Zarządzanie płynnością bieżącą polega na:
a) zabezpieczeniu środków gotówkowych z tytułu obsługi kasowej w kasach Banku poprzez:
- utrzymywanie niezbędnego zapasu gotówki w kasach,
- zapewnienie niezbędnej wielkości środków finansowych w przypadku zgłoszenia na ich zapotrzebowanie,
- zagospodarowanie środków w przypadku zgłoszenia nadwyżki środków finansowych.
b) zabezpieczeniu środków na realizację płatności bezgotówkowych Banku w celu utrzymywania na rachunku bieżącym stanu na poziomie gwarantującym realizację zobowiązań z tytułu:
- rozliczeń KIR,
- udzielonych kredytów,
- innych podjętych zobowiązań,
c) w przypadku nadwyżki środków, Bank lokuje wolne środki w Banku Zrzeszającym w dostępne instrumenty finansowe rynku międzybankowego; w przypadku niedoboru środków, Bank pożycza środki z Banku Zrzeszającego w formie lokat lub kredytów;
operacje lokacyjne i depozytowe w Banku Zrzeszającym realizowane są na podstawie zawartej umowy.
1. W celu właściwego zarządzania środkami Banku oraz zapewnieniu bieżącej płynności Banku, przy jednoczesnym zapewnienia maksymalnego dochodu, należy prowadzić analizę
str. 31
przepływów pieniężnych w Banku. Odpowiednie zarządzanie oraz trafne prognozy dotyczące spodziewanych wpływów i wypływów środków pieniężnych zapewni właściwe inwestowanie posiadanych wolnych środków pieniężnych, przy jednoczesnym zachowaniu bieżącej płynności Banku.
2. Zarządzanie środkami Banku musi być prowadzone w sposób pozwalający zachować nadzorcze miary płynności.
3. Do prawidłowego przeprowadzenia analizy przepływów środków pieniężnych na dany dzień, niezbędne jest pozyskanie i przeanalizowanie następujących danych:
1) Ustalenie stanu gotówki w kasach Banku - nadmiary i niedobory;
2) Ustalenie potrzeb kasowych w Banku na przestrzeni kolejnych dni:
a) ustalanie potrzeb kasowych należy dokonać po konsultacji z osobami odpowiedzialnymi w oddziałach i centrali Banku za poziom gotówki,
b) w przypadku niedoboru/nadmiaru gotówki w kasach, należy dokonać zasilenia/odprowadzenia gotówki z/do Banku Zrzeszającego,
c) dane dotyczące sumy stanów gotówki w kasach Banku należy ująć w tabeli stanowiącej Załącznik nr 2 do niniejszej Instrukcji. W przypadku znacznego przekroczenia stanu gotówki w stosunku do przyjętego limitu, należy wyjaśnić tę sytuację i jej przyczyny,
d) przy odprowadzaniu i zasilaniu kas Banku w środki pieniężne należy kierować się również kosztami tych działań. Należy pamiętać o tym, iż w niektórych przypadkach bardziej opłacalne dla Banku będzie przechowanie gotówki na wypłaty, które wystąpią w najbliższych dniach, niż odprowadzanie jej do Banku Zrzeszającego, a następnie zasilanie się.
3) Analiza oraz prognoza dotycząca wpływów i wypływów środków z rachunku bieżącego Banku w danym dniu.
Dane dotyczące zarówno wpływów, jak i wypływów środków należy uzyskać z systemu informatyczno-księgowego Banku, na podstawie sum przelewów wysłanych oraz otrzymanych. Dane te należy każdego dnia umieszczać w formularzu przepływów środków pieniężnych;
4) Ustalenie nadwyżki lub niedoboru środków pieniężnych na rachunku bieżącym Banku:
a) przy ustalaniu salda środków pieniężnych na rachunku bieżącym należy brać pod uwagę odprowadzenia lub zasilenia kasowe, likwidację lokat terminowych, które zapadają w danym dniu, wpływy odsetek od tych lokat, skumulowane obciążenia oraz uznania rachunku bieżącego, wynikające z wysłanych oraz otrzymanych przelewów, b) na podstawie danych z ppkt. a) należy przeanalizować zapotrzebowanie na środki pieniężne na następne dni; prognozy wpływów i wypływów należy dokonać na podstawie danych historycznych z analogicznych okresów minionych miesięcy, 5) Po oszacowaniu potrzeb płynnościowych należy ocenić sytuację na rynku
międzybankowym oraz proponowane ceny; nadwyżkę środków pieniężnych należy zdeponować w lokatach krótko- lub długoterminowych, a także w innych dostępnych formach inwestycji np. bonach skarbowych,
Wszystkie dane dotyczące przeprowadzanych operacji należy odnotować w odpowiednich tabelach analitycznych.
