rafał Kardaś) ... 8
Ludność Polski. Miasta (1) (Rafał Kardaś) ... 9
Ludność Polski. Miasta (2) (Rafał Kardaś) ... 10
Ochrona środowiska w Polsce (1) (Rafał Kardaś) ... 11
Budowa geologiczna Polski i jej geneza (1) (Rafał Kardaś) ... 12
Budowa geologiczna Polski i jej geneza (2) (Rafał Kardaś) ... 13
Budowa geologiczna Polski i jej geneza (3) (Rafał Kardaś) ... 14
Bogactwa polskiej ziemi – surowce mineralne (1) (Rafał Kardaś) ... 15
Bogactwa polskiej ziemi – surowce mineralne (2) (Rafał Kardaś) ... 16
Bogactwa polskiej ziemi – surowce mineralne (3) (Rafał Kardaś) ... 17
Bogactwa polskiej ziemi – surowce mineralne (4) (Rafał Kardaś) ... 17
Bogactwa polskiej ziemi – surowce mineralne (5) (Rafał Kardaś) ... 18
Skąd czerpiemy energię? Baza energetyczna (1) (Rafał Kardaś) ... 19
Skąd czerpiemy energię? Baza energetyczna (2) (Rafał Kardaś) ... 20
Skąd czerpiemy energię? Baza energetyczna (3) (Rafał Kardaś) ... 21
Bałtyk – nasze morze (1) (Rafał Kardaś) ... 22
Bałtyk – nasze morze (2) (Rafał Kardaś) ... 23
Bałtyk – nasze morze (3) (Rafał Kardaś) ... 24
Rozwój gospodarki (1) (Rafał Kardaś) ... 25
Rolnictwo (2) (Rafał Kardaś) ... 26
Rolnictwo (3) (Rafał Kardaś) ... 27
Rolnictwo (4) (Rafał Kardaś) ... 28
Rolnictwo (5) (Rafał Kardaś) ... 29
Rolnictwo (6) (Rafał Kardaś) ... 30
Rolnictwo (7) (Rafał Kardaś) ... 31
Rolnictwo (8) (Rafał Kardaś) ... 32