5.6. Rynek mięsa – siła przetargowa dostawców
W 2012 roku produkcja trzech podstawowych rodzajów żywca w wadze bitej ciepłej (bez podrobów) wyniosła 3 687 tys. ton i była taka sama jak rok wcześniej70. Spadek produkcji mięsa czerwonego (wieprzowiny i wołowiny oraz baraniny) został zrekompensowany wzrostem produkcji drobiu. Produkcja wieprzowiny wyniosła 1734 tys. ton, a wołowiny 371 tys. ton. W stosunku do poprzedniego roku, produkcja
70Rynek mięsa. op. cit. s.3.
78 wieprzowiny zmniejszyła się o 8%, a wołowiny o 4%. Produkcja drobiu wyniosła natomiast 1582 tys. ton i była o 11% większa niż w 2011 roku. Zmiany w produkcji
mięsa znalazły odzwierciedlenie w obrotach handlu zagranicznego i w spożyciu.
W dobie coraz bardziej swobodnego handlu międzynarodowego powiązanie cen mięsa i żywca z poziomem krajowej produkcji i konsumpcji uległo rozluźnieniu71. Opłacalność produkcji zwierzęcej jest zależna nie tylko od cen uzyskiwanych za żywiec, ale od relacji tych cen do cen pasz, które są główną składową kosztów produkcji.
Przedmiotem analizy są rynki: mięsa wieprzowego, mięsa wołowego oraz mięsa drobiowego, czyli te, które w Polsce odgrywają najważniejszą rolę. Rynek baraniny ma zupełnie marginalne znaczenie (ułamek procenta).
Rynek wieprzowy
Pogłowie trzody chlewnej w 2004 roku gdy Polska wchodziła do Unii Europejskiej wynosiło 22 mln sztuk.. Obecnie sięga ono poziomu około 11 mln sztuk. . Spadek pogłowia o połowę i jego mniejsza dostępność sprawiły, że na rynku zaostrza się konkurencja o surowiec, a ceny surowca wieprzowego rosną. Na rynku trzody chlewnej w ostatnich latach podstawowe znaczenie mają wysokie ceny pasz w relacji do ceny skupu żywca. Produkcja żywca wieprzowego załamała się w 2008 roku72, od
tego roku Polska pozostaje importerem netto produktów wieprzowych (głównie z Niemiec, Danii, Holandii, Belgii). Deficyt na rynku mięsa wieprzowego w latach
2008–2012 wahał się w granicach 210–370 tys. ton i 440–700 mln euro. Spadek pogłowia łagodzony jest przez wzmożony import prosiąt i warchlaków, wpływa to jednak na spadkową tendencję w produkcji wieprzowiny w Polsce.
Rynek wołowy
Pogłowie bydła ogółem w Polsce wynosi 5867 tys. sztuk (połowa 2013) i jest większe o 1,5% niż w ubiegłym roku. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej szybko wzrósł eksport żywca i mięsa wołowego. W Europie istniał deficyt produkcji wołowiny przy istniejących znaczących ograniczeniach importu bydła i wołowiny spoza krajów UE, co spowodowało silny popyt na mięso wołowe z nowo przyjętych krajów. Ponadto występowały duże równice cen pomiędzy Polską, a krajami „starej unii” co spowodowało mocny wzrost cen wołowiny i cielęciny w Polsce. Stało się to w ostatnich
71J. Kossakowska, Rynek mięsa – kierunki zmian, Biuletyn Informacyjny nr 2/2012, Agencja Rynku Rolnego, s.9.
72 J. Kossakowska, Wybrane czynniki wpływające na poziom konsumpcji wieprzowiny w Polsce (1990–
2012), Biuletyn Informacyjny 2/2013, Agencja Rynku Rolnego, s.4.
