Pewne zależności, funkcjonujące od lat w sportowym sądownictwie dyscyplinarnym, zostaną w tym miejscu ukazane na przykładzie uregulowań wydanych przez Polski Związek Koszykówki, co może stanowić odbicie pewnych ogólnych tendencji, wystę-pujących też w innych dyscyplinach sportowych. Obecnie w przypadku koszykówki aktami wypełniającymi delegację, o której mowa art. 13 ust. 2 pkt 2 Ustawy o spo-rcie [2019] są między innymi wydane przez Polski Związek Koszykówki: Regulamin Współzawodnictwa Sportowego [2019; dalej RWS] oraz Regulamin Dyscyplinar-ny [2017; dalej: RD]. Pierwszy z aktów, regulując ogólne zasady prowadzenia oraz uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym w koszykówce organizowanym na terenie Polski przez Polski Związek Koszykówki oraz podmioty działające z jego upoważnienia lub powołane do zarządzania ligą zawodową, w zakresie sądownic-twa dyscyplinarnego sensu largo normuje jedynie w obszarze § 127–131 nakładanie tzw. administracyjnych kar za czyny zakazane przez konkretnego już organizatora danych rozgrywek, odsyłając tym samym w § 126 ust. 1 w zakresie postępowań dys-cyplinarnych do uregulowań RWS.
Same już postanowienia RWS mogą być postrzegane w kontekście prawidłowo zredagowanych przepisów w odniesieniu do wzorca zawartego w art. 45b Ustawy o sporcie [2019], regulujących zarówno kwestie ustrojowe sądownictwa dyscy-plinarnego, jaki i kwestie materialnoprawne oraz proceduralne. W pierwszym ze wskazanych obszarów, a mianowicie w § 13 RD, wskazana została metoda powo-łania sędziego dyscyplinarnego, jego zastępców, a także sposób wyłonienia panelu arbitrażowego. Dalsze już rozwiązania o charakterze materialnoprawnym statuują zasadniczo obiektywną odpowiedzialność obwinionego (a contrario § 3 ust. 3 RD) przy posługiwaniu się przez regulaminodawcę pojęciem zawinienia na przestrzeni całego aktu tylko w znaczeniu procesowym (np. § 22 ust. 4 RD). Inne unormowania materialnoprawne, stworzone na wzór Kodeksu karnego [2019], oscylują wokół ta-kich zagadnień, jak: zakres podmiotowy i przedmiotowy odpowiedzialności (§ 1, § 3 ust. 1–3 RD), słowniczek użytych wyrażeń (§ 2 RD), zbieg przepisów i zbieg przewi-nień dyscyplinarnych, w tym przewinienie ciągłe2 (§ 4 i § 5 RD), katalog kar dyscypli-narnych (§ 15 RD), dyrektywy wymiaru kary (§ 3 ust. 4 i 5, § 11 RD), a także wokół typizacji poszczególnych przewinień dyscyplinarnych (§ 22 RD). Dostrzegalne są przy tym odblaski elementów odpowiedzialności podmiotów zbiorowych – choćby w zakresie penalizacji zachowań publiczności, za które odpowiadają kluby sportowe (§ 3 ust. 1 RD), co, stanowiąc wyłom od prawnokarnej zasady indywidualizacji odpo-wiedzialności represyjnej [Kaczmarek 1994], wpisuje się we współczesne tendencje
2 Ciągłość przewinienia dyscyplinarnego wyraźnie koresponduje z konstrukcją przestępstwa ciągłe-go, występującego w art. 58 dawnego Kodeksu karnego [1969], por. Kardas [1999].
111 Sportowe sądownictwo dyscyplinarne – uwagi na tle unormowań...
prawne do pociągania do odpowiedzialności represyjnej także osób prawnych oraz innych jednostek organizacyjnych, niebędących osobami fizycznymi [Habrat 2008].
Same zaś rozwiązania proceduralne korespondują z takimi filarami procesowymi, jak: zasady skargowości (§ 6 ust. 1–5 RD), szybkości postępowania (§ 6 ust. 6–8 RD), jawności (§ 7 ust. 1 i § 9 ust. 5 RD), prawa do obrony w ujęciu materialnym (§ 7 ust. 6 i § 9 ust. 6 RD) i formalnym (§ 10 ust. 2 RD), dwuinstancyjności (§ 16 RD), w tym:
względnej niesuspensywności (§ 18 RD), względnej dewolutywności (§ 19 RD).
Wskazane zasady w znacznym stopniu odzwierciedlają założenia, leżące u podstaw legislacyjnego kreowania tzw. rzetelnego procesu [Skorupka 2009], a więc składają-cych się nań tych instytucji prawnych, które obecnie skodyfikowane zostały w syste-mie prawa powszechnego w Kodeksie postępowania karnego [2020].
Etap wykonywania kar unormowany został w § 14 RD. W ust. 1 mowa jest o tym, że orzeczenie o nałożeniu kary pieniężnej winno być wykonane w ciągu 7 dni od dnia doręczenia stronie ukaranej orzeczenia, a niewykonanie orzeczenia w tym terminie skutkować może zawieszeniem zainteresowanej osoby lub klubu w prawach związa-nych z rozgrywkami. Dalej, w ust. 3, uregulowana została norma, na mocy której kara dyskwalifikacji, wyrażona w terminie, dotyczy wszelkich rozgrywek organizowanych przez Polski Związek Koszykówki oraz podmioty działające z jego upoważnienia lub na jego zlecenie, natomiast w ust. 8 ma miejsce zapis, że to klub albo wojewódzki związek koszykówki jest odpowiedzialny za wykonanie kary w związku z przewi-nieniem dyscyplinarnym trenera, zawodnika oraz osoby towarzyszącej, związanego w momencie zdarzenia – będącego podstawą nałożenia kary dyscyplinarnej – z tym klubem albo wojewódzkim związkiem koszykówki kontraktem, zobowiązaniem do reprezentowania barw klubowych lub innego rodzaju stosunkiem prawnym, a także za przewinienie dyscyplinarne działacza oraz przewinienie dyscyplinarne związane z zachowaniem publiczności lub zorganizowanej i rekomendowanej przez klub gru-py kibiców.
