– charakterystyka, zastosowanie, rozwój
a
podwieszane. Nazwa ta jest nazwą potocz-ną i obejmuje całą gamę konstrukcji, które charakteryzują się jedną cechą: posadowienie rusztowania odbywa się na dodatkowej kon-strukcji tymczasowej połączonej z obiektem.
Podstawowym powodem stosowania takich konstrukcji są przeszkody unie-możliwiające bezpośrednie posadowie-nie rusztowania na podłożu gruntowym lub konstrukcyjnym. Inną przyczyną są względy finansowe, posadowienie rusztowania w poziomie terenu może być ekonomicznie nieuzasadnione, gdy do-stęp potrzebny jest tylko do niewielkiego fragmentu obiektu na dużej wysokości.
Duża różnorodność takich konstrukcji spowodowała powstanie słownictwa potocznego określającego poszczególne typy rusztowań podwieszonych. Jed-nakże normy techniczne oraz literatura przedmiotu określają, że rusztowania wspornikowe to rusztowania, których pomost roboczy oparty jest na wsporni-kach połączonych z obiektem budowla-nym [1]. Do tej grupy zalicza się ruszto-wania podwieszane na tzw. konsolach budowlanych (wspornikach kotwionych), czyli na specjalnie skonstruowanych
komponentach wykonanych z kształtow-ników stalowych (rys. 1).
Konsole takie są zwykle mocowane na stalowych prętach gwintowanych, wkle-janych do ściany obiektu na zaprawę iniekcyjną o odpowiedniej wytrzymałości – są to tzw. kotwy chemiczne (fot. 1).
Alternatywą jest wykonanie otworów przelotowych przez całą grubość ściany i mocowanie konsoli przy użyciu ścią-gów gwintowanych. Warto dodać, że w przypadku posadowienia rusztowania na konsolach budowlanych wymagana jest do-kumentacja techniczna rusztowania w postaci projektu indywidualnego, określająca m.in.
średnicę i klasę wytrzymałości prętów gwintowanych (ściągów), za pomocą któ-rych jest mocowana konsola budowlana.
Na nośność takiego połączenia mają również wpływ: rodzaj zaprawy iniekcyj-nej klejowej, długość zakotwienia oraz rodzaj podłoża (wytrzymałość materiału, z którego jest wykonana ściana). Znisz-czenie połączenia może również nastąpić na skutek [2]:
► wyrwania pręta z żywicy (stward-niałej zaprawy klejowej) – styk: pręt – zaprawa;
Konsola budowlana (wspornik)
b
kwiecień 2018 [160]
33
Fot. 3. Sposoby zamocowania wysuwnic rusztowania: a) zamocowanie wspornikowe, b) rozparcieo stropy (Multiserwis)
a b
► wyrwania pręta z żywicą z wywierco-nego otworu – styk: zaprawa – pod-łoże;
► zarysowania podłoża (ściany) i wyrwa-nia jego stożka wraz z prętem i żywicą.
Aby temu zapobiec, należy narzucić od-powiedni reżim technologiczny wykona-nia kotwiewykona-nia chemicznego oraz dokonać sprawdzenia nośności połączenia.
Praca statyczna konsoli budowlanej pod obciążeniem przebiega następująco:
► górna część konsoli działa na wyry-wanie i ścinanie – należy wykonać kotwienie chemiczne – jest to kotew konstrukcyjna;
► dolna część konsoli działa na ścis-kanie (docisk do ściany) – nie ma tu więc konieczności stosowania kotew wklejanych, ale wystarczy standardowe kotwienie, umożliwiają-ce stabilne przymocowanie konsoli do ściany (zabezpiecza jedynie kon-solę przed przesunięciem na etapie montażu podstawy podwieszonego rusztowania).
Rusztowania wspornikowe są zwykle konstrukcjami nietypowymi, indywidual-nie dobranymi do danego obiektu bu-dowlanego. Ze względu na skomplikowa-ny zakres prac przy takich rusztowaniach warto skorzystać z usług specjalistycznej firmy rusztowaniowej.
Poza szczególnym sposobem połącze-nia konsol budowlanych z obiektem konstrukcja rusztowań fasadowych nie różni się w zasadzie niczym od ruszto-wania ramowego/modułowego (w zależ-ności od tego, który system rusztowania zastosowano). Należy jednak dokonać sprawdzenia nośności dźwigarów krato-wych, na których podwieszone są stojaki rusztowania.