79 latach przyczyną zupełnego załamania spożycia wołowiny w Polsce. Aktualnie mamy do czynienia ze spadkiem eksportu wołowiny z Polski (ponowne przywrócenie wysokich ceł importowych na obiecującym rynku tureckim, brak zgody na ubój rytualny, uwarunkowany politycznie eksport do Rosji).Ponadto Komisja Europejska obniżyła stawki refundacji do wywozu wołowiny. Spadek podaży wołowiny na rynku europejskim jest większy niż spadek popytu, co powoduje dalszy wzrost cen wołowiny i cielęciny.
Rynek drobiu
W Polsce istnieje od wielu lat nowoczesna baza produkcyjna (również w okresie przedakcesyjnym) spełniająca najwyższe standardy (kurniki, wylęgarnie, ubojnie, zakłady przetwórcze). Wysokie wymagania jakościowe stawiane producentom drobiu, konkurencyjne ceny krajowego asortymentu drobiowego oraz nieograniczony barierami celnymi dostęp do rynku dwudziestu czterech państw członkowskich Unii Europejskiej były stymulatorem dynamicznego rozwoju tej branży. Produkcja mięsa drobiowego w 2013 r. wzrośnie o 6,5 proc. wobec 2012 r. i wyniesie 1 mln 685 tys. ton - prognozuje w raporcie Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W 2014 r.
produkcja drobiu wzrośnie o kolejne 7-7,5 proc. Szybki wzrost produkcji drobiarskiej odbywał się na tle wahań, a w ostatnich latach spadku produkcji wieprzowiny, przy niewielkich zmianach w wielkości produkcji wołowiny. W latach 2004–2012 krajowa produkcja drobiu w wadze żywej wzrosła o około 73%
Import będzie prawdopodobnie o 7 proc. mniejszy, a eksport o ok. 10 proc.
większy niż w 2012 roku. Możliwy jest silny wpływ na rynek drobiu ew. umowy o wolnym handlu UE-USA, co spowoduje silny wzrost konkurencji na rynku
europejskim, możliwe obniżenie cen i wyparcie polskich eksporterów.
Rynek baraniny
W 1989 pogłowie owiec wynosiło 4,4 mln szt., w 2000 roku 362 tys. a obecnie ok. 215 tys. sztuk. W 2011 roku produkcja żywca baraniego wyniosła 3,6 tys. ton.
Głównym odbiorcą mięsa są Węgry, a owiec Włochy. Eksport w 2011 roku wyniósł
ponad 1 tys. ton, a import, głównie z Nowej Zelandii i Niemiec (mięso) oraz Słowacji i Hiszpanii (owce) około 800 ton.
Siła przetargowa dostawców.
Siła przetargowa dostawców jest niewielka. Nie jest zdominowana przez kilka firm i nie jest bardziej skoncentrowana niż sektor któremu sprzedaje, wybór dostawcy nie jest ważnym nakładem w działalności nabywcy. Polski rynek jest wyjątkowo
80 rozdrobniony, tak więc dostawcy nie mogą wykorzystywać siły przetargowej wobec nabywców mięsa, grożąc podniesieniem cen lub obniżeniem jakości sprzedawanych towarów czy usług. Opłacalność produkcji nie jest duża, wielu producentów jej zaniechało co przedstawiono powyżej. Pomimo braku podaży krajowej, ceny nie rosną z powodu wzrastającego importu. Coraz większe znaczenie ma wzrost cen pasz oraz wzrastające obroty handlu zagranicznego.
Istniej realna groźba integracji w przód w przypadku niektórych dostawców, ale znacznie poważniejsze znaczenia ma integracja wstecz ze strony przedsiębiorstw przemysłu mięsnego (szczególnie tych największych), które zapewniają sobie na wielką skalę własne dostawy surowców, rozwijając wszystkie etapy produkcji lub równocześnie nawiązują na wyłączność umowy z dostawcami.
Należy zwrócić uwagę na stosunkowo silne znaczenie pracowników jako dostawcy w sektorze. Dotyczy to wysoko wykwalifikowanych specjalistów, których duża część wyemigrowała po otwarciu rynków pracy w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemiec i Holandii.