Rozwój odnawialnych źródeł energii w Polsce

Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, również nasz kraj został zobowią-zany do rozwoju odnawialnych źródeł energii. Rozwój OZE jest bardzo ważny także dla Polski ze względu na możliwość zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju, po-prawę warunków środowiskowych i czystości powietrza, rozwój społeczności lokalnych oraz likwidację ubóstwa energetycznego poszczególnych regionów. Ramy rozwoju energe-tyki Polski zostały określone w dokumencie rządowym pt. „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” (dalej „Polityka”), który został przyjęty przez Radę Ministrów w 2009 roku (Biega, 2012, s. 22; Olsztyńska, 2019, s. 100).

Polityka wyznacza strategiczne kierunki rozwoju krajowej energetyki (Polityka 2009, s. 4-5; Olsztyńska, 2019, s. 100):

• poprawę efektywności energetycznej,

• wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii,

• dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie ener-getyki jądrowej,

• rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw,

• rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii,

• ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

Poszczególne kierunki są ze sobą powiązane i wzajemnie zależne, ponieważ wszystkie te działania mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju przy zachowa-niu zasad zrównoważonego rozwoju (Polityka, 2009, s. 5).

W celu realizacji strategicznych kierunków w Polityce zostały zdefiniowane szczegó-łowe narzędzia. Obejmują one regulacje prawne, wytyczne Urzędu Regulacji Energetyki, systemowe mechanizmy wsparcia, w tym udzielanie wsparcia ze środków publicznych oraz funduszy europejskich, inne (Polityka, 2009, s. 5).

Zgodnie z Polityką, do 2030 roku przewidywany jest wzrost finalnego zużycia energii

elektrycznej w Polsce. Dotyczy to zwłaszcza obszaru przemysłu (26%), transportu (64%) i usług (90% względem poziomu z 2006 r.) (Prognoza, 2009, s.11; Olsztyńska, 2019, s. 101).

Wzrost zużycia energii wiąże się ze wzrostem zużycia poszczególnych nośników ener-gii. Dlatego do 2030 roku przewidywany się wzrost zużycia następujących rodzajów paliw:

węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy i produktów naftowych, gazu ziemnego, a także OZE i paliwa jądrowego (Rys. 7) (Prognoza, 2009, s. 11).

37

Rys. 7. Zapotrzebowanie na pierwotną produkcję energii w Polsce w podziale na paliwa [Mtoe]

Źródło: opracowanie własne na podstawie (Prognoza, 2009).

Polska branża energetyczna charakteryzuje się obecnie jednym z wyższych udziałów paliw kopalnych w krajowym miksie energetycznych spośród państw UE. Węgiel kamienny oraz brunatny są podstawowym paliwem zużywanym w Polsce w zakresie produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Wynika to z krajowych zasobów węgla, które pełnią rolę stabilizatora bezpieczeństwa energetycznego kraju. Inne surowce energetyczne są w dużej mierze impor-towane do Polski, tj. gaz w ponad 70% i ropa naftowa w ponad 95% (Polityka, 2009, s. 9;

Olsztyńska, 2019, s. 100). Polityka zakłada jednak rozwój energetyki opartej na OZE, w tym z wykorzystaniem lokalnych zasobów takich jak biomasa (Prognoza, 2009, s. 12).

Polityka zawiera strategię rozwoju energetyki opartej na OZE w poszczególnych sekto-rach gospodarki, w tym w: wytwarzaniu energii elektrycznej, wytwarzaniu ciepła, transpor-cie (Rys. 8 i Rys. 9) (Prognoza, 2009, s. 12; Olsztyńska, 2019, s. 102-103).

Rys. 8. Zapotrzebowanie na energię finalną brutto z OZE dla energii elektrycznej w Polsce [Ktoe]

Źródło: opracowanie własne na podstawie (Prognoza, 2009).

44 38 35 35 34 37

2006 2010 2015 2020 2025 2030

Wegiel kamienny Wegiel brunatny Ropa i produkty naftowe Gaz ziemny Energia OZE Pozostałe paliwa Paliwo jądrowe

159 299 503 892 953 995

14

2006 2010 2015 2020 2025 2030

Biomasa stała Biogaz Wiatr Woda PV

38

Rys. 9. Zapotrzebowanie na energię finalną brutto z OZE dla ciepłownictwa [Ktoe]

Źródło: opracowanie własne na podstawie (Prognoza, 2009)

W Polsce największy rozwój technologii wytwarzania energii elektrycznej z OZE prze-widywany jest w zakresie (Prognoza 2009, s. 12; Olsztyńska, 2019, s. 102-103):

• do 2020 r.: wiatru (44%), biomasy (33%), biogazu (13%), wody (10%), słońca (fotowol-taika) (0,004%),

• do 2030 r.: wiatru (45%), biomasy (29%), biogazu (17%), wody (8%), słońca (fotowol-taika) (0,062%).

W zakresie ciepłownictwa największy rozwój technologii wytwarzania energii z OZE przewidywany jest dla (Prognoza 2009, s. 12):

• do 2020 r.: biomasy (86%), biogazu (8%), geotermii (4%), słońca (2%),

• do 2030 r.: biomasy (83%), biogazu (11%), geotermii (5%), słońca (2%).

Realizacja założeń Polityki nie we wszystkich obszarach jest zgodna z przyjętą strategią.

