Rynek Praw Majątkowych

Rys. 21. Rozwój mocy OZE w systemie certyfikacyjnym.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie TGE.

Rynek Energii Elektrycznej i Gazu w Polsce – stan na 31 marca 2022 r. Raport TOE 61 W roku 2020 Ministerstwo Klimatu nie zdecydowało się na

korektę obowiązku i pozostawiło go na najwyższym pozio-mie 19,5%. Podobnie postąpiono z obowiązkiem za rok 2021 i utrzymano go na wysokim poziomie 19,5%. Utrzymanie obo-wiązku za 2021 rok tłumaczono spodziewanym spadkiem po-pytu na certyfikaty w związku z COVID-19. Korekty dotyczące zmian zapotrzebowania w związku z COVID-19 nie były tak duże jak pierwotnie zakładano, co w powiązaniu z malejącą

podażą spowodowało w 2021 roku zwiększenie się średniej ceny certyfikatów na rynku giełdowym do poziomu około 192 zł/MWh.

Rynek certyfikatów PMOZE_A jest rynkiem zamkniętym od 2016 roku. Ponadto po upływie 15-letniego okresu wsparcia jednost-ki tracą wsparcie w postaci certyfikatu, co oznacza coraz szyb-sze tempo kurczenia się tego rynku (patrz rysunek powyżej).

Ceny PMOZE_A, co widać także na rysunku powyżej, regular-nie przekraczają wyznaczaną co roku opłatę zastępczą (OZ), co jest pochodną wysokiego obowiązku umorzeń, ograni-czania generacji certyfikatów po upływie 15-letniego okresu wsparcia oraz malejącej nadwyżki certyfikatów. Dodatko-wo (w istniejącym stanie prawnym jego interpretacji przez

Prezesa URE) praktycznie nie ma możliwości realizacji obo-wiązku przez wniesienie opłaty zastępczej. Rynek certyfikatów PMOZE_A jest ściśle powiązany z rynkiem energii elektrycznej, a dochód z tytułu wyprodukowania 1 MWh w tym systemie stanowi sumę ceny energii elektrycznej oraz ceny certyfikatu, co przedstawiono na rysunku poniżej.

Rys. 22. Notowania PMOZE_A (indeksy cenowe i wolumeny dla praw majątkowych „zielonych”).

Rys. 23. Przychody w instalacjach OZE w systemie certyfikacyjnym.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie TGE.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie TGE.

Instalacje w systemie certyfikacyjnym obecnie stały się jednym z beneficjentów rosnących cen na rynku energii elektrycznej, które to ceny „napędzane” są rosnącymi cenami uprawnień do emisji CO₂ oraz paliw produkcyjnych (patrz poprzedni rozdział Raportu). W 2021 roku łączne przychody dla instalacji będą-cych w systemie certyfikacyjnym osiągnęły łącznie dochód bli-ski 600 zł/MWh, co jest historycznym maksimum, jeżeli chodzi o łączny przychód od początku istnienia systemu.

Prawa majątkowe PMOZE-BIO („błękitne”)

Prawa majątkowe „błękitne” są przyznawane producentom energii w biogazowniach rolniczych. W 2021 roku obowiązek zakupu świadectw pochodzenia energii z biogazu rolniczego wynosił 0,5%. W związku z niedoborem certyfikatów na rynku ceny świadectw PMOZE-BIO kształtują się zazwyczaj powyżej jednostkowej opłaty zastępczej, która odpowiada jej maksy-malnej wartości wynoszącej 300,03 zł/MWh.

Prawa majątkowe PMEF („białe”)

Rynek certyfikatów efektywnościowych charakteryzuje się niedoborem certyfikatów. Istniejąca podaż nie jest w stanie zaspokoić popytu.