Głównym celem zarządzania płynnością kasową Banku jest optymalizacja poziomu gotówki w kasach jednostek organizacyjnych Banku.
1. Jednostki organizacyjne Banku zobowiązane są do utrzymania rezerwy gotówki w kasie na poziomie niezbędnym do bieżącej obsługi i nie przekraczającym limitu pogotowia kasowego
str. 32
ustalonego w odrębnych przepisach.
2. Nadmiar gotówki w kasach jednostek organizacyjnych Banku jest w pierwszej kolejności zagospodarowywany na potrzeby wewnętrzne.
3. W przypadku przewidywanych trudności z utrzymaniem bieżącej płynności osoba odpowiedzialna za zarządzanie gospodarką kasową zleca odprowadzenie nadmiaru gotówki do banku zrzeszającego, pozostawienia w kasach jedynie niewielkiej kwoty środków płynnych zabezpieczających planowane, przewidywalne zapotrzebowanie na wypłaty gotówkowe w następnym dniu operacyjnym.
4. Osoby odpowiedzialne w Oddziałach i Centrali Banku za poziom gotówki prowadzą bieżący monitoring stanu gotówki w kasach oraz przestrzegania wyznaczonych limitów pogotowia kasowego.
Transakcje przeprowadzane są z bankiem zrzeszającym, z którym Bank ma podpisaną umowę lub porozumienie o współpracy w zakresie przeprowadzania transakcji lokacyjnych i depozytowych. Transakcje zawierane są zgodnie z podpisanymi umowami i porozumieniami.
1. Zarządzanie płynnością krótkoterminową polega na:
a) utrzymywaniu zadeklarowanego stanu rezerwy obowiązkowej,
b) dokonywaniu transakcji lokacyjno-depozytowych w oparciu o prognozy przepływów pieniężnych w okresie najbliższego miesiąca,
c) utrzymywaniu wskaźników płynności w ramach limitów zatwierdzonych przez Zarząd, d) prognozowaniu przepływów środków pieniężnych w okresie jednego miesiąca.
2. Komórka ds. Ryzyka i analiz ekonomicznych przewiduje płynność krótkoterminową w oparciu o prognozy wpływów i wypływów środków pieniężnych w okresie jednego miesiąca. Główne pozycje uwzględnione w symulacji płynności krótkoterminowej to:
a) rzeczywiste i planowane rozliczenia dokumentów uznaniowych i obciążeniowych, b) rzeczywiste i planowane wpływy i wypływy z tytułu lokat składanych w Banku
Zrzeszającym,
c) rzeczywiste i planowane wpływy z tytułu spłaty kredytów oraz wypłaty z tytułu uruchomionych kredytów,
d) odprowadzenia nadmiaru gotówki, e) zasilenia w gotówkę.
Przy planowaniu należy brać pod uwagę cykliczność miesięczną za ostatnie 3 miesiące.
3. Zarządzanie płynnością w okresach średnio i długoterminowych odbywa się na bazie opracowanej przez stanowisko ds. analiz ryzyka polityki płynności na dany rok będącej elementem planu ekonomiczno-finansowego zatwierdzonego przez Radę Nadzorczą i polega na założeniach wynikających z pkt. 1 oraz:
a) utrzymaniu stabilnej bazy depozytowej,
b) wydłużeniu średniego terminu wymagalności przyjmowanych depozytów,
c) odpowiednim kształtowaniu struktury aktywów i pasywów zapewniających odpowiednią płynność średnio i długoterminową.
1. Cechy charakteryzujące system pomiaru ryzyka płynności są następujące:
a) Oparty jest na zagregowanym badaniu zaangażowania całego Banku w działalność narażoną na ryzyko płynności,
b) Uwzględnia pozycje bilansowe i pozabilansowe Banku.
2. Do pomiaru ryzyka płynności wykorzystywane są następujące źródła informacji:
str. 33
a) Dane pochodzące z systemu informatycznego Banku,
b) Informacje przekazane przez jednostki organizacyjne Banku.