Wydawać by się zatem mogło, że w wyżej nieuregulowanym zakresie, domnie-manie kompetencji do wykonywania kar przysługuje organizatorowi rozgrywek na mocy analogii legis względem § 127 RWS. Tyczy się to zwłaszcza orzekanych kar pieniężnych, które – bacząc na postulat generalnej racjonalności ogółu regulacji – winny stanowić przychód organizatora rozgrywek, który to organizator wszak odpo-wiedzialny jest za powołanie i ponoszenie kosztów, związanych z funkcjonowaniem sądownictwa dyscyplinarnego w obszarze rozgrywek przez danego organizatora przeprowadzanych. Sytuacja jednak wydaje się być o tyle niekomfortowa, o ile nie sposób odnaleźć żadnej regulacji – czy to ustawowej, czy też regulaminowej – w tym zakresie, w jakim określone kary pieniężne mogłyby być skutecznie egzekwowa-ne. Oczywiście w sukurs tak dostrzeżonej luce legislacyjnej przychodzą rozwiąza-nia, związane z dopuszczeniem konkretnych osób do dalszego współzawodnictwa sportowego, co może stanowić faktyczne narzędzie sprzyjające egzekwowaniu kar,
112 Krzysztof Fila
jednakże z drugiej strony zauważalny jest brak narzędzi administracyjnoprawnych, które pozwoliłyby na egzekucję kar pieniężnych, na wzór na przykład ustawy o egze-kucji administracyjnej [2019].
Rozwiązywanie zasygnalizowanego problemu, przez umowne uregulowanie kwestii w postaci zawierania stosownych zapisów w umowach akcesyjnych pomię-dzy organizatorem a poszczególnymi osobami zainteresowanymi udziałem w roz-grywkach, jawi się w tym miejscu z jednej strony jako konieczne, z drugiej strony znowuż jako problematyczne o tyle, o ile normy dotyczące kar umownych na gruncie cywilnego prawa zobowiązań (art. 483 i następne Kodeksu cywilnego [2019]) ob-ligują strony stosunku prawnego do tego, aby suma stanowiąca karę umowną była możliwa do określenia już w momencie zawierania kontraktu. Jak się poniekąd słusz-nie wskazuje w orzecznictwie cywilistycznym:
Jeżeli strony nie ustalą w umowie wprost kwoty kary umownej, to powinny wprowadzić taki miernik jej wyliczenia, aby chodziło jedynie o dokonanie w przyszłości (gdy zajdą przesłanki naliczenia tej kary) działania o charakterze wyłącznie arytmetycznym, bez konieczności ustalenia podstawy, od której będzie uzależniona wysokość kary umownej.
W przeciwnym razie postanowienie umowne będzie nieważne, jako sprzeczne z art. 483
§ 1 Kodeksu cywilnego [Sąd Najwyższy 2019].
Uznaniowe wymierzanie kar dyscyplinarnych przez umocowane do tego organy sądownictwa dyscyplinarnego cechuje właściwa postępowaniom dyscyplinarnym swoboda orzecznicza, co stoi w sprzeczności do wskazanych wyżej wytycznych cha-rakteryzujących specyfikę instytucji cywilistycznych kar umownych. Wobec tego klauzule umowne, związane z dobrowolnym poddaniem przyszłych spraw dyscypli-narnych osądzeniu przez podmioty wskazane przez organizatora rozgrywek, mogą być uznawane za wiążące dla stron jedynie w takim zakresie, w jakim wpisują się one w generalną swobodę kontraktowania, o której mowa w art. 3531 Kodeksu cywilnego [2019], z tym jednakowoż zastrzeżeniem, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy będzie zawsze uznawana za bezwzględnie nie-ważną (§ 1 art. 58 Kodeksu cywilnego [2019]).
Wyżej zarysowany problem być może nie pojawia się w praktyce wtedy, gdy rozpatrywane są drobne przewinienia dyscyplinarne, przy których zarówno ob-winiony, jak i organizator rozgrywek skłonni są współpracować w takim zakresie, w jakim każda ze stron dąży do polubownego rozwiązania sytuacji celem dalszego wspólnego kreowania widowisk sportowych – a co za tym idzie – także i obopól-nego czerpania zysków z takiego przedsięwzięcia. Jednakże sprawy dyscyplinarne, przedmiotem których stają się poważniejsze przewinienia, mogą w zakresie wyso-kich kar osłabić tę współpracę w ten sposób, że dla wyegzekwowania tychże kar potrzebne już będą instrumenty związane ze stosowaniem pewnego rodzaju przy-musu. Przedstawione zróżnicowanie, z uwagi na kryterium stopnia karygodności przewinień dyscyplinarnych, ulega dodatkowo spłyceniu w rozgrywkach lokalnych,
113 Sportowe sądownictwo dyscyplinarne – uwagi na tle unormowań...
młodzieżowych oraz amatorskich, gdzie nawet nałożenie stosunkowo łagodnych kar pieniężnych może skutkować zrodzeniem się konfliktu bez perspektyw na jego skuteczne rozwiązanie.