Wynika to między innymi z kosztów nowych technologii, wolnego tempa prac legislacyj-nych, ograniczonych krajowych działań badawczo-rozwojowych w obszarze zastępowania konwencjonalnych nośników energii odnawialnymi źródłami (Roszkowski, 2013, s. 100).

Na przestrzeni ostatnich 15 lat moc zainstalowana w Polsce, stanowiąca Krajowy System Energetyczny, wzrosła w latach 2015-2018 o 14% (Rys. 10) (PSE, 2018; Olsztyńska, 2019, s. 103-104). Rozmieszczenie jednostek wytwarzających energię nie jest równomierne na ob-szarze kraju. Ich największe skupienie zlokalizowane jest na terenie Województwa Ślą-skiego. Prowadzony obecnie proces modernizacji i transformacji polskiej branży energe-tycznej wiąże się z poprawą ich efektywności oraz w pewnym zakresie zmianą nośnika ener-gii, tj. zastępowanie paliw kopalnych odnawialnymi źródłami energii.

4250 27 4315 72 4596 5406 5871 6333

257

2006 2010 2015 2020 2025 2030

Biomasa stała Biogaz Geotermia PV

39

Rys. 10. Moc zainstalowana w Krajowym Systemie Energetycznym [MW]

Źródło: opracowanie własne na podstawie (PSE, 2018).

W 2017 roku wytwarzanie energii elektrycznej z OZE stanowiła w Polsce zaledwie 14,1% (24,0 TWh) (Rys. 11) (Forum-energii.eu, 2018, s. 13; Olsztyńska, 2019, s. 104).

Rys. 11. Udział poszczególnych paliw w produkcji energii elektrycznej w Polsce w 2017 r. [%]

Źródło: opracowanie własne na podstawie (Forum-energii.eu, 2018).

Analiza poziomu produkcji energii elektrycznej w polskich elektrowniach w latach 2016-2017 wskazuje na spadek produkcji energii w jednostkach dedykowanych z węgla ka-miennego (o 509 GWh) i biomasy (o 1109 GWh). Spadek odnotowano również w jednost-kach współspalania biomasy z węglem (o 550 GWh). Wzrost wytwarzania energii elektrycz-nej nastąpił w tym okresie w zakresie energii z: wiatru (wzrost o 2317 GWh), gazu ziemnego (wzrost o 1589 GWh), węgla brunatnego (wzrost o 1199 GWh), wody (wzrost o 432 GWh),

biogazu (wzrost o 76 GWh), fotowoltaiki (wzrost o 37 GWh) (Forum-energii.eu, 2018,

Elektrownie na węgiel kamienny Elektrownie na wegiel brunatny Elektrownie gazowe

Elektrownie wodne OZE Elektrownie przemysłowe

40

Według danych publikowanych przez Urząd Regulacji Energetyki moc zainstalowana w Polsce w zakresie OZE na koniec pierwszego kwartału 2019 roku wyniosła 8 717,72 MW.

Dane te dotyczą instalacji, które uzyskały koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej, wpis do rejestru działalności regulowanej prowadzonego przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (rejestr wytwórców energii w małej instalacji), a także wpis do rejestru działal-ności regulowanej prowadzonego przez Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wspar-cia Rolnictwa (rejestr wytwórców biogazu rolniczego). Dotyczy to również mikroinstalacji, które wnioskują o wydanie świadectw pochodzenia (URE, 2019; Olsztyńska, 2019, s. 105).

Zainstalowana moc OZE w Polsce obejmuje następujące źródła energii: wiatr (67%), bio-masa (17%), woda (11%), biogaz (3%), słońce (2%) (Rys. 12).

Rys. 12. Moc zainstalowana OZE w Polsce – stan na 31.03.2019 r. [MW]

Źródło: opracowanie własne na podstawie (URE, 2019).

W krajowym ciepłownictwie przeważają małe instalacje do 50 MW (58,1% w 2016 r., 53,8% w 2017 r.) (URE, 2018). Zaledwie 30% koncesjonowanych wytwórców ciepła wy-twarza energie cieplną w kogeneracji. Ilość takiego ciepła w 2017 r. wyniosła około 61%

(URE, 2018; Olsztyńska, 2019, s. 108-109). Udział energii z OZE w krajowym ciepłownic-twie w 2017 r. wyniosła zaledwie 7,6% (Rys. 13).

Rys. 13. Udział poszczególnych paliw w produkcji ciepła w Polsce w 2017 r. [%]

Źródło: opracowanie własne na podstawie (URE 2018).

239 37 356 83 1123 1468

212 238

41

W obecnym czasie wiele obiektów ciepłowniczych wymaga modernizacji w celu

speł-nienia wymagań emisyjnych określonych w dyrektywie 2015/2193 z 25 listopada 2015 r.

w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze średnich

obiek-tów energetycznego spalania (MCP) oraz dyrektywie 2010/75/UE z 24 listopada 2010 r.

w sprawie emisji przemysłowych1 (IED) (Olsztyńska, 2019a, s. 25-27). Obie dyrektywy zostały zaimplementowane do polskiego ustawodawstwa. W najbliższych latach można spo-dziewać się wzrostu poziomu produkcji ciepła z biomasy, co będzie wynikało z obecnie prowadzanych modernizacji lokalnych ciepłowni (Olsztyńska, 2019a, s. 25-27; Olsztyńska, 2019, s. 116).

42