1. Pomiar ryzyka płynności służy ocenie poziomu aktywów płynnych w stosunku do zapotrzebowania na te środki; pomiar ryzyka płynności przede wszystkim ocenia:
a) stopień zabezpieczenia zobowiązań wynikających z pasywów niestabilnych aktywami płynnymi,
b) poziom stabilności depozytów i innych źródeł finansowania działalności Banku, c) dostęp do alternatywnych źródeł finansowania, umożliwiających realizację bieżących
i przewidywanych potrzeb w zakresie płynności,
d) uzależnienie od zaciągniętych kredytów, pożyczek i lokat od sektora finansowego, e) zagrożenia z tytułu nieterminowych wpływów należności, które również oddziałują
na ryzyko płynności.
2. Wyniki pomiaru płynności stanowią podstawę do wypracowywania strategii zarządzania środkami finansowymi, zapewniającej:
a) terminowe wywiązywanie się Banku ze zobowiązań finansowych,
b) ograniczanie kosztów utrzymania płynności finansowej, do których zalicza się koszty pozyskania środków, a także koszty wymuszonej sprzedaży aktywów Banku,
uniezależnienie się Banku od niestabilnych źródeł finansowania, które mogą okazać się niedostępne w okresach finansowego załamania lub niekorzystnych zmian na rynku finansowym.
Głównym źródłem finansowania działalności Banku są depozyty podmiotów niefinansowych, Bank posiada i aktualizuje w okresach rocznych plan pozyskiwania i utrzymywania depozytów.
Bank dostosowuje skalę działania do możliwości zapewnienia stabilnego finansowania.
Bank zakłada możliwość pozyskiwania dodatkowym źródeł środków z Banku Zrzeszającego na zasadach i w zakresie możliwości Banku Zrzeszającego;
W sytuacji awaryjnej, dodatkowym źródłem finansowania mogą być środki uzyskane w ramach Minimum Depozytowego lub Funduszu Pomocowego na zasadach określonych w Umowie Systemu Ochrony SGB, a także pozyskanie kredytu refinansowego w Narodowym Banku Polskim.
Bank jest członkiem Zrzeszenia SGB oraz Uczestnikiem Systemu Ochrony SGB. W związku z tym, zarządzanie ryzykiem płynności odbywa się zgodnie z zasadami ustalonymi w Zrzeszeniu i Systemie.
Bank Zrzeszający realizuje następujące zadania:
1) prowadzenie rozliczeń pieniężnych Banków Spółdzielczych,
2) zabezpieczanie Banków Spółdzielczych przed ryzykiem związanym z zakłóceniami w realizacji rozliczeń międzybankowych,
3) zabezpieczanie płynności śróddziennej dla Banków Spółdzielczych, 4) prowadzenie rachunków bieżących Banków Spółdzielczych,
5) udzielanie kredytów w rachunku bieżącym Bankom Spółdzielczym zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku Zrzeszającego,
6) gromadzenie nadwyżek środków Banków Spółdzielczych, 7) prowadzenie rachunków Minimum Depozytowego,
8) utrzymywanie aktywów płynnych stanowiących pokrycie środków Minimum Depozytowego,
9) wyznaczanie i utrzymywanie zagregowanego wymogu pokrycia płynności (LCR),
str. 34
10) pośredniczenie w zakupie przez Banki Spółdzielcze papierów wartościowych w ramach limitów ustalonych przez Spółdzielnię,
11) przeprowadzanie „zagregowanych” testów warunków skrajnych i awaryjnych planów płynności,
12) wsparcie Banków Spółdzielczych w zakresie narzędzi analitycznych służących pomiarowi ryzyka płynności, w tym wyznaczanie krzywej krańcowego kosztu finansowania.
Jednostka zarządzająca Systemem Ochrony realizuje następujące zadania:
1) udzielanie pomocy płynnościowej Uczestnikom, zgodnie z przepisami obowiązującymi w Systemie Ochrony,
2) wyznaczanie minimalnego zasobu aktywów płynnych w Systemie Ochrony (m.in. poprzez aktualizację kwoty Minimum Depozytowego),
3) ustalanie limitów ryzyka płynności w Systemie Ochrony;
4) monitorowanie poziomu płynności Uczestników na zasadzie indywidualnej i zagregowanej,
5) prowadzenie wymiany informacji o ryzyku płynności pomiędzy Uczestnikami, 6) opracowanie procedur wzorcowych dotyczących zarządzania ryzykiem płynności.
Nadwyżki środków niewykorzystane na działalność kredytową lub nie przeznaczone przez Bank na zakup innych aktywów (w tym aktywów płynnych) gromadzi Bank Zrzeszający.