Dla roku 2021 na rynku funkcjonują lub funkcjonowały aż czte-ry indeksy dla praw majątkowych „białych”, tj.:

• PMEF – świadectwa efektywności energetycznej, wydawane w oparciu o system przetargów, wygasły z dniem 30 czerwca 2021 roku;

• PMEF-2020 – świadectwa efektywności energetycznej wyda-wane dla zakończonych inwestycji (poza systemem przetar-gowym) – wygasły z dniem 30 czerwca 2021 roku;

• PMEF-2021 – świadectwa efektywności energetycznej wyda-wane dla zakończonych inwestycji (poza systemem

przetar-gowym) – wygasną po 30 czerwca 2022 roku;

• PMEF_F – świadectwa efektywności energetycznej wydawa-ne zgodnie z ustawą z dnia 20 maja 2016 r., niemające daty wygaśnięcia.

Rynek certyfikatów „efektywnościowych” charakteryzuje się permanentną nadwyżką popytu nad podażą. Certyfikaty PMEF wydane w oparciu o system aukcyjny obecnie już nie funkcjo-nują na rynku. Certyfikaty PMEF z indeksem roku 2021 zaspo-kajają tylko mały procent obowiązku i są wyceniane znacznie powyżej ustanowionej opłaty zastępczej (OZ). Wpływa na to znacznie utrudniony system spełnienia warunków do wniesie-nia OZ. Notowawniesie-nia PMEF_2021 oraz PMEF_F przedstawiono na rysunkach na następnej stronie.

Rys. 24. Notowania PMOZE-BIO (indeksy cenowe i wolumeny dla praw majątkowych „błękitnych”).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie TGE.

Certyfikaty „białe” typu PMEF_F nie mają terminu ważności, a cena ich kształtowała się znacznie powyżej opłaty zastępczej (dla 2021 roku = 1823,26 zł/toe). W marcu 2022 roku kontrak-ty te wyceniano po około 2360 zł/toe, czyli znacznie powyżej ustanowionej na 2021 rok Oz. Wycena tego certyfikatu powy-żej opłaty zastępczej jest uzasadniona bezterminową ważno-ścią tego prawa oraz zadeklarowaniem przez ustawodawcę wzrostu o 5% co roku opłaty zastępczej. Ponadto należy za-uważyć, że zgodnie z zapisami ustawy o efektywności

energe-tycznej [28] skomplikował się proces ewentualnego uiszczania opłaty zastępczej. Opłatę zastępczą zobowiązany podmiot może uiścić, jeżeli w transakacjach sesyjnych nie nabył odpo-wiednich certyfikatów na rynku z uwagi na fakt, że cena tych praw była wyższa niż wysokość opłaty zastępczej lub z uwagi na niewystarczającą liczbę ofert sprzedaży tych praw. Na ryn-ku istnieje przekonanie, że w momencie kiedy podmiot nie jest w stanie udowodnić, iż w każdy dzień handlu na rynku tychże certyfikatów składał zlecenia, to w konsekwencji uiszczenie Rys. 25. Notowania PMEF_2021 (indeksy cenowe i wolumeny dla praw majątkowych „białych”).

Rys. 26. Notowania PMEF_F (indeksy cenowe i wolumeny dla praw majątkowych „białych”).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie TGE.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie TGE.

w momencie rozliczenia opłaty zastępczej nie jest możliwe.

Sytuacja ta spowodowała, że przy niedoborze certyfikatów na rynku po zakończonym roku kalendarzowym, za który należy umorzyć certyfikat, podmiot zobowiązany do nabycia i umo-rzenia certyfikatu zmuszony jest zapłacić cenę w zasadzie bez maksymalnego limitu.

Analizowany okres (od stycznia 2021 do marca 2022) cha-rakteryzował się największą zmiennością cenową na rynku

uprawnień do emisji CO₂, jaką mogliśmy zaobserwować od 2018 roku. W jego trakcie ceny uprawień do emisji CO₂ wzro-sły ponad trzykrotnie, z najniższego poziomu 31,53 EUR/t²⁷ w styczniu 2021 roku do 96,38 EUR/t w lutym roku 2022 (do 88,87 EUR/t na koniec 2021 na rynku SPOT). Średnia dobowa zmiana ceny EUA wyniosła w 2021 roku 1,12 EUR w porów-naniu z 57 centami w roku 2020. Trzeba również zaznaczyć, że wahania cen rosną w czasie, co zilustrowano w poniższej tabeli i na rysunku.