Innym sposobem podwieszenia są ruszto-wania na tzw. wysuwnicach [4] – wyko-nywanych najczęściej z kształtowników stalowych. Są to na ogół belki o stałym wysięgu wysunięte na zewnętrz budowli i oparte wspornikowo na obiekcie. Wspor-niki te są wysuwane na zewnątrz budynku przez otwory w murze, a wewnątrz budyn-ku zamocowane za pomocą specjalnej konstrukcji utrzymującej wysuwnicę [3], najczęściej rozpartej między stropami (fot.
3b). Na wspornikach wysuwnicy może być również bezpośrednio układany pomost roboczy – takie rusztowania
jednopomo-Fot. 1. Kotwy chemiczne: a) podłoże betonowe, b) podłoże ceglane (fot. autor)
a b
stowe stosuje się na ogół, gdy zakres prac jest niewielki. Historycznie jako wysuwnice stosowano belki drewniane [4], które ze względu na ich małą nośność pozwalały na oparcie tylko jednego pomostu, który mógł być wykorzystany jako roboczy lub
jako rusztowanie ochronne nad przej-ściami albo zabezpieczenie pracowni-ków przed upadkiem z wysokości. Jako wysuwnice zastosować można również dwuteowniki przytwierdzone bezpośrednio do stropu obiektu (fot. 3a).
Fot. 2. Rusztowanie wspornikowe wielopomostowe posadowione na konsolach budowlanych – katedra we Wrocławiu: a) widok rusztowania, b) szczegół podwieszenia (Multiserwis)
b a
technologie
Wspornikami mogą być też dźwigary kratowe rusztowania. Jeżeli jednak konstrukcja rusztowania budowana jest poniżej wsporników – rusztowania takie są zwane rusztowaniami wiszącymi (fot. 4a). Montaż rusztowań moduło-wych wiszących polega na stopniowym podbudowywaniu go, łącząc stojaki rusztowania systemowego za pomocą śrub/bolców bądź specjalnych złączy.
Stojaki takie pracują na rozciąganie.
Wyróżniającą cechą takich rusztowań jest sposób ich montażu: odbywa się od góry w dół. Ten sposób podwieszenia wymaga posiadania przez monterów specjalnych umiejętności montażu, jak również przestrzegania restrykcyjnych reguł bezpieczeństwa. W niektórych sytuacjach rusztowania z tak podwie-szonymi pomostami są rusztowaniami
Fot. 4. Rusztowania wiszące ze stojakami zamocowanymi do dźwigarów kratowych:
a) przykład konstrukcji (Multiserwis), b) schemat rusztowania ruchomego (Layer) [5]
a b
ruchomymi – mają możliwość przesuwa-nia w poziomie (fot. 4b).
W przypadku łączenia rozciąganych stojaków rusztowania za pomocą śrub/bolców/zaty-czek należy zastosować stojaki z otworami do przykręcenia czopa (rys. 2). Czop jest wtedy przykręcany do stojaków za po-mocą dwóch śrub (dwóch sztuk, po obu stronach połączenia). W takich konstruk-cjach zabrania się stosowania stojaków z wprasowanym czopem (łącznikiem rurowym), gdyż żaden producent nie daje gwarancji na nośność takiego połą-czenia na rozciąganie. Obecnie nowym trendem w produkcji stojaków rusztowa-nia jest wykonanie ich ze zintegrowanym czopem dzięki technologii wytłoczenia końca stojaka – takie stojaki są przysto-sowane do pracy zarówno na ściskanie, jak i na rozciąganie.
Szczególnym rusztowaniem wiszącym są pomosty podwieszone na łańcuchach (fot. 5). Podstawowym elementem, na którym wisi pomost, jest ściąg w postaci łańcucha bądź liny stalowej. Rusztowania takie do niedawna były rzadko stosowane w Polsce. Okazuje się jednak, że jest to doskonałe rozwiązane w przypadku niektórych obiektów, takich jak mosty, estakady, taśmo-ciągi w elektrowniach itp. Konstrukcja pomostu rusztowania wisi na atestowa-nych łańcuchach o specjalnie dobranej noś ności, które są jednym z dodatkowych akcesoriów oferowanych przez producen-tów rusztowań. Podczas projektowania takich rusztowań projektanci zwykle się wzorują na niemieckiej normie DIN 4420-3 [6] oraz wytycznych BGR 174 [7], które określają typowe rozwiązania rusztowań wiszących.