Bank może w inny sposób zagospodarować nadwyżkę środków tylko za zgodą Banku Zrzeszającego.
Na datę sporządzania niniejszej informacji Bank wykazywał nadwyżkę płynności (rozumianą jako maksymalna kwota środków, o którą mogą zostać zmniejszone aktywa płynne, aby regulacyjne miary płynności nie spadły poniżej wymaganego minimum.
Wielkość miar płynności oraz wskaźnika LCR przedstawiają się następująco:
Nazwa Wielkość Obowiązujący poziom
Nadzorcza miara płynności krótkoterminowej 2,93 100%
Nadzorcza miara płynności długoterminowej 0,46 100%
Wskaźnik LCR 247,83 64%
Urealniona luka płynności dla pierwszych trzech przedziałów z uwzględnieniem pozycji bilansowych i pozabilansowych oraz skumulowane luki płynności przedstawiają się następująco:
Przedział płynności do 1 miesiąca od 1 do 3 miesięcy od 3 do 6 miesięcy
Luka bilansowa prosta 62 135,38 48 563,37 6 068,86
Luka bilansowa skumulowana 77 147,83 125 710,20 131 779,06
Luka prosta (z pozabilansem) 62 060,19 48 231,80 6 068,86
Luka skumulowana(z pozabilansem) 77 072,63 125 304,44 131 373,30
Na datę sporządzania niniejszej informacji Bank posiadał możliwość skorzystania z następujących, dodatkowych źródeł finansowania: (wypisać z rejestru alternatywnych źródeł finansowania)
Rodzaj Kwota Warunki dostępu
otwarte niewykorzystane limity kredytu w rachunku
bieżącym w Banku Zrzeszającym 0 w ciągu 1 dnia
otwarty niewykorzystany limit kredytu
rewolwingowego w Banku Zrzeszającym 0 w ciągu 1 dnia
str. 35 pożyczka płynnościowa z Funduszu Pomocowego 0 w sytuacji awaryjnej
lokata płynnościowa ze środków Minimum
Depozytowego 0 w sytuacji awaryjnej
Przyczyny, które mogą spowodować narażenie Banku na ryzyko płynności to:
• niedopasowanie terminów zapadalności aktywów do terminów zapadalności pasywów i istnienie niekorzystnej skumulowanej luki płynności w poszczególnych przedziałach,
• przedterminowe wycofywanie depozytów przez klientów zaburzające prognozy przypływów pieniężnych Banku,
• nadmierna koncentracja depozytów pod względem dużych kontrahentów,
• znaczące zaangażowanie depozytowe osób wewnętrznych Banku,
• konieczność pozyskiwania depozytów po wysokim koszcie w sytuacji nagłego zapotrzebowania na środki,
• wadliwe plany awaryjne płynności nie uwzględniające szokowych zachowań klientów,
• niski stosunek depozytów, w tym depozytów stabilnych do akcji kredytowej Banku,
• niewystarczające fundusze własne do finansowania aktywów strukturalnie niepłynnych,
• ryzyko reputacji.
Bank dywersyfikuje źródła finansowania poprzez:
• ograniczanie depozytów dużych deponentów,
• różne terminy wymagalności depozytów,
• różny charakter depozytów: depozyty terminowe i bieżące, Bank ograniczania ryzyka płynności poprzez:
• stosowanie limitów ograniczających ryzyko płynności, w tym wewnętrznych limitów systemu ochrony,
• systematyczne testowanie planu awaryjnego płynności zapewniającego niezakłócone prowadzenie działalności w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych,
• lokowanie nadwyżek w aktywa płynne, które mają za zadanie zapewnienie przetrwanie w sytuacji skrajnej,
• przystąpienie do Systemu Ochrony SGB, które zapewnia w uzasadnionych przypadkach pomoc płynnościową z Funduszu Pomocowego,
• utrzymywanie Minimum Depozytowego w Banku Zrzeszającym,
• określanie prognoz nadwyżki z uwzględnieniem dodatkowego bufora płynności,
Głównymi pojęciami stosowanymi w procesie mierzenia pozycji płynności i ryzyka płynności są:
1) baza depozytowa – zobowiązania terminowe i bieżące wobec osób fizycznych oraz innych podmiotów niefinansowych, z wyłączeniem transakcji dotyczących obrotu na hurtowym rynku finansowym,
2) depozyty – baza depozytowa oraz zobowiązania terminowe i bieżące wobec instytucji rządowych lub samorządowych oraz podmiotów finansowych, z wyłączeniem banków;
3) płynność dzienna – zdolność wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych na zamknięcie dnia;
4) płynność bieżąca – zdolność wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie 7 kolejnych dni;
5) płynność krótkoterminowa – zdolność wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie 30 kolejnych dni;
str. 36
6) płynność średnioterminowa – zapewnienie wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie powyżej 1 miesiąca i do 12 miesięcy;
7) płynność długoterminowa – monitorowanie możliwości wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie powyżej 12 miesięcy;
8) bufor płynności – oszacowana przez Bank wysokość potrzebnych aktywów nieobciążonych, stanowiąca zabezpieczenie na wypadek zrealizowania się scenariuszy warunków skrajnych płynności w określonym, w obowiązującej w Banku strategii zarządzania ryzykiem, „horyzoncie przeżycia”;
Bank wykorzystuje wyniki testów warunków skrajnych do: planowania awaryjnego, wyznaczania poziomu limitów, szacowania kapitału wewnętrznego, zmiany polityki płynnościowej Banku.