W celu zamocowania łańcucha do konstrukcji obiektu zastosować można np. specjalne złącza rusztowaniowe, pozwalające podwiesić konstrukcję rusz-towania do kształtowników stalowych.
Konstrukcja takich łączników składa się zazwyczaj z półzłącza, połączonego fabrycznie z dodatkowym elementem, np. hakiem, przez spawanie (są to złącza specjalne HW, zgodnie z normą EN 74-2 [8]) – fot. 6.
Jednym z nielicznych polskich przepi-sów dotyczących stosowania rusztowań wiszących jest reguła, że przy budowie i przebudowie oraz remoncie jednostki pływającej niedozwolone jest stosowanie rusztowań wiszących o konstrukcji nośnej wykonanej z drewna lub lin [9].
Rys. 2. Stojaki rusztowania przystosowane do pracy na rozciąganie: a) stojak z zamocowanym czo-pem, b) czop połączeniowy (Pionart)
a b
Czop(łącznik stojaka)
Stojak z łącznikiem przymocowanym na śruby
Otwory na śruby (po 2 szt. po każdej stronie połączenia)
kwiecień 2018 [160]
35
Przedstawione przykłady pokazują różne możliwości zastosowania rusztowań podwieszanych. Wszystkie te konstrukcje charakteryzuje jedna cecha: w więk-szości przypadków wymagane jest sporządzenie indywidualnego projektu technicznego. Alternatywą dla rusztowań podwieszanych jest zastosowanie podestów ruchomych wiszących – czyli dźwignic. Ze względu na swój charakter nie należy tych podestów mylić z rusztowaniami, mimo że przepisy prawne często opisują te konstrukcje razem [10]. Podstawowe różnice w sposobie użytkowania ruszto-wań i ruchomych podestów roboczych, czyli środków dostępu do prac na wyso-kości, opisano w [11].
literatura
1. PN-M-47900-1:1996 Rusztowania stojące metalowe robocze – Określenia, podział i główne parametry.
2. Ł. Drobiec, Wklejanie prętów zbrojeniowych za pomocą kotew chemicznych – połącze-nia w konstrukcjach żelbetowych, „Inżynier Budownictwa” nr 10/2012.
3. PN-B-03163-1:1998 Konstrukcje drewniane – Rusztowania – Terminologia.
4. B. Ciechanowski, W. Domin, T. Kusz, S. Orzeł, Rusztowania budowlano-montażo-we, Arkady, Warszawa 1979.
5. Instrukcja montażu i użytkowania – Ruszto-wanie Layher Allround, 2014.
6. DIN 4420-3:2006-01 Arbeits- und
Schutzgerüste – Teil 3: Ausgewählte Gerüst-bauarten und ihre Regelausführungen.
7. BGR 174 Hängegerüste. Berufsgenossen-schaftliche Regeln für Sicherheit und Gesund-heit bei der Arbeit (BGR), Ausgabe 2000.
8. PN-EN 74-2:2009 Złącza, sworznie centrują-ce i podstawki stosowane w deskowaniach i rusztowaniach – Część 2: Złącza specjalne – Wymagania i metody badań.
9. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie i przebudowie oraz remoncie jednostek pływających (Dz.U.
z 2001 r. Nr 73, poz. 770 ze zm.).
10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpie-czeństwa i higieny pracy podczas wykony-wania robót budowlanych (Dz.U. z 2003 r.
Nr 47, poz. 401), rozdział 8 „Rusztowania i ruchome podesty robocze”.
11. D. Gawęcka, P. Kmiecik, Wykorzystanie do prac w budownictwie lekkich rusztowań przejezdnych i ruchomych podestów,
„Inży-nier Budownictwa” nr 4/2016. ◄ Fot. 6. Przykład złączy do podwieszeń – podwieszenie łańcucha do dwuteownika za pośrednictwem złączy hakowych (fot. autor)
Fot. 5. Pomost podwieszony na łańcuchach: a) szczegóły zamocowania do konstrukcji koparki, b) rusztowanie częściowo podwieszone pod taśmociągiem (Multiserwis)
b a