Awaryjne plany płynności zostały zintegrowane z testami warunków skrajnych poprzez wykorzystywanie testów warunków skrajnych jako scenariuszy uruchamiających awaryjny plan płynnościowy.
W celu utrzymywania ryzyka płynności na odpowiednim poziomie oraz sprostania zapotrzebowaniom na środki płynne w sytuacjach kryzysowych Bank utrzymuje odpowiednią wielkość aktywów nieobciążonych lub dodatkowych źródeł finansowania, które mogą być natychmiast wykorzystywane przez Bank jako źródło środków płynnych.
W ramach alternatywnych źródeł finansowania Bank wyróżnia:
1) sprzedaż wysokopłynnych aktywów (aktywa nieobciążone) lub zaciągnięcie kredytów zabezpieczonych tymi aktywami,
2) dodatkowe źródła finansowania w postaci:
a) wykorzystania przyznanych linii kredytowych, b) sprzedaży innych aktywów, w tym kredytów,
c) pozyskania niezabezpieczonego finansowania z Banku Zrzeszającego, d) pozyskania pożyczki płynnościowej ze Spółdzielni,
Do aktywów nieobciążonych mogą być zaliczane aktywa, które spełniają wszystkie z wymienionych warunków:
1) brak obciążeń,
2) wysoka jakość kredytowa, 3) łatwa zbywalność,
4) brak prawnych, regulacyjnych i operacyjnych przeszkód do wykorzystania aktywów w celu pozyskania środków,
5) sprzedaż aktywa nie oznacza konieczności podejmowania nadzwyczajnych działań.
Bank utrzymuje aktywa nieobciążone (liczone według wartości bilansowej) na poziomie równym lub wyższym od wyznaczonego bufora płynności.
Z zakresu ryzyka płynności w Banku funkcjonuje system informacji zarządczej, który pozwala Zarządowi i Radzie Nadzorczej na m.in.:
1) monitorowanie poziomu ryzyka, w tym przyjętych limitów,
2) kontrolę realizacji celów strategicznych w zakresie ryzyka płynności, 3) ocenę skutków podejmowanych decyzji,
4) podejmowanie odpowiednich działań w celu ograniczania ryzyka.
Raporty z ryzyka płynności dla Zarządu sporządzane są z częstotliwością przynajmniej miesięczną, a dla Rady Nadzorczej z częstotliwością przynajmniej kwartalną.
System informacji zarządczej z zakresu ryzyka płynności zawiera m.in. dane na temat:
str. 37
1) struktury źródeł finansowania działalności Banku, ze szczególnym uwzględnieniem depozytów,
2) stabilności źródeł finansowania działalności Banku, w tym oceny zagrożeń wynikających z nagłego wycofania depozytów internetowych i mobilnych, a także depozytów, dla których Bank stosuje ponadprzeciętne stawki oprocentowania,
3) stopnia niedopasowania terminów płatności pozycji bilansowych i pozabilansowych;
4) wpływu pozycji pozabilansowych na poziom ryzyka płynności, 5) poziomu aktywów nieobciążonych,
6) analizy wskaźników płynności,
7) wyników testów warunków skrajnych,
8) ryzyka związanego z płynnością długoterminową, 9) wyników testów warunków skrajnych,
10) stopnia przestrzegania limitów.